شاید اگر کسی به شما بگوید استرس برای سلامتی شما مفید است، به او بخندید یا پیشنهاد کنید مغز خود را معاینه کند. اما این ادعا کاملا معتبر است. باور کنید یا نه، مقداری استرس برای شما خوب است. بدن شما به طور طبیعی برای مقابله با استرس‌های معمولی روزمره طراحی شده است. این مقاله را تا انتها بخوانید تا شما را با انواع و فواید استرس آشنا کنیم.
فرآیند استرس
استرس اساساً نتیجه واکنش اولیه‌ای است که به عنوان جنگ یا گریز شناخته می‌شود. انسان‌ها از این واکنش برای مبارزه با یک خطر بالقوه یا فرار استفاده می‌کنند. مکانیسم‌های واکنش جنگ یا گریز به شرح زیر است:
- یک رویداد استرس‌زا رخ می‌دهد و یک پاسخ فوری توسط سیستم عصبی خودمختار آغاز می‌شود.
- پاسخ استرس سیستم عصبی سمپاتیک را فعال می‌کند و بدن را با هورمون‌هایی مانند کورتیزول و نوراپی نفرین پر می‌کند.
- این هورمون‌ها حواس را تقویت می‌کنند، ضربان قلب را افزایش می‌دهند، فشار خون را بالا می‌برند و مغز را در حالت بیش‌آگاهی فرو می‌برند.
- در این حالت بخشی از مغز که مسئول آرامش عاطفی و آرامش جسمی است، یعنی سیستم عصبی پاراسمپاتیک، تقریبا غیرفعال می‌گردد.
- یک ترکیب عصبی از هورمون‌ها و فعال شدن بیش از حد نواحی مغز باعث انفجار انرژی و تمرکز، همراه با احساساتی مانند خشم، پرخاشگری و اضطراب می‌شود.
- در خطر واقعی، این واکنش بسیار مفید است. یکی از فواید استرس در گذشته این بود که انسان‌های اولیه را از مرگ در آرواره‌های گربه‌های دندان شمشیر نجات می‌داد.
- بیشتر بخوانید: استرس امتحان
متاسفانه، شیمی مغز جنگ یا گریز به عنوان یک ویژگی اساسی فرآیندهای روانی انسان،حتی زمانی که چندان نیازی به آن نداریم باقی مانده است. اگر در یک موقعیت استرس‌زا قرار بگیریم، مهم نیست که چقدر تهدید جدی است، این واکنش‌ها رخ می‌دهد. چه وضعیت واقعاً تهدید‌کننده زندگی باشد یا نه، ترشح هورمونی یکسان است. این بدان معنی است که ممکن است تنها با فکر کردن به چیزی استرس‌زا، علائم جسمی شدیدی را تجربه کنید. از آنجایی که عامل استرس‌زا اغلب فقط یک عامل استرس‌زای درک شده است و نه واقعی، تغییر نحوه ارتباط فرد با این عامل می‌تواند بر شدت تجربه تاثیر بگذارد.
استرس خوب در مقابل استرس بد
برخی افراد فکر می‌کنند هر نوع استرسی بد است، اما اینطور نیست. در حقیقت، همه استرس‌ها یکسان ایجاد نمی‌شوند. دو نوع استرس وجود دارد، یک نوع استرس که توسط دانشمندان با عنوان eustress شناخته می‌شود، استرس “خوب” است و یک نوع استرس مزمن یا پریشانی وجود دارد که استرس “بد” است و برای سلامتی و روان شما مضر است و تا حد امکان باید از آن اجتناب کرد.
اگر دقت کرده باشید برخی از تجربیات مثبت زندگی می‌توانند باعث استرس کوتاه مدت شوند، مانند پیدا کردن یک شغل جدید، رفتن به دانشگاه یا بچه دار شدن… این نوع استرس‌ها، استرس خوب هستند و به شما اجازه می‌دهند تا دفاع‌های طبیعی جنگ یا گریز را به کار بگیرید و به شما این امکان را می‌دهند که نه تنها با شرایط کنار بیایید، بلکه از آن سود ببرید.
همانطور که در بالا اشاره کردیم درست است که انسان‌ها پاسخ جنگ یا گریز دارند و این یک واکنش فیزیولوژیکی ذاتی است که در زمان حمله رخ می‌دهد، اما بدن شما را برای مقابله با استرس‌های معمولی و روزمره آماده می‌کند و زمانی که دفاع طبیعی شما شروع به کار کند، بهزیستی شما بهبود می‌یابد. البته این بدان معنا نیست که باید زندگی خود را تا حد امکان پیچیده و پر‌استرس کنید، بلکه باید قبل از اینکه استرس را به عنوان احساسی بد معرفی کنید، برخی از فواید شگفت‌انگیز آن برای سلامتی را نیز در نظر بگیرید.
پیشنهاد می‌کنیم این مقاله را نیز بخوانید: دمنوش ضد استرس
۶ مورد از فواید استرس
جالب است بدانید که مقادیر کمی استرس خوب، فواید سلامتی شگفت انگیزی دارد، در ادامه شما را با فواید استرس آشنا می‌کنیم:
1- استرس عملکرد مغز را بهبود می‌بخشد
مطالعه‌ای در دانشگاه کالیفرنیا برکلی نشان داد که مقداری استرس، شما را به سوی هوشیاری مطلوب و بهبود عملکرد شناختی سوق می‌دهد. استرس باعث شد سلول‌های بنیادی در افراد مورد آزمایش، سلول‌های عصبی جدیدی تشکیل دهند و باعث شوند مغز بهتر کار کند. بنابراین، مقداری استرس در شغل شما می‌تواند بهره‌وری و خلاقیت را افزایش دهد. این به این دلیل است که استرس متوسط، ارتباط بین نورون‌های مغز را تقویت می‌کند، حافظه و دامنه توجه را بهبود می‌بخشد و به شما کمک می‌کند بهره‌وری بیشتری داشته باشید.
عملکرد بهتر مغز در این آزمایش، جواب این سوال را داد که چرا بسیاری از افراد، در هنگام استرس بهتر کار می‌کنند! به عنوان مثال، زمانی که وقت کمی برای امتحان داریم با سرعت بیشتری درس می‌خوانیم و تمرکز بهتری داریم. اگر به مزایای سلامتی استرس بر مغز خود شک دارید، به روزهایی که استرس بیشتری را در محل کار خود تجربه می‌کنید، دقت کرده و عملکرد خود را ارزیابی کنید. ممکن است متوجه شوید که تمرکز و بهره‌وری بیشتری نسبت به روزهای بدون استرس دارید.
2- استرس شما را از بیمار شدن محافظت می‌کند
واکنش جنگ یا گریز که هنگام استرس احساس می‌کنید برای محافظت از شما طراحی شده است. نکته جالب در مورد دوزهای پایین هورمون استرس این است که از انسان در برابر عفونت‌ها محافظت می‌کند. مطالعه‌ای در استنفورد نشان داد که استرس متوسط تولید اینترلوکین‌ها را تحریک می‌کند که سیستم ایمنی بدن شما را تقویت می‌نماید و به شما در مبارزه با بیماری‌ها کمک می‌کند. اما استرس مزمن، ایمنی را کاهش و التهاب را افزایش می‌دهد. (منبع)
بنابراین، دفعه بعد که شرایط سختی را تجربه کردید و سطح استرس شما بالا رفت، این مزیت را به خاطر بسپارید. اگر ویروس یا سرماخوردگی در مدرسه یا محل کار شما شیوع پیدا کند، استرس “خوب” در زندگی شما ممکن است تنها دارویی باشد که برای سالم ماندن به آن نیاز دارید و یکی از بهترین فواید استرس همین مورد است.
3- یکی از فواید استرس بالا رفتن تاب‌آوری است
این جمله حقیقت دارد که هر چیزی تو را نکشد قوی‌ترت می‌کند. وقتی استرس متوسطی را با موفقیت کنترل می‌کنید، کنار آمدن با استرس خوب یا بد برای موقعیت‌های آینده آسان‌تر می‌شود. این به این دلیل است که شما به خودتان آموزش داده‌اید که چگونه عوامل استرس‌زا را مدیریت کنید. بنابراین نمی‌توان انکار کرد که چگونه گذر از یک موقعیت سخت باعث ایجاد تاب‌آوری می‌شود.
وقتی چیزی را برای اولین بار تجربه می‌کنید، ممکن است فکر کنید که بدترین موقعیت است و از بین نمی‌رود زیرا نمی‌دانید چگونه با آن کنار بیایید. اما همانطور که با موقعیت‌های مختلف روبرو می‌شوید و بر مشکلات مختلف غلبه می‌کنید، خود را برای مقابله با حوادث مشابه در آینده آموزش می‌دهید. ملانی گرینبرگ نوشته است که تجربه استرس‌های قابل کنترل با بهبودی در این بین می‌تواند شما را از نظر ذهنی سخت‌تر کند. او نوشت که تجربه مقادیر اندک استرس می‌تواند ما را قوی‌تر و بردبارتر کند، بنابراین بهتر می‌توانیم مشکلات زندگی را تحمل کنیم و با آن سازگار شویم. در درازمدت این روند به سلامت روان ما کمک بسیاری خواهد کرد.
4- استرس حافظه شما را بهبود می‌بخشد
یکی دیگر از فواید استرس بهبود بخشیدن به حافظه است. به خاطر سپردن جزئیات یک برخورد استرس‌زا برای بقا حیاتی است. به عنوان مثال حیواناتی که در به خاطر سپردن موقعیت‌های خطرناک بهتر عمل می‌کنند، می‌توانند در آینده از آنها دوری کرده و از جان خود محافظت کنند. دکتر دانیلا کافر عصب شناس، استاد بخش زیست شناسی یکپارچه و سرپرست معاونت علوم زیستی در دانشگاه کالیفرنیا در برکلی می‌گوید: (حیوانی که با یک شکارچی روبرو می‌شود و فرار می‌کند، به خوبی به خاطر می‌سپارد که آن برخورد کجا و در چه زمانی اتفاق افتاده است تا بعدا دوباره با شکارچی روبه‌رو نشود).
انسان‌ها نیز همین مکانیسم را دارند، اگر در یک کوچه قدم می‌زنید و کسی شما را تهدید می‌کند، مهم است که دقیقاً به یاد داشته باشید که کجا بودید تا در آینده از رفتن به آن کوچه اجتناب کنید. پس منطقی است که قرار گرفتن در معرض استرس متوسط می‌تواند حافظه شما را از تقویت کند. مغز دائماً به استرس پاسخ می‌دهد. کافر همچنین می‌گوید: (از نظر بیولوژیکی، قرار گرفتن در معرض استرس متوسط باعث افزایش تولید سلول‌های تخصصی می‌شود که در به خاطر سپردن رویداد استرس‌زا شرکت می‌کنند).
5- استرس قدرت تمرکز و یادگیری را بالا می‌برد
موجی از انرژی که در طول استرس کوتاه مدت دریافت می‌کنید، برای کمک به تمرکز شما طراحی شده است. کاتلین گانترت، استاد روانشناسی در دانشگاه آمریکا به مجله تایم گفت: (سطح متوسط استرس می‌تواند انگیزه ما را افزایش دهد). این انگیزه‌ی بیشتر به شما کمک می‌کند که با تمرکز بیشتری مطالعه کنید و طبیعتا باعث می‌شود که بیشتر بیاموزید.
6- استرس رشد کودک را تقویت می‌کند
شاید شما هم داستان زنانی را شنیده یا خوانده باشید که در دوران بارداری خود با افسردگی و اضطراب شدیدی روبرو بوده‌اند، زایمان زودرس داشته و یا نوزادانی با وزن کم هنگام تولد داشته‌اند. قطعا سطح استرس بالا می‌تواند تأثیر منفی بر مادر و نوزاد داشته باشد، به این ترتیب، اکثر مادران باردار هر کاری که ممکن است انجام می‌دهند تا سالم بمانند و استرس و اضطراب را در دوران بارداری به حداقل برسانند.
اگرچه استرس مزمن می‌تواند بر بارداری تاثیر منفی بگذارد، اما خبر خوب این است که سطوح متوسط استرس طبیعی در دوران بارداری به کودک آسیبی نمی‌رساند. مطالعه جانز هاپکینز در سال 2006، 137 زن را از اواسط بارداری تا دومین تولد فرزندانشان مورد بررسی قرار داد. این مطالعه نشان داد که نوزادان متولد شده از زنانی که استرس خفیف تا متوسط را در دوران بارداری تجربه کرده‌اند، تا سن 2 سالگی نسبت به نوزادانی که از مادران بدون استرس متولد می‌شوند، مهارت‌های رشد اولیه پیشرفته‌تری دارند.
طبق مطالعه دیگری که در سال ۲۰۱۷ صورت گرفت، مشخص شد که شرایط استرس کوتاه‌مدت تاثیر منفی بر رشد جنین ندارد. البته، این مطالعات پیشنهاد نمی‌کند که در دوران بارداری، خود را در معرض استرس قرار دهید. اما اگر با استرس‌های دوره‌ای روزمره سروکار دارید، وحشت نکنید و به فواید استرس فکر کنید، زیرا ممکن است به رشد کودک شما کمک کند. (منبع)
تحقیقات بیشتری در رابطه با فواید استرس نیاز است
تحقیقات بیشتر برای تعریف ارتباط بین استرس، سلامت و بهزیستی عاطفی ضروری است. با این حال، با توجه به عوامل متعددی که بر نحوه تجربه، واکنش و مدیریت استرس فرد تاثیر می‌گذارد، بعید است که این تعریف واضح و آسان باشد. به عنوان مثال، به طور متوسط، زنان و مردان واکنش‌های ذهنی و فیزیکی متفاوتی نسبت به استرس دارند. برخی از گروه‌های مردم نیز ممکن است بیشتر از سایرین در معرض عوامل استرس‌زا قرار بگیرند.
مطالعه‌ای در سال 2020 نشان داد که در ایالات متحده، برخی از سیاهپوستان و اسپانیایی‌تبارها ممکن است میزان استرس بالاتری را نسبت به سفیدپوستان تجربه کنند که در درجه اول به دلیل عوامل اجتماعی و اقتصادی است. این یافته‌های جدید می‌تواند محققان بیشتری را تشویق کند تا به بررسی و درک بهتر اینکه آیا کاهش استرس سلامتی را بهبود می‌بخشد یا خیر بپردازند. (منبع)
قبل از اینکه مردم استرس را به عنوان یک رویداد مثبت ببینند، احتمالاً به تحقیقات حمایتی اساسی و همچنین تغییر کامل در نحوه نگرش جامعه و محققان به استرس نیاز باشد. با این حال، نویسنده ارشد دیوید ام. آلمیدا، استاد رشد انسانی و مطالعات خانواده در ایالت پن، می‌گوید که یافته‌های این تیم ممکن است بینش جدیدی در مورد نحوه تعامل و پردازش استرس ارائه دهد، که یک رویداد تا حد زیادی برای اکثر افراد اجتناب‌ناپذیر است. او خاطرنشان می‌کند که یافته‌ها نشان می‌دهند که ممکن است بهتر باشد واکنش به استرس را تغییر دهیم تا تلاش برای اجتناب از آن را…
عوامل استرس‌زا رویدادهایی هستند که در زندگی ما چالش‌هایی ایجاد می‌کنند. آلمیدا می‌گوید: (فکر می‌کنم تجربه عوامل استرس‌زا بخشی از زندگی همه ما است. به نظر من آنچه مهم است این است که مردم چگونه به عوامل استرس‌زا واکنش نشان می‌دهند).
کلام آخر
ممنون که تا پایان ما را همراهی کردید. امیدواریم با خواندن این مقاله و آشنا شدن با فواید استرس، از این به بعد دید بد کمتری نسبت به استرس‌های دوره‌ای کوتاه مدت داشته باشید. از تجربه خودتان هنگام تجربه استرس برایمان بنویسید.
منابع:
