علائم و نشانه های استرس! در حالی که بسیاری از نیاکان ما در گذشته به خاطر وجود استرس بوده که توانستند واکنش‌های مناسبی نسبت به خطرات نشان داده و زنده بمانند، امروز استرس بلای جان بشر شده! جالب است بدانید در سال ۲۰۱۵ در یک تحقیق، ۵۹ درصد از بزرگسالان گفتند که با استرس زیادی روبرو هستند. (منبع) البته این آمار بسیار قدیمی است و مخصوصاً بعد از شیوع کرونا، سپس جنگ‌هایی که در جهان به وقوع پیوست و کمبود منابع غذایی و انرژی و… طی این چند سال، قطعاً این آمار هم افزایش پیدا کرده.
در هر حال به عنوان کسی که قرار است دائم در زندگی روزمره با استرس روبرو شود باید به خوبی علامت ها و نشانه های استرس را بشناسید. خواندن این مقاله کمک میکند با شناخت نشانه‌ها، متوجه شوید که آیا مشکلات روانی و بدنی‌تان به استرس مرتبط است یا باید به فکر دیگر چیزها باشید؟! بنابراین در این مقاله تمامی نشانه‌های آن را به شما توضیح داده و در موردش به‌شکل علمی صحبت می‌کنم.
استرس چیست؟
ببینید بدن ما طی چندین سال یاد گرفته در مواقع خطر، یک واکنش متفاوت از خودش نشان بدهد که ما امروز به این واکنش بدن در مقابل خطرات استرس می‌گوییم. اجازه بدهید کمی بحث را باز کنم. زمانی که شما تصور کنید در معرض یک خطر هستید، چه این خطر واقعی باشد و چه صرفاً ساخته ذهن‌تان باشد، یک سیستم دفاعی در بدن‌تان فعال می‌شود.
در دنیای پزشکی و روانشناسی به این سیستم دفاعی، واکنش جنگ یا گریز یا واکنش استرس می‌گویند. این دقیقاً همان چیزی است که باعث افزایش ضربان قلب، تمرکز و… شما می‌شود. نکته اینجاست که طی چندین هزار سال نیاکان ما به کمک همین واکنش جنگ و گریز و استرس بوده که توانسته‌اند در مقابل انواع خطرات، از حمله حیوانات وحشی تا دعوا‌های میان قبیله‌ای جان سالم به در برده و زندگی کند.
- بیشتر بخوانید: دلایل استرس دانش آموزان
- بیشتر بخوانید: استرس دانش آموزان
- بیشتر بخوانید: نشانه های استرس
آیا استرس بد است؟
در بسیاری از موقعیت‌های زندگی اتفاقاً استرس همان چیزی است که به ما کمک میکند. مثلاً به خاطر استرس است که حین رانندگی ناگهان روی ترمز زده و از بروز تصادف جلوگیری می‌کنید. یا همین استرس است که باعث می‌شود در شب امتحان به جای وقت تلف کردن به سراغ کتاب های‌تان بروید. اصلاً همین استرس است که گاهی باعث افزایش تمرکز ما می‌شود اما یک نکته وجود دارد!
نکته اینجاست که در دنیای امروزی بیشتر خطراتی که ما درک می‌کنیم نه خطرات واقعی که خطرات ذهنی و دروغین هستند. در واقع امروز واکنش جنگ یا گریز بدن‌مان نه در مقابل یک ببر بزرگ که احتمالاً به خاطر تلاش در جهت صحبت در مقابل افراد غریبه فعال می‌شود.
یا حتی گاهی ممکن است صرفاً به دلیل “نشخوار فکری” و فکر کردن به اتفاقاتی که احتمال وقوع‌شان ۱۰ درصد هم نیست، دچار استرس شویم. بنابراین استرس به‌شکل ذاتی چیز بدی نیست اما همانطور که در مقاله “عوارض استرس” هم گفتم، دائمی شدن این استرس در دنیای امروزی، ممکن است باعث ایجاد آسیب‌هایی برای سلامتی ما، کاهش خلق و خو، کاهش بهره‌وری، تأثیر منفی روی روابط و احساسات، رضایت از زندگی و تأثیرات منفی روی بدن انسان شود.
علائم استرس چیست؟
در ادامه با استناد به مقالات و تحقیقات علمی می‌خواهم در مورد علائم استرس با شما صحبت کنم. چه علائم فیزیکی استرس و چه علائم روحی آن. با من همراه باشید.
1_ کاهش انرژی و بی‌خوابی
همانطور که در مقاله دلایل بی خوابی هم گفتم، استرس در درازمدت ممکن است به خواب شما آسیب زیادی بزند. به همین دلیل احتمال دارد طی روز به شدت با کاهش سطح انرژی روبرو شوید. البته اگر استرس شما را با مشکل خواب هم روبرو نکند، احتمالا در آخر خستگی مزمن را تجربه خواهید کرد.
در مورد این موضوع تحقیقات و بررسی‌های زیادی انجام شده. مثلا در یک بررسی روی بزرگسالان شاغل مشخص شد که خستگی به‌شکل معناداری با استرس کاری ارتباط دارد. یا در یک بررسی دیگر که در سال 2018 انجام شده بود، مشخص شد که نگرانی و نشخوار فکری که از پسِ استرس می‌آید، می‌تواند باعث ایجاد مشکل در خواب شده و حتی افراد را با “اختلال بی‌خوابی” روبرو کند. در یک مطالعه دیگر که روی ۲۳۰۰ نفر انسان انجام شده بود مشخص شد که افزایش استرس با افزایش خطر ابتلا به بی‌خوابی ارتباط مستقیم دارد. البته استرس الزاما در همه افراد منجر به بی‌خوابی نمی‌شود. (منابع علمی: 1 – 2 – 3)
2_ تأثیر روی میل جنسی
جالب است بدانید که بعضی تحقیقات تأیید کرده‌اند استرس و میل جنسی با هم ارتباط داشته و در اغلب مواقع استرس می‌تواند روی میل جنسی انسان تأثیر منفی بگذارد. مثلاً یک مطالعه کوچک که روی 30 زن انجام شده بود، مشخص کرد افرادی که سطوح استرس بالاتری داشتند در مقابل افرادی که استرس کم‌تری را تجربه کرده بودند، میل جنسی کم‌تری هم دارند.
همینطور یک مطالعه که در سال ۲۰۲۱ انجام شده، مشخص کرد که حدود ۴۵ درصد از 1000 زنی که مورد مطالعه قرار گرفته بودند در اثر استرسِ همه‌گیری کرونا گزارش کرده‌اند میل جنسی‌شان کم‌تر شده. البته دقت کنید؛ تغییرات هورمونی، خستگی و مسائل روانی دیگر هم روی کاهش میل جنسی تأثیر دارد. (منابع: 1 – 2)
3_ افسردگی
به طور کلی به گفته روانشناسان ارتباط زیادی بین استرس و اضطراب و افسردگی وجود دارد. در مورد این موضوع تحقیقاتی هم انجام شده. مثلاً در یک مطالعه که روی 816 زن مبتلا به افسردگی انجام شده بود مشخص شد که استرس حاد و مزمن با شروع افسردگی آن‌ها به طور معناداری ارتباط دارد. یا مثلاً در یک مطالعه دیگر مشخص شد که وجود استرس بالا در نوجوانان با شروع افسردگی آن‌ها مرتبط است. البته باز هم دقت کنید چرا که سابقه خانوادگی، سن، فاکتور‌های محیطی و حتی مصرف برخی دارو‌ها می‌توانند باعث ایجاد افسردگی شوند. (منابع: 1 – 2)
4_ آکنه
شاید برای‌تان عجیب باشد ولی استرس در خیلی از مواقع می‌تواند باعث ایجاد عوارض فیزیکی شود و عملاً یکی از نشانه های استرس همین عوارض هستند. در این چند سال تحقیقات مختلفی انجام شده که بعضی از آن‌ها تأیید کردند بین استرس و آکنه پوستی ارتباط وجود دارد. مثلاً طی یک مطالعه مشخص شد که بعد از افزایش استرس دانشجویان، به احتمال بیشتری به آکنه مبتلا می‌شوند.
مطالعه دیگری که روی 94 دانشجو انجام شده بود نشان داد افزایش استرس مخصوصاً در میان پسران بیشتر باعث آکنه می‌شود. البته باید در نظر بگیرید که برای تأیید این موضوع هنوز نیاز به تحقیقات بیشتری هست. بعضی منابع هم می‌گویند شاید دلیل ارتباط آکنه و استرس این باشد که افراد بعد از مبتلا شدن به استرس تمایل بیشتری برای لمس پوست‌شان داشته و این لمس کردن پوست باعث انتقال میکروب‌ها و باکتری‌ها و ایجاد آکنه می‌شود. (منابع: 1 – 2)
5_ سردرد و گردن درد!
از دیگر نشانه‌های استرس که در بدن متوجه آن می‌شویم، سردرد و گردن‌درد است. در واقع مطالعات مختلف نشان دادند که استرس ممکن است باعث ایجاد درد در ناحیه سر و گردن و صورت شود. مثلاً یک مطالعه که در سال 2015 انجام شده بود نشان داد افزایش استرس با افزایش تعداد روز‌هایی که فرد سردرد تجربه میکند، ارتباط دارد.
همینطور مطالعه دیگری که طی آن 172 سرباز مورد تحقیق قرار گرفته بودند نشان داد که 67 درصد از آن‌ها گزارش می‌کنند سردردشان به خاطر استرس ایجاد می‌شود. یک مطالعه کوچک‌تر هم در سال 2020 نشان داد که استرس می‌تواند عامل و محرک سردرد‌های تنشی باشد. علاوه بر استرس ممکن است کمبود خواب، رژیم غذایی نامناسب، مصرف الکل، تغییرات هورمونی و عدم مصرف دارو‌ها باعث ایجاد سردرد شود. (منبع: 1 – 2)
6_ درد مزمن
منظور از درد مزمن دردی است که بیشتر از ۱۲ هفته طول بکشد. درد و درد مزمن هم می‌تواند ناشی از افزایش سطح استرس در بدن باشد. در واقع برخی مطالعات این گفته را تأیید کرده‌اند. مثلاً یک مطالعه که روی تعداد کمی از افراد انجام شده بود، مشخص کرد افرادی که دارای کمردرد مزمن هستند نسبت به دیگر افراد، سطح بالاتری از کورتیزول دارند. “کورتیزول هورمون اصلی استرس در بدن است. مطالعات دیگری هم این موضوع را تأیید کرده‌اند. البته دقت کنید که درد مزمن می‌تواند به موارد دیگری مثل سن بالا، صدمات بدنی و… هم مرتبط باشد. (منبع: 1)
7_ بیماری مکرر
برای خود من خیلی جالب بود که استرس حتی می‌تواند با بیماری‌های مکرر و کاهش توان سیستم ایمنی بدن ارتباط داشته باشد. در واقع گفته می‌شود اگر دائماً با بیماری‌ها و عفونت در بدن رو به رو هستید ممکن است مقصر اصلی استرس باشد. این گفته با بعضی تحقیقات پشتیبانی می‌شود. مثلا در یک مطالعه که در آن 116 فرد مسن مورد آزمایش قرار گرفته بودند، مشخص شد آن‌هایی که به استرس مزمن دچار هستند نسبت به واکسن آنفولانزا واکنش ایمنی ضعیف‌تری داشتند.
همینطور یک بررسی و مرور دیگر روی تحقیقات مختلف نشان داد که استرس با افزایش خطر ابتلا به عفونت تنفسی فوقانی ارتباط دارد. دیگر منابع هم به این اشاره کرده‌اند که استرس می‌تواند بر طیف وسیعی از عملکرد‌های بدن مثل بهبود زخم، توانایی بدن برای مبارزه با عفونت و بیماری، پاسخ‌های التهابی و… تأثیر منفی بگذارد. (منابع: 1 – 2 – 3)
8_ مسائل گوارشی
یبوست، سوزش سر دل، اسهال و همچنین اختلالات گوارشی! این‌ها از جمله مواردی است که ممکن است به خاطر استرس دچارشان شده باشید. یک مطالعه خیلی قدیمی در سال ۲۰۱۰ که روی حدود ۲۷۰۰ کودک انجام شده بود نشان داد قرار گرفتن در معرض استرس و رویداد‌های استرس‌زا احتمالاً با افزایش یبوست در آن‌ها ارتباط دارد.
- بیشتر بخوانید: استرس با بدن چه میکند؟
- بیشتر بخوانید: کاهش استرس در امتحانات
- بیشتر بخوانید: استرس زنان
علاوه بر این باید بدانید که استرس ممکن است مخصوصاً روی افرادی که به اختلالات گوارشی مانند سندروم روده تحریک‌پذیر یا بیماری التهابی روده دچار هستند تأثیر منفی داشته باشد. در مورد این موضوع هم مطالعاتی انجام شده. مثلا در یک تحقیق مشخص شد سطوح استرس بالاتر روزانه باعث افزایش علائم ناراحتی گوارشی در زنانی می‌شود که به سندروم روده تحریک‌پذیر مبتلا بودند. (منابع: 1 – 2 – 3)
دیگر علائم و نشانه های استرس کدامند؟
در ادامه مقاله به طور خلاصه دیگر علائم استرس را به شما معرفی می‌کنم؛ اما در آینده به طور دقیق‌تر در مورد هرکدام صحبت کرده و مطالعات و تحقیقات علمی پشت هر کدام را به شما معرفی خواهم کرد:
- تغییر اشتها و افزایش وزن
- افزایش ضربان قلب
- تعریق بدن
کلام آخر
خب به انتهای مقاله رسیدیم. در این مقاله با هم مهم ترین نشانه های استرس را بررسی کرده و متوجه شدیم چه تحقیقات و منابعی پشت آن‌ها وجود دارد. در آخر اگر سؤال و نظری دارید در بخش نظرات منتظر شما هستم
منبع:
