مشاهده بدون قضاوت افکار یعنی چه؟

یکی از جملات رایجی که در مدیتیشن‌های هدایت شده و همینطور مقالات آموزش مدیتیشن احتمالا با آن زیاد روبرو شده‌اید؛ این جمله است: ((افکارتان را بدون قضاوت، مشاهده کنید.))

اما این جمله چه معنایی دارد؟ صرفا یک جمله معنوی است که باید بشنویم و از آن رد شویم یا واقعا باید به آن عمل کنیم؟ با این مقاله کوتاه همراه باشید تا به شما توضیح بدهم که منظور از مشاهده‌ گری افکار و به طور کلی مشاهده گری بدون قضاوت چیست.

مشاهده گری بدون قضاوت چیست؟

نگاهی به تصویر بالا بیندازید! چیزی که از آن مطمئنم این است که الان با مشاهده این تصویر، در ذهن‌تان به آرامی یک قضاوت کوچک کردید. مثلا اینکه وای چه منظره‌ای! چه زیبا، چه تخیلی و… . البته که این یک تصویر واقعی است اما خب من نه کاری به واقعی بودن آن دارم و نه زیبا بودنش. در واقع من می‌خواهم به این نکته اشاره کنم که ذهن ما به طور عادی، همه چیز را قضاوت می‌کند. زمانی که صحبت از قضاوت می‌شود اغلب افراد فکر می‌کنند منظور قضاوت بدی است که نسبت به آدم‌ها داریم. اما نه؛ قضاوت یک مفهوم کلی‌تر دارد. در واقع هر صفتی که ما به رویدادها، اتفاقات، انسان‌ها و حتی افکار خودمان می‌دهیم، قضاوت است. مثلا همین حالا به کف دستان خودتان نگاه کنید… .

اگر با خودتان گفتید:

• چه دستان نرمی،
• چه دستانی زبری،
• چقدر دستانم خسته است،
• چقدر سفید است،
• و…

در واقع یک مشاهده همراه با قضاوت داشته‌اید.

• بیشتر بخوانید: مدیتیشن چیست و چه فوایدی دارد؟
• بیشتر بخوانید: ذهن آگاهی و روابط عاطفی
• بیشتر بخوانید: آرامش خاطر

آیا قضاوت کردن بد است؟

در زبان فارسی، بعضی از کلمات با اینکه معنی بدی ندارند، متاسفانه بار معنایی بدی پیدا کرده‌اند! مثلا، کلمه نادان در واقع به معنی کسی است که در مورد موضوعی، دانایی کافی ندارد. اما اگر در صحبت‌های روزمره این کلمه را استفاده کنید احتمالا اطرافیان‌تان ناراحت می‌شوند پس مجبورید با کلمات دیگری مفهوم را توضیح بدهید.

کلمه قضاوت هم همینطور است؛ در واقع جز قضاوت اشتباه انسان‌ها، قضاوت کردن رویدادهای اطراف چیز بدی نیست؛ اما بعضی‌ها ممکن است به دلیل بار معنایی بدش، فکر کنند قضاوت بد است و باید از آن دور شد. اگر دقت کنید اصلا ذهن ما با قضاوت کردن است که ما را زنده نگاه داشته و از خطرات دورمان می‌کند. هدف این مقاله هم این است که صرفا به شما بگوید قضاوت چیست و چطور قضاوت را برای رسیدن به تجربه مشاهده گری، حذف کنیم. نه اینکه دیگر کلا از قضاوت همه چیز دست بکشیم.

• بیشتر بخوانید: مدیتیشن پاکسازی ذهن از افکار منفی و مزاحم
• بیشتر بخوانید: آرامش در 5 دقیقه

مشاهده گری چیست؟

بار دیگر به کف دست‌تان نگاه کنید. اما این بار صرفا سعی کنید به خود آن دقت کنید؛ یعنی به جای فکر کردن و قضاوت کردنش، به خط و خطوطش، رنگش، ظاهرش و… دقت کنید. مثل اینکه برای دقت کردن به این بخش از بدن‌تان، به شما پول می‌دهند!

نکته: مطمئنا در حین نگاه کردن، ذهن‌تان از روی عادت باز هم سعی می‌کند آن را قضاوت کند. نگران این موضوع نباشید و صرفا به نگاه کردن‌تان ادامه بدهید. در واقع در این تجربه، تمرکز و دقت به جزئیات باید جایگزین قضاوت بشود.

تصویر بالا را دوباره نگاه کنید. این‌بار سعی کنید آن را قضاوت نکنید، صرفا تلاش کنید به جزئیات دقت کرده و آنها را به خوبی بررسی کنید. الان شما یک تجربه مشاهده گری بدون قضاوت داشتید!

• بیشتر بخوانید: مدیتیشن خواب با صدای خانم
• بیشتر بخوانید: آموزش گام به گام مدیتیشن (صوتی و متنی)
• بیشتر بخوانید: مدیتیشن ثروت قبل خواب صوتی

مشاهده افکار بدون قضاوت در مدیتیشن چیست؟

همانطور که در مقاله “افکار مزاحم حین مدیتیشن” هم گفتم، در مدیتیشن وقتی افکار به سراغ‌تان می‌آیند و می‌خواهند تجربه‌تان را بر هم بزنند، کافی است آنها را نگاه کنید و به مرور دوباره به سراغ مدیتیشن برگردید.

اما این نگاه کردن یعنی چه؟ اگر دوست دارید در مورد این مفهوم بیشتر بدانید و عملا یک فصل دیگر در زندگی‌تان آغاز کنید، حتما کتاب نیروی حال نوشته اکهارت تول را بخوانید. اما به طور خلاصه:

اگر بخواهیم افکار را قضاوت نکنیم، باید از بیرون آنها را مشاهده کنیم. این یعنی اول قبول کنیم که ما، افکارمان نیستیم و ذهن سرگردان ما می‌تواند به هر چیزی که دوست دارد توجه کند. بعد از این، وقتی فکری به سرمان می‌آید، مثل کسی که در حال مشاهده یک ویدیو است، باید آن فکر را صرفا ببینیم. یعنی بر اساس آن تصمیمی نگیریم و صرفا مشاهده‌اش کنیم.

مثلا در گوشه‌ای نشسته‌اید و  این فکر به سرتان می‌آید که باید دیروز در جواب صحبت بد دوست‌تان، فلان واکنش را نشان می‌دادید. حالا اگر این فکر را ادامه بدهید یا حتی بر اساسش تصمیمی بگیرید، در حال قضاوت و پر و بال دادن به آن هستید. اما اگر صرفا به آن نگاه کنید و مثل یک سوم شخص مشاهده‌اش کنید، مشاهده گری کرده‌اید. در این حالت حتی ممکن است از افکار مختلفی که در ذهن تان می‌آید، خنده‌تان بگیرد، مثل کسی که به حرف یک دیوانه می‌خندد!

پس مشاهده افکار، این است که آنها را مثل یک ویدیو یا صوت ببینید و بشنوید و به آنها پر و بال ندهید. به این ترتیب بعد از مدتی دیگر افکار اذیت‌تان نمی‌کنند و راحت می‌توانید از شر افکار بد خلاص شوید.

تمرین‌های افزایش مهارت مشاهده‌گری

حالا که می‌دانید مشاهده گر بودن یعنی چه، تکنیک‌هایی می‌گوییم که با استفاده از آنها می‌توانید تبدیل به یک مشاهده‌گر حرفه‌ای شوید و حین مدیتیشن‌ها و مواقع مختلف افکار را بدون قضاوت ببینید:

• مدیتیشن تنفسی: در مدیتیشن تنفسی، تمرکز را روی نفس‌ها می‌گذارید. اگر افکار به‌سراغ‌تان آمد، مشاهده‌گر آنها هستید و همچنان سعی می‌کنید روی نفس‌ها تمرکز داشته باشید.
• مدیتیشن کشمش: در تمرین کشمش یک عدد کشمش یا مویز را در دست می‌گیرید. حالا فکر می‌کنید که این کشمش چه شکلی است؟ چه احساسی به شما می‌دهد؟ چه بو و مزه‌ای دارد؟ تمرکز روی این نکات باعث می‌شود تا ذهن به لحظه حال بیاید و از توجه به افکار دیگر دست بردارد. در واقع در اینجا شما با مشاهده ذهن نقش یک مشاهده‌گر را بازی خواهید کرد.
• ذهن آگاهی: تمرین ذهن آگاهی بر خلاف مدیتیشن در هر موقعیتی انجام می‌شود. در ذهن آگاهی تلاش می‌کنید تا ذهن را به لحظه حال بیاورید. در این لحظه شاید برخی افکار به‌سراغ‌تان بیایند که با تمرکز دوباره روی زمان حال باید سعی در پذیرش و مشاهده افکار داشته باشید.

کلام آخر

خب به انتهای مقاله رسیدیم. در این مقاله سعی کردم به زبان ساده و به کمک مثال‌های مختلف، به شما توضیح بدهم که مشاهده گری چیست و چطور افکارمان را بدون قضاوت، مشاهده کنیم. در آخر اگر سوال و نظری دارید در بخش نظرات منتظر شما هستم.