داروهای اعصاب عوارض جانبی زیادی دارند و می‌توانند مشکلات زیادی در زندگی روزمره ایجاد کنند. از طرف دیگر برای درمان برخی از مشکلات ضروری هستند و باید مصرف شوند. با این حال بسیاری از افراد ترس از خوردن داروی اعصاب دارند و از مصرف منظم آنها اجتناب می‌کنند. با توجه به اینکه بخش زیادی از این نگرانی و ترس منطقی هستند، در این مقاله به رایج‌ترین نگرانی‌ها پرداخته و درباره آنها بحث می‌کنیم.
ترس از خوردن داروی اعصاب
نکته قبل از شروع: خوردن داروهای اعصاب قطعا عوارض بسیار زیادی به همراه دارد. اما اگر روانپزشک شما برایتان چنین داروهایی تجویز کرده، احتمالا تشخیص داده است که عوارض نخوردن این داروها، بیشتر از عوارض مصرف آن است!
داروهای روانپزشکی برای درمان اختلالات مختلف از جمله افسردگی، اضطراب، پانیک یا حتی اختلال شخصیت، باید هم‌زمان با روان‌درمانی مصرف شوند. این داروها به تنهایی می‌توانند تغییرات شگرفی در کارکرد مغز و بدن ایجاد کنند؛ اما بدون روان‌درمانی، نه‌تنها تأثیر بلندمدت ندارند؛ بلکه حتی می‌توانند مشکلات دیگری ایجاد کنند.
از طرف دیگر، بخش زیادی از ترس از خوردن داروی اعصاب در بسیاری از افراد، مرتبط با عوارض جانبی آنها است. برخی از رایج‌ترین عوارض جانبی داروهای اعصاب و روان شامل این موارد می‌شوند:
- سرگیجه
- حالت تهوع
- بی‌خوابی یا پرخوابی
- افزایش یا کاهش شدید وزن
- اسهال یا یبوست
- حالت تهوع و استفراغ
- لرزش دست‌ها
- خشکی دهان
- تاری دید
- سردرد
- خستگی مفرط
- کابوس شبانه
- سرکوب میل جنسی
در بخش‌های بعدی بررسی می‌کنیم این عوارض جانبی چرا ایجاد می‌شوند و چه تأثیراتی خواهند داشت و چطور می‌توان از تأثیر آنها کاست.
یکی از دلایل دیگر امتناع افراد از داروهای اعصاب، نیاز به تغییر مداوم داروها است. در بسیاری از موارد، فرد باید به مدت دو هفته الی دو ماه یک دارو را مصرف کند و بعد مصرف داروی دیگری را شروع کند. مصرف داروهای مختلف برای یک مشکل تا سه داروی مختلف طبیعی طلقی می‌شود. در بخش بعدی درباره دلیل آن می‌خوانیم.
1- عوض شدن داروها
هر دارویی که برای یک مشکل مشخص تجویز می‌شود، یک دوره مصرف مشخص دارد. یعنی دارو باید حداقل به این میزان و بدون وقفه مصرف شود. اگر بعد از به پایان رسیدن یک دوره مصرف بهبود چشمگیر و قابل‌توجهی دیده نشود، روانپزشک داروی دیگری تجویز می‌کند که احتمال می‌رود نتیجه بهتری داشته باشد.
این پروسه ممکن است تا دو بار تکرار شود. اگر سه داروی مختلف مصرف شدند و بهبود ملاحظه نشد، می‌گوییم که مقاومت دارویی یا مقاومت درمانی وجود دارد. در این شرایط روانپزشک باید روش منحصربه‌فردی برای درمان مشکل فرد در نظر بگیرد.
2- عوارض جانبی آزاردهنده
بسیاری از عوارض جانبی داروهای اعصاب و روان، صرفاً آزاردهنده هستند. برای مثلاً کابوس شبانه یا کاهش میل جنسی قطعاً تأثیر منفی بر کیفیت زندگی فرد خواهد داشت و می‌تواند مشکلات زیادی ایجاد کند. نکته مهم این است که این عوارض جانبی برای همه مصرف‌کنندگان دارو وجود نخواهد داشت. افرادی که این دارو را مصرف می‌کنند نیز بعد از مدتی از این عوارض جانبی خلاص می‌شوند.
مصرف منظم این داروها باعث می‌شود تا بدن به آنها عادت کرده و عوارض جانبی به‌مرورزمان از بین بروند. احتمال بسیار کمی وجود دارد که عوارض جانبی برای بلندمدت باقی بمانند و این مسئله نشان‌دهنده مشکلات زمینه‌ای دیگر است. اگر عوارض جانبی در طول یک دوره کامل وجود داشتند، باید حتماً به روانپزشک خود اطلاع دهید.
3- عوارض جانبی خطرناک
برخی از عوارض جانبی داروهای اعصاب و روان می‌توانند خطرناک باشند. برای مثال برخی از این داروها باعث کاهش چشمگیر فشارخون می‌شوند یا می‌توانند منجر به مشکلات قلبی عروقی شوند. فراموش نکنید که روانپزشک به این مسئله آگاه است و اگر دارویی با همچین عوارض جانبی ای تجویز کرده است، شک نکنید که گزینه دیگری موجود نبوده.
اگر روانپزشک درباره مشکلات زمینه‌ای یا سابقه بیماری‌های قبلی شما اطلاعات ندارد، مصرف این داروها می‌تواند خطرناک باشد. به همین دلیل باید درباره این مسائل با جزئیات با روانپزشک خود صحبت کنید.
4- ترس از دست دادن هوشیاری
خیلی از داروهای اعصاب و روان مثل داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی، به‌منظور کاهش اثرات منفی اختلال اثر آرام‌بخش دارند. این اثر آرام‌بخش باعث می‌شود تا هوشیاری عمومی فرد در طول روز کاهش یابد. این مسئله جزو شکایات اصلی بسیاری از مصرف‌کنندگان این داروها است.
در مورد برخی از داروها، این مسئله یک عارضه جانبی گذرا است که به‌مرورزمان از بین می‌رود. در صورتی که این مشکل بعد از مصرف منظم دارو به‌خودی‌خود حل نشد، می‌توانید از روانپزشک خود بخواهید تا داروی دیگری که اثر آرام‌بخش ندارد برای شما تجویز کند.
5- ترس از دست دادن افکار
بسیاری از داروهای اعصاب مثل داروی ضدتشنج باعث می‌شوند تا پروسه تفکر با مشکل مواجه شود. فردی که این داروها را مصرف می‌کند دچار مشکلاتی در حفظ افکار یا پرداختن به مسائل پیچیده خواهد داشت به‌نوعی که احساس می‌کند ذهنش خالی شده است.
داروهایی که تأثیرات این‌چنینی دارند، به‌هیچ‌عنوان برای مصرف طولانی تجویز نمی‌شوند. مصرف همچین داروهایی فقط برای مدت محدود توصیه می‌شود. از طرف دیگر اگر داروهای دیگری باعث این احساس در شما می‌شود، بهتر است از روانپزشک خود بخواهید تا داروی دیگری برایتان تجویز کند.
خطر قطع مصرف سرخود داروی اعصاب
یکی از اشتباهات رایج افرادی که با عوارض جانبی داروها مواجه می‌شوند یا از مصرف آنها می‌ترسند، قطع خودسر دارو بدون مشورت با روانپزشک و وسط دوره مصرف است. این کار باعث می‌شود تا بدن نسبت به دارو مقاوم شود، علائم مشکل یا اختلال تشدید شود و اطلاعات مفیدی درباره واکنش بدن به دارو کسب نشود.
قطع مصرف خودسر دارو در برخی شرایط و برای برخی داروهای حساس می‌تواند به شدت خطرناک و کشنده باشد. رایج‌ترین خطرات قطع مصرف دارو در میان دوره مصرف شامل این موارد می‌شود:
- اضطراب بازگشتی یا اضطراب مزمن شدید
- بی‌خوابی مفرط
- تحریک‌پذیری یا خشم
- تشنج
نکات ضروری و مهم مصرف داروی اعصاب
- اگر از مصرف داروهای اعصاب می‌ترسید، بهتر است قبل از شروع مصرف به روانپزشک خود اطلاع دهید.
- به‌هیچ‌عنوان مصرف دارو را بدون مصرف روانپزشک قطع نکنید.
- اگر عوارض جانبی شما را آزار می‌دهند حتماً به روانپزشک اطلاع دهید.
- از تداخلات دارویی داروی خود مطلع باشید تا از عوارض کاسته شود.
- اگر با مصرف دارو به نتیجه نرسیدید ناامید نشوید؛ تا دو بار تغییر کاملاً طبیعی و مورد انتظار است.
- بهتر است مصرف دارو هم‌زمان با روان درمانی باشد.
کلام آخر
دنیای داروهای اعصاب و روان بسیار پیچیده است و عوامل مختلفی بر آن تأثیر می‌گذارند. در این مورد، باید به روانپزشک خود که متخصص است اعتماد کنیم؛ البته انتخاب روانپزشک مناسب نیز اهمیت زیادی دارد. به طور کلی، داروهای اعصاب عوارض جانبی مختلفی دارند که به‌مرور زمان کمرنگ می‌شوند. همه موارد و عوارض جانبی را باید با روانپزشک خود به اشتراک بگذارید تا بتواند به‌درستی شما را راهنمایی کند.
منابع:
