زندگی یک دانش آموز میتواند یک زندگی پر از استرس باشد. فشار والدین، تلاش برای قبولی در دانشگاه‌های معتبر و امتحانات سخت، همگی دلایلی برای استرس مدرسه در کودکان هستند. اگر کودک شما نیز با استرس مدرسه دست و پنجه نرم می‌کند، این مقاله را تا انتها دنبال کنید تا با علت و راهکارهای مقابله با این مشکل آشنا شوید.
علت استرس مدرسه در کودکان چیست؟
با وجود اینکه بررسی‌ها نشان می‌دهد که سطح متوسط استرس میتواند برای همه مفید باشد و به دانش‌آموزان انگیزه دهد، اما استرس بیش از حد میتواند بر جسم و روح آنها تاثیر منفی بگذارد. به طوری که 70 درصد از دانش آموزان گزارش می‌دهند که افسردگی و اضطراب یک “مشکل اصلی” در بین هم کلاسی‌هایشان است.
ویدیو: راهکارهای روانشناسی برای رفع استرس:
استرس طولانی مدت میتواند باعث کند شدن روند پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، افزایش احتمال ترک تحصیل آنها و کاهش انگیزه شود. به همین دلیل، هم دانش‌آموزان و هم معلمان و والدین باید تشخیص دهند که چه چیزهایی باعث ایجاد استرس مدرسه در کودکان می‌شوند و چه کاری را می‌توان برای مدیریت بهتر استرس در مدرسه انجام داد. در این بخش شما را با دلایل اصلی استرس مدرسه در کودکان آشنا می‌کنیم:
1- مشق شب
معلمان از تکالیف برای درگیر کردن دانش آموزان خود در خارج از کلاس و پوشش موضوعاتی که وقت کافی برای تدریس در کلاس ندارند استفاده می‌کنند. اگرچه تحقیقات نشان می‌دهد که دانش آموزانی که به طور منظم تکالیف خود را انجام می‌دهند عملکرد قابل توجه و بهتری دارند، 84٪ از دانش آموزان و 57٪ از معلمان معتقدند که تکالیف باعث استرس می‌شود.
یک نظرسنجی نشان داد که معلمان به طور متوسط 3.5 ساعت در روز تکلیف می‌دهند که معادل 17.5 ساعت در هفته است. با این حال، محققان بیان می‌کنند که برای بهبود عملکرد، انجام تکالیف کمتری لازم است. این به این دلیل است که تنها یک همبستگی مثبت بین تکالیف و عملکرد تحصیلی در 90 دقیقه اول تکمیل تکالیف وجود دارد. زمانی که دانش‌آموزان به 90 دقیقه تا 2.5 ساعت رسیدند، به نظر می‌رسید که تکالیف درسی مزایای محدودی به همراه داشته باشد زیرا دانش‌آموزان دیگر قادر به تمرکز نیستند.
تکالیف بیش از حد همچنین میتواند منجر به فرسودگی شغلی، یادگیری غیرفعال و احساس خستگی در دانش آموزان شود و آنها را از تعهد به سایر مسئولیت‌های خود باز دارد.
- بیشتر بخوانید: 9 علامت و نشانه استرس
2- فعالیت‌های فوق برنامه بیش از حد
فعالیت‌های فوق برنامه به دانش آموزان کمک می‌کند تا اعتماد به نفس خود را بالا ببرند، سرگرمی‌ها را کشف کنند و ارزش‌هایی مانند کار گروهی و مسئولیت پذیری را توسعه دهند. با این حال تعداد فزاینده‌ای از دانش آموزان برنامه ریزی بیش از حد را دلیل استرس خود گزارش می‌کنند. این یک مورد ساده از «فقر زمانی» است، یعنی کار زیادی برای انجام دادن وجود دارد ولی زمان کافی در اختیار نیست.
تحقیقات نشان می‌دهد که فعالیت‌های فوق برنامه بیش از حد میتواند منجر به علائم متعدد مرتبط با استرس شود. اینها نه تنها شامل سردرد، خستگی، تحریک پذیری و کم خوابی می‌شود، بلکه با چندین مشکل سلامتی مانند استرس مزمن و زخم معده نیز مرتبط است.
3- عادات بد خواب
دانش آموزان باید 8 تا 10 ساعت در شب بخوابند. با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد که 45٪ از نوجوانان گزارش می‌دهند که خواب کافی ندارند، این رقم در بین دانش آموزان کلاس ششم به 62٪ افزایش می‌یابد.
یک نظرسنجی نشان داد که 80 درصد از دانشجویان گزارش می‌دهند که احساس استرس ناشی از مسئولیت‌های تحصیلی‌شان دلیلی برای کمبود خواب آنها بوده است. این نظریه توسط تحقیقاتی که نشان داد سطوح بالای استرس میتواند منجر به کیفیت خواب ضعیف و در نهایت منجر به بی خوابی مزمن شود، تایید شد. با این حال، این رابطه میتواند دو سویه باشد، کم خوابی نیز میتواند دلیل استرس دانش آموزان باشد.
محرومیت طولانی مدت از خواب، همچنین میتواند منجر به ایجاد اختلالات خلقی و ضعیف شدن سیستم ایمنی شود. عادات خواب ضعیف منجر به تمرکز کمتر و حافظه ضعیف‌تر می‌شود و میتواند بر عملکرد تحصیلی تاثیر منفی بگذارد. یک مطالعه نشان داد که نوجوانانی که میانگین نمره C داشتند، در مقایسه با همسالان خود که امتیاز بالاتری داشتند (نمره B یا بالاتر) در هفته 3 ساعت خواب کمتری داشتند.
- این مقاله را نیز بخوانید: تاثیر بی خوابی بر مغز + عوارض | 8 راهکار برای درمان
4- فشار والدین
این یکی بیشتر برای والدین است تا دانش آموزان. اگرچه طبیعی است که بخواهید فرزندتان در مدرسه موفق شود و نمرات عالی کسب کند، اما ممکن است فشارهای والدین بیش از آنکه فایده داشته باشند، به فرزندان آسیب برسانند. 66 درصد از دانش آموزان فشار والدین را به عنوان منبع استرس گزارش می‌کنند.
طبق تحقیقات، فرزندانی که والدین سخت گیری دارند معمولا نمرات بالاتری کسب می‌کنند، اما وارد آوردن فشار بیش از حد به دانش‌آموزان آن هم به طور مداوم، میتواند پیامدهای منفی زیادی را برای آنها به دنبال داشته باشد.
اگر هنگامی که کودکتان از مدرسه باز می‌گردد، اولین سوالی که از او می‌پرسید این است که “امتحانت را چطور دادی؟” و از او درباره روزی که گذرانده سوالی نمی‌کنید، دارید به آنها یادآوری می‌کنید که تنها چیزی که برای شما اهمیت دارد، فقط و فقط نمره است. در چنین شرایطی کودک شما ممکن است دچار مشکلاتی همچون کم خوابی، استرس، عزت نفس پایین و… شود. حتی ممکن است به سراغ تقلب نیز برود.
- اگر دوست دارید، با علت‌های بیشتری از استرس کودکان آشنا شوید، می‌توانید این مقاله را بخوانید: استرس کودکی ناشی از چیست؟ + علائم و 14 روش درمان
راهکارهایی برای کاهش استرس مدرسه در کودکان
راهکارهایی را در ادامه برای کاهش استرس مدرسه در کودکان به شما معرفی کرده‌ایم دنبال کنید تا بتوانید قدم به قدم استرس آنها را کاهش دهید:
1- با دقت به آنها گوش دهید
مشکلات با معلمان، دانش‌آموزان دیگر یا کلاس، تنها تعدادی از استرس‌هایی است که میتواند بچه‌ها را از لذت بردن از مدرسه باز دارد و اغلب والدین در کمک به فرزندان خود ناتوان می‌شوند. صحبت کردن با بچه‌ها و درک اینکه چه چیزی به استرس آنها می‌افزاید اولین قدم برای درک آنچه در مدرسه می‌گذرد است.
ممکن است فرزندتان راجع به احساسی که دارد چیزی نگوید، اما شما باید دقیق باشید و از روی نشانه‌ها و رفتار او متوجه احساساتش شوید. سعی کنید خودتان مکالمه را شروع کنید و هنگامی که همراه فرزندتان در حال خرید، تفریح و… هستید، از او سوالاتی در رابطه مدرسه بپرسید. دقت کنید که نباید او را تحت فشار بگذارید و باید خیلی دوستانه با او گپ بزنید.
- بیشتر بخوانید: کاهش و رفع استرس فوری
- بیشتر بخوانید: تاثیر استرس بر بدن
2- در مورد تکالیف صحبت کنید
در مورد تکالیفی که قرار است فردا یا هفته آینده انجام شوند صحبت کنید و به آنها کمک کنید تا برنامه ریزی کنند که چگونه تکالیف خود را انجام دهند. روی نمرات تمرکز نکنید، بلکه روی تکمیل و درک مفاهیم تکلیف تمرکز کنید. یادگیری مدیریت کارآمد حجم کار، به آنها کمک می‌کند که نه تنها در مدرسه بلکه در در آینده، در حیطه کاری موفق شوند.
3- یک روال ایجاد کنید
یک برنامه روتین صبحانه تنظیم کنید که برای همه اعضای خانواده مفید باشد. این روتین ممکن است به معنای چیدن بشقاب‌ها یا به معنای چند دقیقه زودتر بیدار شدن از خواب برای کمک به کاهش استرس صبحگاهی باشد. سعی کنید صبح‌ها را با آرامش شروع کنید و در مورد برنامه‌ریزی‌های روز مشتاق باشید و با به اشتراک گذاشتن برنامه‌هایی که برای روز خود دارید، به کودکتان نیز الگو بدهید.
4- قوانین مدرسه را بدانید
قوانینی را که در مدرسه فرزندتان وجود دارد درک کنید. اگر دیر به سر کلاس برسند چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا استفاده از وسایل الکترونیکی مجاز هستند؟ لباس فرم مدرسه باید چه مشخصاتی را دارا باشد؟ در جلسات والدین مراقب باشید و فرهنگ مدرسه را درک کنید تا بتوانید آنچه را که از فرزندتان انتظار می‌رود کنترل کنید. درک شما به آنها کمک می‌کند تا خواسته‌ها را بهتر بررسی کنند.
5- برای سرگرمی فرزندتان وقت بگذارید
کلاس‌های مختلفی برای کودک شما وجود دارد، اما استراحت و بازی نیز به اندازه فعالیت‌های آموزشی و درسی مهم است. کودکان نیاز دارند ساعاتی را بیرون از خانه و در طبیعت بگذرانند. پس بهتر است حداقل یک روز را در هفته به استراحت و تفریح اختصاص دهید. زمانی که به او اجازه دهید زمان استراحت مناسبی داشته باشد، برای بقیه هفته نیز آرام و آماده خواهد بود.
6- به کودک خود کمک کردن را بیاموزید
مشابه ایجاد یک روال یا روتین، تنظیم کارهای تعیین شده برای فرزندتان که هر هفته انجام دهد، بخش مهمی از یادگیری مسئولیت پذیری و احساس استقلال است. با این حال، سخت است که فرزندانتان را وادار به انجام کارهای خانه آن هم بدون انگیزه کنید. یک نمودار برچسب ایجاد کنید و به ازای هر کمکی که به شما می‌کنند به آنها یک هدیه کوچک بدهید، این هدیه میتواند اندکی پول یا مقداری خوراکی باشد.
7- قبل از شروع مدرسه روال شبانه مدرسه را تمرین کنید
اگر کودکتان همیشه هنگام شروع سال تحصیلی جدید دچار استرس می‌شود و صبح‌ها به سختی از خواب برمی‌خیزد، باید یک یا دو هفته قبل از شروع سال تحصیلی، شب‌ها کمی زودتر شروع به رفتن به تخت خواب کنید. وسایل الکترونیکی را نیز زودتر کنار بگذارید تا زودتر به خواب بروید تا کودکتان نیز از شما پیروی کند و زودتر بخوابد. ممکن است در ابتدا شکایت کند، اما در درازمدت به نفع او خواهد بود و به آن عادت خواهد کرد.
8- از تعطیلات استفاده کنید
شما زمان زیادی دارید که تا قبل از رسیدن پاییز و شروع مدرسه‌ها گردش‌هایی را به همراه کودکتان تجربه کنید. می‌توانید یک آخر هفته را که نزدیک به بازگشایی مدارس است، در ساحل یا کوه یا فضایی سرسبز برای تفریح خانواده خود برنامه ریزی کنید. این کار باعث می‌شود که هم استرس شما و هم استرس کودکتان از بین برود. حتما به آنها یادآوری کنید که این گردش به این دلیل نیست که مدرسه در حال بازگشایی است و در آینده نیز به گردش خواهید رفت.
9- برای خرید برنامه ریزی کنید
خانواده خود را دور هم جمع کنید و لیستی از چیزهایی که فرزندانتان قبل از رفتن به مدرسه نیاز دارد تهیه کنید. فکر کردن به کوله پشتی‌های جدید براق، نشانگرهای رنگاوارنگ و پوشه‌های استفاده نشده در واقع میتواند بچه‌ها را برای شروع سال جدید هیجان زده کند. برای جلوگیری از استرس خرید، هنگامی به خرید بروید که بازار شلوغی کمتری دارد.
10- به وسایل فرزندتان سامان بدهید
اگر فرزند شما هنوز انبوهی از تکالیف مدرسه، کاغذها، آثار هنری و وسایل مربوط به سال گذشته را دارد، یک بعد از ظهر وقت بگذارید و آنها را با او مرور کنید. سعی کنید آنها را از نگهداری وسایل غیر ضروری بازدارید، مانند آدامسی که همکلاسی کودکتان مدت‌ها قبل به او داده است. این عادت کوچک سازماندهی باعث می‌شود که هم شما و هم فرزندتان هنگام آماده شدن برای شب قبل از مدرسه استرس کمتری داشته باشید.
11- دیوار نگرانی بسازید
یکی از راه‌هایی که میتواند به کودک شما کمک کند تا نگرانی‌های خود را بیان کند، استفاده از دیوار نگرانی است. یک دسته از کاغذهای یادداشت چسبناک به آنها بدهید، از آنها بخواهید هر وقت که احساس نگرانی کردند دلیلش را روی یک کاغذ یادداشت بنویسند و آنها را روی دیوار بچسبانند. به آنها یادآوری کنید که وقتی نگرانی‌هایشان روی دیوار چسبانده شد، دیگر لازم نیست به آنها فکر کنند.
یک دیوار برای اتفاقات خوب نیز ایجاد کنید و به کودکتان بگویید برای هر نگرانی که یادداشت می‌کند و روی دیوار می‌چسباند یک یادداشت مثبت نیز بنویسد. زمانی که دیوار خوشبینی پر شد، دیوار نگرانی را خراب کنید و به فرزندتان بگویید که آنها دیگر مهم نیستند.
12- قدردانی خود را ابراز کنید
هر روز چند دقیقه را به گردش در خانواده اختصاص دهید و چیزهایی را که به خاطر آنها سپاسگزار هستید بیان کنید. این کار را می‌توان قبل از شام، هنگام صبحانه، درست قبل از خواب یا هر زمانی که کل خانواده با هم هستند انجام داد. وقت گذاشتن برای شناخت لحظات و موهبت‌های مثبت، ذهن کودکان را به این فکر وا می‌دارد که بیشتر در مورد چیزهای خوبی که در زندگی‌شان اتفاق می‌افتد فکر کنند و کمتر درگیر استرس مدرسه باشند.
13- با خانواده‌های دیگر صحبت کنید
اگر شما یا فرزندانتان در مورد مدرسه اضطراب دارید، گاهی اوقات ارتباط با خانواده‌های دیگری که بچه‌های هم سن دارند میتواند کمک کننده باشد. آیا آنها نیز همان نوع استرس را تحمل می‌کنند؟ آیا توصیه‌هایی برای خانواده شما دارند که شاید به آن فکر نکرده باشید؟ بعلاوه، اگر بچه‌ها با یکدیگر هم کلاس هستند، برقراری رابطه دوستانه و بازی با یکدیگر میتواند هیجان آنها را برای رفتن به مدرسه بالا ببرد.
بعد از ظهری را برنامه ریزی کنید که در آن با دوستان و خانواده دور هم جمع شوید تا نگرانی‌های خود را با یکدیگر در میان بگذارید و استرس و اضطراب خود را کاهش دهید.
برای کنترل کردن استرس و اضطراب خود و فرزندتان می‌توانید از این مقاله نیز کمک بگیرید: چگونه استرس و اضطراب را از بین ببریم ؟
14- برای یک هفته برنامه ریزی کنید
آخر هفته‌ها را به برنامه ریزی برای طول هفته اختصاص دهید. قرارهای ملاقات (هم خودتان و هم فرزندانتان)، کلاس‌های فوق برنامه، بازی‌ها، جلسات و حتی زمان‌های استراحت را یادداشت کنید. با نوشتن زمان‌های استراحت، ورزش و سایر فعالیت‌های مرتبط با «مراقبت از خود»، به احتمال زیاد به آنها پایبند خواهید بود.
کلام آخر
به پایان مقاله رسیدیم، مطمئن باشید با کمک به کودکتان برای مقابله با استرس مدرسه، نکات ارزشمند مدیریت استرس را به آنها آموزش خواهید داد که در طول زندگی به آنها کمک می‌کند.
شما معمولا برای کاهش استرس کودکتان چه کارهایی انجام می‌دهید؟ نظراتتان را با ما به اشتراک بگذارید.
منابع:
آزمون استرس رایگان همراه با پاسخ از روانشناس آرامیا
آزمون پایین کمتر از 3 دقیقه از زمان شما را می‌گیرد. به محض پاسخ به 10 سوالِ آزمون، نتیجه تست استرس به شما نمایش داده می‌شود و راهکارهایی از روانشناس بالینی آرامیا دریافت می‌کنید.
