تفاوت اضطراب و استرس

در حالی که عملاً امروزه اغلب افراد از کلمه استرس و اضطراب به عنوان مترادف‌های هم استفاده می‌کنند، اگر کمی علمی و روانشناسی بخواهیم به آن‌ها نگاه کنیم یک مرز باریک میان این دو عبارت وجود دارد. در این مقاله ابتدا به شما توضیح می‌دهم که تفاوت استرس و اضطراب چیست و سپس نکات مهمی را در مورد درمان‌شان بازگو می‌کنم.

تفاوت استرس و اضطراب چیست؟

به ساده‌ترین شکل ممکن، تفاوت استرس و اضطراب این است؛

در استرس چیزی که باعث ایجاد احساس بد و نگرانی در شما می‌شود، یک عامل بیرونی است اما در اضطراب عوامل درونی این حال بد را ایجاد می‌کنند.

اجازه دهید مثال بزنم. تصور کنید پشت فرمان نشسته‌اید و در حال رانندگی هستید. در همین حال ناگهان ماشین جلوی شما با سرعت به تیر چراغ برق کنار خیابان می‌زند. این اتفاق ناگهانی باعث ایجاد یک احساس نگرانی و ترس در شما می‌شود. این دقیقاً همان استرس است چرا که یک عامل بیرونی باعث به وجود آمدنش شده.

حالا بیایید به سراغ اضطراب برویم. تصور کنید 3 ماه دیگر قرار است کنکور بدهید، الان در خانه نشسته و ناگهان به یاد کنکور می‌افتید و همین موضوع، ترس از آینده، ترس از خراب کردن نتیجه کنکور و… باعث نگرانی و ترس‌تان می‌شود. در واقع این همان اضطراب است که حتی بدون وجود یک محرک بیرونی دچارش می‌شوید. در مثال دیگر هم نگرانی و ترسی که از مرگ یکی از عزیزان‌تان یا حتی مرگ خودتان دارید، دوباره نمونه‌ای از اضطراب است.

آیا استرس و اضطراب جدای از هم اتفاق می‌افتند؟

با توجه به اینکه بعضی مواقع شما در نتیجه استرس؛ به اضطراب هم دچار می‌شوید، جواب منفی است! این یعنی ممکن است بعضی وقت‌ها استرس و اضطراب را با هم تجربه کنیم. اجازه دهید مثال بزنم. گفته می‌شود استرس بعد از از بین رفتن عامل استرس، کاهش پیدا کرده و از بین می‌رود. این یعنی مثلاً اگر به خاطر بودن در ترافیک سنگین و عدم داشتن مهارت کافی برای رانندگی، استرس داشته‌‌اید، وقتی که از ترافیک خارج شدید استرس‌تان از بین می‌رود. اما در همان مثال تصادف، در لحظه‌ای که راننده جلوی شما تصادف می‌کند، شما دچار استرس می‌شوید. در ادامه ممکن است حتی بعد از دور شدن از محل هم با اینکه می‌دانید محرک از بین رفته، نگران این اتفاق شده و ترس‌هایی به سراغ‌تان بیاید. این همان اضطرابی است که در اثر استرس و محرک آن ایجاد شده. البته این موضوع خیلی نگران‌کننده نیست و همه آدم‌ها این تجربه را دارند.

آیا استرس و اضطراب کشنده هستند؟

بعضی از منابع در سطح وب اطلاعات غلط یا ناقصی به مخاطبان می‌دهند و این باعث می‌شود آن‌ها تصمیمات اشتباهی بگیرند. ببینید، وجود استرس و اضطراب در زندگی همه ما لازم است. در واقع همانطور که در مقاله‌هایی مثل مقاله رفع استرس هم گفتم، این استرس و اضطراب بوده که باعث شده اجداد ما در برابر خطرات از خودشان مراقبت کنند. مثلاً در اثر استرس برخورد با یک ببر از آن فرار کنند یا اصلاً با یک گربه وحشی به مبارزه پرداخته و آن را بکشند.

امروز هم این استرس و اضطراب به ما کمک می‌کند. مثلاً احساس دلهره و نگرانی که باعث می‌شود کارهای‌تان را با سرعت و دقت بیشتری انجام داده و اهمال‌کاری نکنید، از همین استرس و اضطراب هستند. بنابراین در حالت عادی وجود آن‌ها واقعاً ضروری است اما مشکل از جایی شروع می‌شود که آن‌ها به‌شکل مداوم در زندگی ما جاری می‌شوند! آن وقت به آن اسم “استرس مزمن” را می‌دهیم. استرس مزمن، آن استرسی است که به طور طولانی‌مدت و مداوم در زندگی‌تان جاری می‌شود و اغلب مشکلات و عوارضی هم که از استرس به وجود می‌آید، در واقع به خاطر همین نوع استرس است.

نشانه‌های استرس و اضطراب چیست؟

اول از همه باید این را بدانید که اغلب “نشانه‌ های استرس و اضطرا”ب با هم مشترک هستند. مثل این‌ها:

• سرگیجه
• درد و تنش عضلانی
• مشکلات گوارشی، از جمله حالت تهوع و اسهال و درد معده
• مشکلات خواب مثل کاهش کیفیت و مشکل در به خواب رفتن (مقاله درمان بی خوابی را بخوانید.)
• عصبانیت
• تحریک‌پذیری (بی‌حوصله بودن و زود از کوره در رفتن)
• سردرد
• افزایش تعریق بدن
• احساس غرق شدن
• بی‌قرار شدن
• کاهش یا افزایش اشتها
• افزایش ضربان قلب

اما علاوه بر این‌ها اگر دچار اضطراب باشید ممکن است چند نشانه دیگر هم داشته باشید:

• احساس اینکه قرار است اتفاق بدی بیوفتد
• احساس سوزن‌سوزن شدن بدن
• مِه مغزی (بدبینی، کاهش انگیزه، عدم شفاف بودن افکار و احساسات و… .)

اختلالات اضطرابی!

خب بعد از همه این‌ها اگر به طور دائم به استرس و اضطراب دچار‌ید؛ ممکن است مشکل اصلی یکی از اختلالاتی‌ باشد که در ادامه از آن‌ها اسم می‌برم:

• اختلال اضطراب فراگیر: در این اختلال فرد نگران موضوعی بوده و نگرانی‌اش بیشتر از حد عادی است یا بعضی مواقع ممکن است حتی نتواند دلیل اصلی نگرانی‌اش را تشخیص بدهد.
• اختلال استرس پس از حادثه: این اختلال در واقع بعد از رخ دادن یک حادثه ناگهانی و نگران‌کننده مثل تصادف یا مرگ عزیزان و… اتفاق می‌افتد و باعث می‌شود فرد دائم به اتفاق برگشته و خاطره آن باعث نگرانی‌اش شود.
• اختلال وسواس اجباری: این اختلال همان چیزی است که باعث ایجاد افکار تکراری و حتی اجبار خود و دیگران به انجام یک‌سری اعمال غیر ضروری می‌شود.

آیا من دچار اختلالات اضطرابی هستم؟

ببینید، به طور کلی در دنیای روانشناسی زمانی که صحبت از اختلال می‌شود، یعنی مشکل، در زندگی عادی شما اِخلال به وجود می‌آورد. بنابراین اگر متوجه شدید که در اثر استرس عملاً در زندگی‌تان واقعا یک اختلال به وجود آمده، یعنی اصلاً نمی‌توانید کار کنید و حتی دچار مشکلات دیگری مثل ضربان قلب بالا و… شده‌اید، احتمال دارد که دچار یک اختلال اضطرابی باشید. پس به یک روانشناس مراجعه کنید.

بیشتر بخوانید: لرزش حاصل از اضطراب!

درمان استرس و اضطراب

خب به بخش اصلی مقاله رسیدیم. در ادامه می‌خواهم به راهکار‌هایی اشاره کنم که می‌تواند استرس و اضطراب شما را کنترل کرده و اجازه بدهد زندگی شاداب‌تری داشته باشید.

1_ خواب کافی

همانطور که در مقاله عوارض بی‌ خوابی هم گفت، متأسفانه خواب کم یا بد از طرفی می‌تواند باعث افزایش استرس و اضطراب طی روز شود و از طرف دیگر این استرس و اضطراب می‌تواند باعث شدید شدن مشکلات خواب‌تان باشد. بنابراین اگر هنوز با این مشکلات روبرو نشده‌اید حتما ساعات خواب‌تان را رعایت کنید. (در صورت نیاز مقاله درمان بی خوابی را هم بخوانید.)

2_ ورزش

یکی از بهترین راهکار‌ها برای کاهش هورمون‌های استرس مثل کورتیزول در بدن، این است که در روز ورزش کنید. مخصوص انجام ورزش‌های هوازی و همینطور ورزش‌هایی که تمرین‌ های ذهن آگاهی دارند، مثل یوگا و پیلاتس، انتخاب خوبی است.

3_ مدیتیشن

در مقالاتی مثل مقاله “تأثیر مدیتیشن بر کاهش استرس” هم به این موضوع اشاره کردم که بیشتر از 50 سال است که تحقیقات علمی تأیید کرده‌اند مدیتیشن به شدت به کاهش استرس کمک می‌کند. همانطور که قبلاً هم گفتم مدیتیشن هم باعث کاهش نشخوار فکری، هم باعث کاهش هورمون‌‌های استرس و هم باعث کاهش نشانه‌های استرس می‌شود. بنابراین هم روی استرس و هم روی اضطراب تأثیر دارد. اگر نمی‌دانید مدیتیشن چیست، کافی است از صوت راهنما و فارسی مدیتیشن پایین کمک بگیرید:

در ضمن پیشنهاد می‌کنم همین حالا اپلیکیشن آرامیا را دانلود کرده و به کمک دوره‌های مدیتیشن، ریلکسیشن، یوگا و پیلاتس و… آن به خواب و استرس‌تان کمک کنید.

4_ با تمرینات تنفسی آشنا شوید

اگر از آن‌دسته افرادی هستید که در موقعیت‌های خاص به شدت دچار استرس می‌شوید، به پیشنهاد می‌کنم حتماً تمرین تنفسی مربع را یاد بگیرید. در این تمرین تنفسی باید بین 1 تا 5 دقیقه به این شکل نفس می‌کشید:

• ۴ ثانیه دم
• ۴ ثانیه مکث
• ۴ ثانیه بازدم
• ۴ ثانیه مکث

احتمالاً بعد از انجام همین تمرین کوتاه، به خوبی متوجه می‌شوید که چقدر انجامش تأثیر زیادی بر کاهش استرس فوری دارد. در ضمن در اپلیکیشن آرامیا تمرین‌های تنفسی بیشتری هم وجود دارد.

5_ به سراغ روانشناس بروید

خیلی مواقع مراجعه به روانشناس یکی از بهترین انتخاب‌هایی است که می‌توانید برای کاهش استرس و اضطراب داشته باشید. در این جلسات روانشناس طی یک گفت‌و‌گوی امن تشخیص می‌دهد که منابع استرس و اضطراب شما چیست و به مرور به شما در کاهش آن‌ها کمک می‌کند. همینطور اگر دچار اختلالات خاصی باشید، روانشناس این موضوع را تشخیص خواهد داد.

کلام آخر

خب، به انتهای مقاله رسیدیم. در این مقاله فهمیدیم که تفاوت اضطراب و استرس چیست، نشانه‌های آن‌ها چه چیزی هستند و چطور باید استرس و اضطراب را درمان کنیم. در آخر اگر سؤال و نظری دارید در بخش نظرات منتظر شما عزیزان هستم.