چند بار شده وقتی استرس دارید و مضطرب هستید، با دردهایی مثل گردن درد یا کمردرد هم روبرو شوید؟ در واقع یکی از واکنشهایی که بدن شما در مقابل استرس از خودش نشان میدهد، همین تنش عضلانی است!
اما چطور میتوانیم این تنش را از بین ببریم؟ اصلا چطور میتوانیم با استرس مقابله کنیم؟ نزدیک به 110 سال پیش، پزشکی به اسم ادموند جاکوبسن راهکاری به اسم Progressive muscle relaxation به معنی ریلکسیشن تدریجی عضلات را در دانشگاه هاروارد ارائه و حدود 21 سال بعد کتابی در موردش منتشر کرد. امروز این روش بیشتر با همان اسم ریلکسیشن شناخته میشود که به کاهش تنش عضلانی و علاوه بر آن، استرس کمک میکند. در ادامه مقاله همراه من باشید تا به شما توضیح بدهم که ریلکسیشن جاکوبسن چیست و چطور باید انجامش بدهید؟
ریلکسیشن عضلانی یا آرمیدگی تدریجی عضلانی چیست؟
در آرام سازی پیشرونده یا همان تدریجی عضلات، ما ابتدا در یک موقعیت آرامشبخش قرار میگیریم. سپس سعی میکنیم زمانی که در حال نفس کشیدن هستیم و هوا را به داخل میدهیم (دم) عضلات یک بخش از بدن را منقبض کنیم. حالا بعد از چند ثانیه و حین بیرون دادن نفس، عضلات را شل میکنیم. بعد از این کمی به احساسی که عضله دارد توجه کرده و دوباره به سراغ گروه عضلانی بعدی رفته و همین تمرین را روی آن انجام میدهیم.
در واقع ایده اصلی این تکنیک، این است که وقتی بدن شما از نظر فیزیکی آرام باشد، ذهنتان هم آرام شده و احساس استرس نمیکند.
نکته: در ادامه به شما نحوه انجام این تکنیک ریلکسیشن را توضیح میدهم. اما با توجه به اینکه حفظ کردن نام و جایگاه گروه های عضلانی کار سختی است، میتوانید به جای اینکه حین تمرین این کار را از حفظ انجام بدهید (و احتمالا به مشکل بخورید) از صوت راهنما کمک بگیرید. در اپلیکیشن آرامیا یک دوره ریلکسیشن جاکوبسن وجود دارد که به شما برای انجام این تمرین به زبان ساده کمک میکند. اگر هم علاقهای به دانلود اپ ندارید، گروه های عضلانی که در ادامه توضیح میدهم را با صدای بلند نام برده، صدا را ضبط کنید و حین تمرین از آن کمک بگیرید تا به اشتباه نیوفتید.
- بیشتر بخوانید: فواید ریلکسیشن
گروه های عضلانی
در ادامه نام هر گروه عضلانی را به شما توضیح میدهم، سپس میگویم که چطور باید آن را منقبض کنید.
نکته: اگر نام هر گروه عضلهای برایتان نا آشنا بود، آن را در گوگل سرچ کنید تا تصویرش را ببینید و راحتتر بفهمید که چطور باید منقبضش کرد.
- دستها: آنها را ببندید.
- مچ دست و ساعد: آنها را دراز کرده و دستان خود را از مچ به عقب خم کنید.
- عضله دوسر و بازوها: دستان خود را مشت کنید، بازوهای خود را از آرنج خم کنید و به سمت عضله دوسر فشار بدهید.
- شانهها: شانهها را به سمت گوشها، یعنی بالا ببرید.
- پیشانی: آن را با اخم کردن، چروک کنید.
- دور چشم و پل بینی: تا جای ممکن چشمانتان را محکم ببندید. (اگر در چشمانتان لنز دارید، آنها را دربیاورید.)
- گونهها و فکها: تا جایی که میتوانید، لبخند بزنید.
- اطراف دهان: لبهای خودتان را محکم به هم فشار بدهید.
- پشت گردن: پشت سرتان را روی زمین یا صندلی فشار بدهید.
- جلوی گردن: چانه خود را به سمت سینه برده و سینه را لمس کنید. (خیلی به گردن فشار نیاید.)
- قفسه سینه: یک نفس عمیق بکشید و آن را به مدت 4 الی 10 ثانیه نگاه دارید.
- پشت یا کمر: کمر خودتان را کمی قوس بدهید تا از صندلی یا زمین جدا شود.
- شکم: شکم را به داخل بکشید و آن را جمع کنید.
- باسن: دو طرف باسن خودتان را به هم فشار بدهید.
- ران: رانها را به هم فشار بدهید.
- پاها: انگشتان پا را به سمت بالا یا همان صورت بیاورید، سپس آنها را به سمت پایین بگیرید.
نحوه و آموزش ریلکسیشن آرمیدگی عضلانی
خب به طور کامل با عضلات بدن آشنا شدید. حالا نوبت آن رسیده که به سراغ خود تمرین برویم. برای انجام این روش ریلکسیشن، کافی است این مراحل را طی کنید:
- یک مکان آرام را انتخاب کنید، روی صندلی یا زمین بنشینید یا هم روی زمین دراز بکشید،
- چشمانتان را ببندید و اگر سختتان بود، آنها را باز نگاه دارید،
- نفس عمیق بکشید و اولین گروه عضلانیتان را منقبض کنید، (دستها)
- انقباض نباید خیلی آرام باشد اما نباید هم در حدی باشد که باعث گرفتگی بدن و عضلات شود،
- انقباض را به مدت 4 الی 10 ثانیه ادامه بدهید، حین بازدم عضلات را ناگهان شل کنید،
- شل کردن نباید بهشکل تدریجی و آرام باشد،
- قبل از اینکه به سراغ گروه عضلانی بعدی بروید، 10 الی 20 ثانیه استراحت کرده و به تفاوت احساس ماهیچهها در هنگام تنش و احساس فعلی آن توجه کنید.
- به سراغ گروه عضلانی بعدی رفته و دوباره تمرین را انجام بدهید.
- وقتی به ترتیب تمامی عضلات را منقبض و شل کردید، از 5 تا 1 را بشمارید تا توجهتان به لحظه حال برگردد،
- تمام شد.
نکته: طی روز اگر احساس ناراحتی و تنش عصبی کردید و زمان کافی نداشتید، میتوانید بدون گذراندن تمامی مراحل، انقباض و شل کردن را روی همان عضله خاص انجام بدهید.
مزایای ریلکسیشن جاکوبسن
از جمله مهمترین مزیتهای ریلکسیشن جاکوبسن میتوان به این موارد اشاره کرد:
- آگاهی از احساسی که اعضا و عضلات بدن در زمان آرامش یا استرس دارند.
- با این تکنیک میتوانید پاسخهای بدن در بازه زمانی کوتاه نسبت به شرایط استرسزا را کنترل کنید.
- با انجام این تمرین بهطور مداوم در طولانیمدت آرامش بیشتری در زندگی تجربه میکنید.
- با این تمرین کمتر دچار گرفتگیهای بدن و بدندرد میشوید.
- این تکنیک نهتنها از لحاظ جسمی باعث تسکین درد میشود، بلکه از لحاظ روحی باعث آرامش شما خواهد شد.
کلام آخر
خب به انتهای مقاله رسیدیم. در این مقاله ابتدا فهمیدیم که ریلکسیشن جاکوبسن چیست و سپس به طور دقیق با نحوه انجام ریلکسیشن تدریجی عضلانی آشنا شدیم. در آخر اگر سوال و نظری دارید در بخش نظرات منتظر شما هستم.
منبع:
سلام، مقاله بسیار جالب و کاربردی بود! مرسی که این تکنیک های ریلکسیشن عضلات رو توضیح دادید. سوالی که برام پیش اومد اینه که آیا ریلکسیشن عضلات فقط برای افرادی که استرس یا اضطراب زیادی دارن مفیده؟ یا میشه برای کسانی که احساس درد و خستگی در عضلات دارن هم این تکنیک ها رو استفاده کرد؟
سلام مهسا ناصری عزیز.
خیلی ممنون از لطف شما و نظر مثبتتان در مورد مقاله. سوال شما بسیار عالی است. ریلکسیشن عضلانی فقط برای افرادی که استرس یا اضطراب بالایی دارند مفید نیست، بلکه برای کسانی که احساس درد، خستگی یا گرفتگی در عضلات دارند نیز کاربرد فراوانی دارد.
تنش عضلانی اغلب پاسخی به استرس است، اما میتواند به دلایل دیگری مانند وضعیت نامناسب بدن، فعالیت فیزیکی یا حتی خستگی نیز ایجاد شود. ریلکسیشن پیش رونده عضلانی با اموزش اگاهی از این تنش ها و نحوه رهاسازی انها، به کاهش مستقیم گرفتگی و درد عضلانی کمک میکند و احساس راحتی فیزیکی را افزایش میدهد. همچنین، کاهش تنش مزمن عضلانی میتواند به کاهش احساس خستگی نیز منجر شود. بنابراین، این تکنیک ابزاری موثر برای بهبود همزمان سلامت روان و جسم است.
خیلی ممنون از مقاله خوب و آموزنده شما! آیا ریلکسیشن جاکوسبن برای شروع خیلی پیچیده نیست؟ میشه این تمرین ها رو برای مدت طولانی انجام داد یا بهتره مدت زمان مشخصی رو رعایت کرد؟
سلام ارش کریمی عزیز.
ممنون از لطف شما و بازخورد مثبتتان در مورد مقاله. سوال شما در مورد پیچیدگی و مدت زمان تمرین ریلکسیشن جاکوبسن نکات مهمی هستند. در پاسخ به اینکه ایا برای شروع پیچیده است، باید گفت که اگرچه این تکنیک شامل کار سیستماتیک بر روی گروه های عضلانی مختلف است، اما مراحل اصلی (منقبض کردن عضله، نگه داشتن برای چند ثانیه، رها کردن، و توجه به احساس ارامش) نسبتا ساده هستند و با راهنمایی و تمرین اولیه، به راحتی قابل یادگیری هستند. ممکن است در ابتدا نیاز به تمرکز بیشتری داشته باشد، اما پیچیدگی ذاتی ندارد.
در مورد مدت زمان، معمولا جلسات استاندارد ریلکسیشن پیش رونده عضلانی حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه طول میکشند و تمام گروه های عضلانی اصلی را پوشش میدهند. انجام تمرین برای مدت زمان بسیار طولانی تر از این بازه استاندارد نیست و لزوما فواید بیشتری ندارد. مهم تر از طولانی بودن جلسه، نظم در تمرین است. رعایت مدت زمان مشخص شده به حفظ تمرکز کمک کرده و امکان گنجاندن ان در برنامه روزانه را تسهیل میکند.
دستتون درد نکنه بابت این اطلاعات کامل. سوالی که دارم اینه که این تکنیک های ریلکسیشن عضلات رو میشه قبل از خواب انجام داد؟ یا برای بهبود خواب باید روش های خاص دیگه ای رو امتحان کرد؟
خیلی ممنون از لطف شما سمیرا حسینی عزیز.
سوال شما بسیار مهم و مرتبط با کاربردهای عملی ریلکسیشن عضلانی است. بله، تکنیک های ریلکسیشن عضلانی، از جمله ریلکسیشن جاکوبسن، ابزار بسیار موثری برای انجام قبل از خواب هستند و اغلب به افراد مبتلا به بی خوابی یا دشواری در به خواب رفتن توصیه میشوند.
این تکنیک با کاهش هدفمند تنش فیزیکی در سراسر بدن، به ارام شدن سیستم عصبی و کاهش فعالیت ذهنی کمک میکند. هنگامی که بدن از نظر عضلانی رها میشود، سیگنال های ارامش به مغز ارسال شده و این وضعیت، شرایط را برای به خواب رفتن اسان تر فراهم میکند. در کنار سایر روش های بهداشت خواب، ریلکسیشن عضلانی یک ابزار علمی تایید شده برای کاهش زمان به خواب رفتن و بهبود کلی کیفیت خواب محسوب میشود.
سلام، مرسی از مقاله خوبتون. من خیلی از ریلکسیشن جاکوسبن استفاده کرده ام، ولی نمی دونم باید با چه سرعتی عضلات رو شل کنم. آیا باید خیلی آهسته باشه یا با سرعت بیشتری انجام بدیم که تاثیر بیشتری داشته باشه؟
درود بر شما حمید احمدی عزیز.
ممنون از لطف و نظر شما و اینکه تجربه تمرین ریلکسیشن جاکوبسن را دارید. سوالتان در مورد سرعت رها کردن عضلات نکته ظریفی است. در حالی که مرحله انقباض باید کنترل شده و برای چند ثانیه حفظ شود، مرحله رهاسازی عضلات پس از انقباض، معمولا توصیه میشود که نسبتا سریع انجام شود.
این رهاسازی نسبتا سریع به افراد کمک میکند تا تضاد بین حالت پر تنش و حالت کاملا رها شده را به وضوح حس کنند. هدف اصلی این مرحله، توجه اگاهانه به احساس ارامش و سنگینی است که پس از رها کردن در عضله ایجاد میشود. بنابراین، پس از انقباض، عضله را به سرعت رها کنید و سپس برای چند لحظه با تمرکز بر روی احساس ارامش در ان ناحیه بمانید. این ترکیب انقباض کنترل شده و رهاسازی نسبتا سریع و سپس توجه به احساس رهایی، کلید اثربخشی این تکنیک است.
مقاله شما خیلی مفید بود، ممنون! فقط یه سوال دارم، آیا میشه ریلکسیشن عضلات رو هر روز انجام داد یا برای تاثیر بهتر باید روزهایی رو انتخاب کرد که بدن بیشتر خسته است؟
خیلی ممنون از لطف و نظر مثبتتون زهرا رضایی عزیز.
سوال شما در مورد تکرار تمرین ریلکسیشن عضلانی نکته مهمی است. برای دستیابی به بهترین نتایج و بهره مندی پایدار از فواید این تکنیک، توصیه میشود که ان را به صورت منظم و ترجیحا هر روز انجام دهید.
اگرچه تمرین ریلکسیشن در روزهایی که احساس خستگی یا تنش بیشتری دارید میتواند به تسکین فوری کمک کند، اما تمرین منظم و روزانه به افراد کمک میکند تا در اگاه شدن از تنش های عضلانی و رهاسازی انها مهارت بیشتری پیدا کنند. این تمرین مستمر یک “حافظه عضلانی” برای ارامش ایجاد میکند که باعث میشود در مواقع لزوم (مانند شرایط استرس زا یا خستگی شدید) راحت تر و سریع تر بتوانید از این تکنیک برای دستیابی به ارامش استفاده کنید. بنابراین، استمرار در تمرین روزانه، کلید تسلط بر این تکنیک و بهره مندی حداکثری از ان است.
ریلکسیشن جاکوسبن بیشتر برای رفع استرس خوبه یا درد عضلانی هم تاثیر داره؟
سلام سارا مرادی عزیز.
ممنون از سوال شما در مورد کاربرد ریلکسیشن جاکوبسن. این تکنیک هم برای کاهش استرس و هم برای تاثیر بر درد عضلانی مفید است و در واقع بر هر دو جنبه تاثیر میگذارد، زیرا این دو اغلب با هم مرتبط هستند.
استرس میتواند باعث افزایش ناخواسته تنش در عضلات شود و این تنش مزمن خود میتواند منجر به درد شود. ریلکسیشن پیش رونده عضلانی با اموزش نحوه اگاه شدن از تنش در بدن و رهاسازی ان، به کاهش مستقیم تنش عضلانی کمک میکند. این کاهش تنش فیزیکی میتواند سیگنال ارامش را به مغز فرستاده و سطح کلی استرس و اضطراب را نیز پایین بیاورد. بنابراین، این تکنیک با اثرگذاری بر هر دو سطح جسمی و روانی، میتواند هم در مدیریت استرس و هم در تسکین دردهای عضلانی مرتبط با تنش موثر باشد.
آیا این ریلکسیشن عضلات رو می شه همزمان با مدیتیشن انجام داد؟
سلام علی نوری عزیز.
ممنون از سوال بسیار خوب شما. بله، ریلکسیشن عضلانی و مدیتیشن نه تنها قابل انجام همزمان یا پشت سر هم هستند، بلکه اغلب به عنوان تکنیک های مکمل یکدیگر استفاده میشوند و میتوانند تاثیر هم افزایی داشته باشند.
ریلکسیشن پیش رونده عضلانی به کاهش تنش فیزیکی در بدن کمک میکند، که این خود میتواند شرایط را برای ذهن اماده تر کرده و ورود به حالت مدیتیشن یا اگاهی ذهن را اسان تر کند. در مقابل، ارامش ذهنی که از طریق مدیتیشن به دست می اید نیز میتواند به افزایش عمق ریلکسیشن فیزیکی کمک نماید. بسیاری از تمرینات مدیتیشن هدایت شده شامل اسکن بدن یا عناصر ریلکسیشن عضلانی نیز میشوند. بنابراین، ترکیب این دو روش میتواند به دستیابی به سطوح عمیق تری از ارامش و حضور در لحظه حال منجر شود.
ریلکسیشن جاکوسبن رو باید در کدوم حالت بدن انجام داد؟ نشسته یا خوابیده؟
سلام فرشاد کاظمی عزیز.
ممنون از سوال خوب شما درباره وضعیت مناسب بدن برای انجام ریلکسیشن جاکوبسن. در پاسخ به سوال تان باید گفت که این تکنیک را میتوان در هر دو حالت نشسته یا خوابیده انجام داد، اما هدف اصلی اطمینان از راحتی کامل بدن و فراهم کردن شرایطی برای تمرکز بر روی عضلات است.
اغلب توصیه میشود که ریلکسیشن جاکوبسن در حالت خوابیده به پشت و بر روی سطحی راحت انجام شود، زیرا این وضعیت امکان رهاسازی کامل تمامی گروه های عضلانی را فراهم میکند و نیازی به صرف انرژی برای حفظ وضعیت بدن نیست. با این حال، انجام ان در حالت نشسته بر روی صندلی که پشتی مناسبی داشته باشد و امکان تکیه دادن کامل را فراهم کند نیز کاملا موثر است. مهم این است که فرد در وضعیتی قرار گیرد که کمترین میزان تنش اولیه در عضلات وجود داشته باشد و بتواند به راحتی بر روی احساس انقباض و رهاسازی تمرکز کند.
آیا تکنیک ریلکسیشن عضلات برای ورزشکارا هم مفیده؟
درود بر شما ارزو رضوی عزیز.
ممنون از سوال بسیار دقیق و به جای شما در مورد کاربرد ریلکسیشن عضلانی برای ورزشکاران. بله، تکنیک هایی مانند ریلکسیشن پیش رونده عضلانی (ریلکسیشن جاکوبسن) میتوانند برای ورزشکاران بسیار مفید باشند و کاربردهای متعددی در بهبود عملکرد و سلامت انها دارند.
این تکنیک به ورزشکاران کمک میکند تا اگاهی بیشتری نسبت به وضعیت عضلات بدن خود پیدا کنند، که این امر در شناسایی زودهنگام تنش های غیر ضروری و پیشگیری از اسیب دیدگی موثر است. علاوه بر این، ریلکسیشن عضلانی در مدیریت استرس و اضطراب مرتبط با مسابقات، بهبود کیفیت ریکاوری پس از تمرینات سنگین با کاهش تنش عضلانی، و همچنین ارتقای کیفیت خواب (که برای ترمیم و بازسازی بدن ضروری است) نقش مهمی ایفا میکند. بنابراین، گنجاندن این تکنیک در برنامه تمرینی ورزشکاران میتواند به عملکرد بهتر و سلامت پایدارتر انها کمک کند.
مدت زمان انجام ریلکسیشن جاکوسبن چقدر باید باشه؟
سلام و وقت بخیر پیمان حسینی عزیز.
ممنون از سوال شما درباره مدت زمان انجام ریلکسیشن جاکوبسن. مدت زمان استاندارد برای یک جلسه کامل ریلکسیشن پیش رونده عضلانی که تمام گروه های اصلی عضلانی بدن را پوشش دهد، معمولا بین ۱۵ تا ۲۰ دقیقه است.
این بازه زمانی امکان میدهد تا هر گروه عضلانی به اندازه کافی منقبض و رها شود و فرد فرصت کافی برای اگاهی از تفاوت بین تنش و ارامش در هر ناحیه را داشته باشد. البته، برای افرادی که زمان کمتری دارند یا برای تسکین سریع در لحظه، میتوان نسخه های کوتاه تر این تمرین را که بر روی چند گروه عضلانی اصلی تمرکز دارند، در ۵ تا ۱۰ دقیقه نیز انجام داد. اما برای یادگیری کامل و بهره مندی حداکثری، اختصاص ۱۵ تا ۲۰ دقیقه برای یک جلسه کامل توصیه میشود.