سرگیجه معمولاً توسط همه افراد در سراسر جهان تجربه می‌شود. ممکن است به یاد داشته باشید که برای اولین بار در کودکی پس از چرخش خیلی سریع در چرخ و فلک آن را احساس کرده‌اید، و یا ممکن است پس از بلند شدن خیلی سریع دچار سرگیجه شده باشید. اگر برایتان سوال است که سرگیجه عصبی چیست؟ این مقاله را تا انتها بخوانید.
سرگیجه عصبی چیست؟
در حالی که همه افراد سرگیجه را به طرزی متفاوت تجربه می‌کنند، اما معمولاً احساس یکسانی را توصیف می‌کنند، اینکه روی پاهایشان بی‌ثبات هستند، احساس ضعف یا پژمردگی می‌کنند و یا احساس می‌کنند که انگار دنیا در اطراف آنها در حال چرخش است. جالب اینجاست که افرادی که از اضطراب رنج می‌برند، بیشتر دچار سرگیجه می‌شوند. مطالعه‌ای روی 1287 شرکت‌کننده در آلمان نشان داد که از 15.8٪ از گروهی که سرگیجه را تجربه کردند، بیش از یک چهارم آنها علائم حداقل یک نوع اضطراب را داشتند. (منبع)
برای برخی افراد، سرگیجه می‌تواند آنقدر شدید شود که حتی باعث غش شده و احتمال آسیب را به شدت افزایش دهد. غش ممکن است در نتیجه افت فشار خون رخ دهد، یا هنگام تجربه چیزی ترسناک مانند درد شدید، دیدن خون یا زمانی که بدن تحت فشار فیزیکی قرار می‌گیرد اتفاق بیفتد. بنابراین نباید از کنار این مسئله به سادگی گذشت.
ویدیو: راهکارهای روانشناسی برای رفع استرس:
علائم سرگیجه عصبی چیست؟
سرگیجه عصبی علائم مختلفی دارد که اینجا آنها را بررسی میکنیم:
- احساس عدم تعادل: در این وضعیت فرد احساس عدم تعادل دارد و حس می‌کند که خود یا دنیای اطرافش در حال چرخش هستند.
- حالت تهوع: حالت تهوع یا استفراغ از جمله علائم سرگیجه عصبی هستند.
- تاری دید: دید فرد ممکن است تار یا مبهم شود.
- احساس سبکی در سر: فرد در ناحیه سر احساس سبکی می‌کند.
- تنگی نفس: فرد دچار اضطراب یا تنگی نفس می‌شود.
- صدای زنگ در گوش: فرد صدای وزوز یا زنگ در گوش خود می‌شنود.
- خستگی یا ضعف: فرد ممکن است دچار ضعف عمومی بدن شود و احساس خستگی کند.
تفاوت سرگیجه کاذب و حقیقی چیست؟
سرگیجه حقیقی به احساس چرخش یا حرکات واقعی بدن به محیط اطراف می‌گویند. این سرگیجه به‌دلیل مشکلات در سیستم Vestibular (سیستم تعادل) در گوش داخلی، مانند بیماری منییر، نوریت وستیبولار یا سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم (BPPV) به‌وجود می‌آید. از جمله علائم سرگیجه حقیقی می‌توان به ناپایداری، تهوع و تعریق اشاره کرد. این سرگیجه معمولاً به‌صورت ناگهانی و مداوم اتفاق می‌افتد.
سرگیجه کاذب به احساس عدم تعادل و ناپایداری، بدون احساس چرخش واقعی گفته می‌شود. دلیل این سرگیجه معمولاً عوامل غیر Vestibular مثل اضطراب، استرس، خستگی یا مشکلات بینایی است. از جمله علائم احساس سرگیجه کاذب نیز می‌توان به گیجی و عدم توانایی در حفظ تعادل اشاره کرد. مدت زمان این سرگیجه به عواملی مثل شرایط روحی و جسمی فرد بستگی دارد.
سرگیجه حقیقی معمولاً به‌دلیل مشکلات در سیستم تعادل به‌وجود می‌آید و فرد مبتلا به آن، احساس چرخش یا حرکت واقعی دارد. در نقطه مقابل، سرگیجه کاذب باعث ایجاد احساس ناپایداری و عدم تعادل می‌شود و ناشی از عوامل روانی یا غیرمرتبط با سیستم تعادل است.
شیوه تشخیص سرگیجه عصبی چگونه است؟
| روش تشخیص | توضیحات | هدف |
| تاریخچه پزشکی | سوال درباره علائم، زمان شروع، مدت و شدت سرگیجه | جمع‌آوری اطلاعات اولیه از بیمار |
| معاینه فیزیکی | بررسی تعادل، حرکت و علائم عصبی بیماری | ارزیابی وضعیت جسمی |
| آزمایشات بالینی | انجام آزمایش‌هایی برای بررسی تعادل، شنوایی و بینایی مثل تست رومبرگ یا تست امیتر | بررسی عملکرد سیستم‌های حرکتی و حسی |
| تصویربرداری | بررسی ساختارهای مغزی با MRI و CT اسکن | بررسی مشکلات ساختار |
| آزمایشات خون | بررسی علل احتمالی مانند کم‌خونی یا اختلالات متابولیک | ارزیابی وضعیت عمومی و متابولیک |
بیماری‌هایی که باعث ایجاد سرگیجه عصبی می‌شود
| نام بیماری | توضیحات | علائم |
| اختلالات اضطرابی | اضطراب و حملات پانیک عاملی برای احساس سرگیجه و ناپایداری هستند. | سرگیجه، تپش قلب و عرق کردن |
| میگرن | برخی افراد مبتلا به میگرن ممکن است سرگیجه و اختلالات تعادل را تجربه کنند. | سردرد شدید و حساسیت به نور و صدا |
| نوریت وستیبولار | التهاب عصب وستیبولار در گوش داخلی | سرگیجه ناگهانی و تهوع |
| بیماری منییر | این بیماری به اختلال گوش داخلی مربوط است. | سرگیجه، وزوز گوش و کاهش شنوایی |
| سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم (BPPV) | این وضعیت به‌دلیل جابه‌جایی کریستال‌های کلسیمی در گوش داخلی اتفاق می‌افتد. | احساس چرخش و ناپایداری |
| آسیب به سیستم عصبی مرکزی | آسیب به سیستم مرکزی مانند سکته مغزی یا تومورهای مغزی روی نواحی مربوط به تعادل در بدن تأثیر می‌گذارد. | ضعف و اختلال در گفتار |
| اختلالات بینایی | مشکلات بینایی نیز عاملی برای سرگیجه و عدم تعادل است؛ چون بینایی نقش مهمی در حفظ تعادل و هماهنگی حرکات بدن دارد. | تاری دید و ناپایداری |
| اختلالات هورمونی | اختلالات هورمونی، به‌خصوص در زمان بارداری یا یائسگی، باعث احساس سرگیجه می‌شوند. | نوسانات خلقی و تعریق |
کمبود کدام ویتامین باعث سرگیجه عصبی می‌شود
علت سرگیجه عصبی می‌تواند کمبود ویتامین B12 باشد. ویتامین B12 نقش مهمی در عملکرد صحیح سیستم عصبی و تولید گلبول‌های قرمز خون دارد و کمبود آن باعث مشکلات عصبی و سرگیجه می‌شود.
در اینجا لیست برخی از خوراکی‌های حاوی ویتامین B12 را برایتان لیست میکنیم که با مصرف آنها می‌توانید ویتامین مورد نیاز بدن خود را تأمین کنید:
- گوشت قرمز: به‌ویژه گوشت گاو و گوسفند
- مرغ و بوقلمون: منابع خوبی از ویتامین B12 هستند
- ماهی: مانند ماهی سالمون، تن و ساردین
- تخم‌مرغ: به‌ویژه زرده تخم‌مرغ
- لبنیات: مانند شیر، ماست و پنیر
راه‌های پیشگیری از سرگیجه عصبی چیست؟
در اینجا متداول‌ترین روش‌های پیشگیری از سرگیجه عصبی را بررسی میکنیم:
- تغذیه مناسب: مواد غذایی غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی، به‌خصوص آهن و ویتامین B12 را جزء عادات غذایی خود قرار دهید.
- هیدراته نگه داشتن بدن: به اندازه کافی آب بنوشید تا بدن دچار کم‌آبی نشود.
- مدیریت استرس: از راهکارهای کاهش استرس برای حفظ آرامش استفاده کنید.
- خواب کافی: داشتن خواب کافی برای حفظ سلامت عمومی و عملکرد صحیح سیستم عصبی بدن مهم است. ما در مقاله چطور بهتر بخوابیم؟ اصول خواب را آموزش می‌دهیم.
- اجتناب از الکل و کافئین: کاهش مصرف کافئین و الکل به‌دلیل جلوگیری از تأثیر این مواد بر سیستم عصبی بدن، جلوگیری از کم‌آبی، کاهش اضطراب و پیشگیری از تداخل در خواب، می‌تواند باعث بهبود تعادل شود.
- فعالیت بدنی منظم: فعالیت بدنی منظم باعث تقویت سیستم تعادل و بهبود گردش خون می‌شود. یوگا یکی از بهترین ورزش‌ها برای انجام این کار است که با تقویت تعادل و انعطاف‌پذیری، آرامش ذهنی را هم برایتان به ارمغان می‌آورد. ما در مقاله یوگا چیست؟ درباره این ورزش بیشتر صحبت میکنیم.
علت سرگیجه ناگهانی چیست؟
از جمله مهم‌ترین دلایل سرگیجه ناگهانی عبارت هستند از:
- افت فشار خون: ایجاد تغییرات ناگهانی در بدن مثل بلند شدن سریع از حالت نشسته
- کم‌آبی بدن: کم‌آبی بدن و عدم مصرف مایعات به اندازه
- مشکلات گوش داخلی: بروز اختلال در گوش داخلی، مثل بیماری منییر یا عفونت
- اختلالات عصبی: بروز مشکلاتی مثل میگرن یا اختلالات سیستم عصبی
- استرس و اضطراب: بروز حالات استرس‌زا و اضطرابی (ما در مقاله رفع استرس، نحوه خروج از این حالات را بررسی کرده‌ایم.)
- مصرف دارو: عوارض جانبی برخی داروها مثل داروهای ضد افسردگی به‌ویژه SSRIها، داروهای ضداضطراب، داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)، داروهای ضدمیگرن یا داروهای آنتی‌هیستامین
رابطه اضطراب و سرگیجه عصبی چیست؟
در برخی موارد، اعتقاد بر این است که اضطراب عامل اصلی سرگیجه است. وقتی افراد احساس اضطراب می‌کنند، ممکن است دچار هیپرونتیلاسیون (نوعی تنفس سریع) شوند. این نوع تنفس تعادل گازها را در خون تغییر می‌دهد و باعث می‌شود مغز احساس ضعف و غش کند. هیپرونتیلاسیون با اختلالات اضطرابی همراه است و اغلب باعث سبکی سر که یکی از عوامل اصلی سرگیجه است می‌شود.
در موارد دیگر، فرد ممکن است دچار آسیب یا ضربه به سر شده باشد که بر مغز، نخاع و یا اعصاب مغز و بدن تاثیر می‌گذارد و باعث سرگیجه می‌شود. سرگیجه به خودی خود می‌تواند باعث اضطراب افراد شود به طوری که حتی روی پاهای خود نیز احساس ناامنی کنند و ترس از زمین خوردن داشته باشند.
سیستم دهلیزی مرکزی بخشی از مغز و ساقه مغز شما است که مسئول تعادل است. تحقیقات نشان می‌دهد که بین سیستم دهلیزی مرکزی و مسیرهای تحریک اضطراب و ترس، ارتباط وجود دارد. مدت و شدت سرگیجه شما بستگی به این دارد که عدم تعادل اولیه مواد شیمیایی در سیستم چقدر بد است و چقدر با اضطراب مرتبط است. (منبع)
با دانستن اینکه علائم سرگیجه همیشه ناشی از یک بیماری مهم نیست، می‌توانید نفس راحتی بکشید. اغلب، نوعی مشکل تعادل درگیر است که ممکن است نیاز به مداخله یک متخصص مغز و اعصاب، متخصص گوش و حلق و بینی، شنوایی سنجی، فیزیوتراپیست یا روانشناس داشته باشد. اگر یک اختلال اضطراب تشخیص داده شده دارید که در آن حملات پانیک (احساس اضطراب شدید) را تجربه می‌کنید که به سرعت تمام می‌شود، تجربه شما از سرگیجه ممکن است کاملاً متفاوت از فردی با اضطراب مزمن مداوم باشد.
راهکار برای کاهش سرگیجه ناشی از استرس و اضطراب
در این بخش چند راهکار برای بهبود سرگیجه عصبی به شما معرفی میکنیم، اما لازم به ذکر است که این راهکارها در درازمدت موثر خواهند بود و باید به طور منظم آنها را انجام دهید.
1_ یادداشت‌برداری کنید
یادداشت روزانه به شما کمک می‌کند تا فعالیت‌های خود، زمان و تعداد دفعات بروز علائم و نحوه علائم خود را مدیریت کنید، یادداشت‌برداری می‌تواند راه خوبی برای ایجاد آگاهی در مورد محرک‌های سرگیجه و اضطراب و اینکه از کجا می‌آیند، باشند.
2_ فعال باقی بمانید
وقتی احساس سرگیجه یا اضطراب دارید، بعید نیست که مدام بخواهید بنشینید یا دراز بکشید و منتظر بمانید که مبادا سرگیجه به سراغتان بیاید. با این حال، ورزش می‌تواند بخش بسیار ارزشمندی برای مقابله با سرگیجه باشد. ورزش به بدن کمک می‌کند تا احساس عدم تعادل را اصلاح کند و علائم را کاهش دهد.
ورزش همچنین باعث ترشح اندورفین و سایر هورمون‌های احساس خوب می‌شود و به مغز کمک می‌کند تا با استرس مقابله کند. وقتی بدن خود را به حرکت در می‌آورید، ذهن شما تمایل دارد از هر چیزی که ممکن است باعث اضطراب شما شود دور شود. برای اینکه انگیزه بیشتری برای تمرین داشته باشید، تمرینی را انتخاب کنید که از انجام آن لذت می‌برید. سعی کنید برای ورزش بیرون بروید و از طبیعت لذت ببرید.
3_ از فیزیوتراپ کمک بگیرید
اگر سرگیجه مرتبط با اضطراب را تجربه می‌کنید، کار با فیزیوتراپیست می‌تواند مفید باشد. فیزیوتراپیست‌ها سیستم دهلیزی مرکزی را با تمرین‌های مختلف هدف قرار می‌دهند تا آن را تا حد امکان به طور موثر تقویت کنند. علاوه بر این، آنها می‌توانند با شما در مورد موقعیت‌هایی که احساس سرگیجه مکرر مرتبط با اضطراب می‌کنید، صحبت کنند.
اغلب، ممکن است در محیط‌هایی مانند مراکز خرید، فروشگاه‌های مواد غذایی، یا حتی فضاهای باز سرگیجه‌ها اتفاق بیفتند. با درک محرک‌های بالقوه سرگیجه، فیزیوتراپ شما می‌تواند بهترین رویکردهای درمانی را تعیین کند. کار با یک فیزیوتراپ نیازی به گام بزرگ و سختی ندارد. آنها با سرعت مناسب شما کار می‌کنند و به تدریج سطح فعالیت را افزایش می‌دهند.
4_ نفس عمیق بکشید
بسیاری از تکنیک‌های تنفس برای ایجاد آرامش و مدیریت استرس و علائم سرگیجه در دسترس هستند. یک راهبرد تنفس دیافراگمی است که به نام تنفس شکمی نیز شناخته می‌شود، این تنفس به کمک کل معده، عضلات شکم و دیافراگم انجام می‌شود. این تکنیک برای کمک به کند کردن تنفس شما در مواقعی که مضطرب هستید طراحی شده است. همچنین ممکن است شنیده باشید که برخی افراد از کیسه‌های کاغذی قهوه‌ای برای تنفس استفاده می‌کنند که راه دیگری برای کمک به کنترل تنفس است.
- می‌توانید مدیتیشن را با تنفس عمیق ترکیب کنید تا تاثیر آن دو برابر شود: آموزش مدیتیشن قبل از خواب
تکنیک دیگر آرام‌سازی پیشرونده عضلانی نام دارد که به شما کمک می‌کند در یک فرآیند دو مرحله‌ای آرام شوید. ابتدا گروه‌های ماهیچه‌ای مختلف بدن خود را منقبض می‌کنید، سپس تنش را رها می‌کنید و به احساس خود پس از شل شدن عضلات توجه می‌کنید.
5_ اضطراب خود را کاهش دهید
کلید اصلی برای درمان سرگیجه عصبی، کاهش اضطراب است، در این بخش چند راهکار برای کاهش اضطراب به شما معرفی میکنیم:
1_ کار مورد علاقه‌تان را انجام دهید
افراد با اضطراب به گونه‌ای متفاوت برخورد می‌کنند. خواندن یک کتاب، به ویژه داستان‌های تخیلی، می‌تواند راه خوبی برای رهایی ذهن از هر چیزی باشد که ممکن است باعث استرس شما شود. همین لذت را می‌توان در موسیقی، پادکست، طراحی و سایر صنایع دستی هنری یافت.
2_ از حیوانات کمک بگیرید
حیوانات نیز می‌توانند خاصیت درمانی داشته باشند، به ویژه گربه‌ها و سگ‌ها. آنها حس همراهی را ایجاد می‌کنند، مالکان را تشویق می‌کنند تا بازیگوش و فعال باشند، به کاهش استرس و اضطراب کمک می‌کنند و خلق‌و‌خوی ضعیف را بهبود می‌بخشند.
3_ صحبت کنید
صحبت کردن با یک دوست یا یکی از اعضای خانواده که با او احساس امنیت می‌کنید می‌تواند برای کاهش بار استرس شما مفید باشد. اگر ترجیح می‌دهید نگرانی‌های خود را محرمانه نگه دارید، آنها را در یک دفترچه یا جایی خصوصی یادداشت کنید.
4_ از قدرت تجسم کمک بگیرید
تجسم ابزار دیگری است که می‌تواند به مدیریت استرس و سرگیجه مرتبط با آن کمک کند. تجسم زمانی است که چیزی را که لذت‌بخش است برای چند دقیقه تصور کنید تا بعد از آن احساس بهتری داشته باشید. به عنوان مثال می‌توانید به مسافرت خاطره‌انگیزی که رفتید فکر کنید. وقتی به این سناریوهای خوشایند فکر می‌کنید، بدن و مغز بیشتر مستعد آرامش می‌شود.
5_ از گفتگو درمانی کمک بگیرید
همچنین می‌توانید برای درمان اضطراب، استرس یا افسردگی خود در گفتگو درمانی شرکت کنید. انواع مختلفی از گفتگو درمانی وجود دارد که می‌توانید از بین آنها انتخاب کنید. ممکن است این کار در یک محیط گروهی، یک به یک با یک متخصص سلامت روان انجام شود، یا می‌توانید از یکی از عزیزانتان کمک بگیرید. درمان شناختی رفتاری معمولا برای درمان اضطراب استفاده می‌شود و شامل بررسی نحوه نگرش شما به چیزها و سپس به چالش کشیدن شما با وظایفی برای رهایی از افکار غیر مفید است. تمرکز بر این است که مغز خود را آموزش دهید تا با جایگزین کردن آن افکار با جایگزین‌های مثبت، از تفکر منفی دست بردارد.
- این مقاله نیز می‌تواند به شما کمک کند: چگونه به ذهن آگاهی برسیم؟ 6 تکنیک علمی و تاثیرگذار
درمان خانگی سرگیجه عصبی
در اینجا چند روش درمان خانگی سرگیجه عصبی را بررسی میکنیم:
- تنفس عمیق: انجام تمرینات تنفس عمیق (مثل 4 ثانیه تنفس، 4 ثانیه نگه داشتن نفس، 4 ثانیه خروج هوا از دهان و 4 ثانیه نگه داشتن نفس) می‌توانند به ایجاد احساس آرامش و کاهش حس سرگیجه کمک کنند. ما در مقاله تنفس دیافراگمی، روش‌های تنفسی را بررسی کرده‌ایم.
- نوشیدن آب و مایعات: شما باید مطمئن شوید که در طی روز به اندازه کافی (2 تا 2.5 لیتر آب، متناسب با نیاز بدن) آب می‌نوشید.
- استراحت: در یک مکان آرام استراحت کنید.
- زنجبیل: مکیدن تکه‌های زنجبیل یا نوشیدن دمنوش زنجبیل می‌تواند به کاهش و درمان سرگیجه عصبی کمک کند.
- ماساژ: ماساژ ناحیه گردن و شانه‌ها می‌تواند به کاهش احساس سرگیجه عصبی کمک کند.
- تغذیه مناسب: وعده‌های غذایی کوچک و متعادل میل کنید تا با حفظ سطح قند خون، از سرگیجه‌تان جلوگیری شود.
- اجتناب از محرک‌ها: از عواملی که باعث فشار عصبی و سرگیجه می‌شوند، مثل الکل، بپرهیزید.
- تمرینات تعادلی: تمرینات تعادلی ساده، مثل ایستادن روی یک پا، باعث تقویت تعادل می‌شوند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر سرگیجه شما آنقدر شدید است که باعث تهوع، استفراغ، سردرد شدید، مشکل در تنفس، تغییر در گفتار، غش یا تشنج شود، باید در اسرع وقت از پزشک خود کمک بگیرید. با مراجعه به پزشک مطمئن خواهید شد که مشکلتان نیاز به درمان فوری دارد یا خیر. همچنین اگر برای چند روز متوالی همچنان احساس سرگیجه دارید، با پزشک خود مشورت کنید، به خصوص اگر اخیراً دارو را تغییر داده‌اید.
اگر به دنبال روش‌های بیشتری برای کاهش استرس خود هستید، پیشنهاد می‌کنم این مقالات را بخوانید:
سوالات متداول سرگیجه عصبی {¨FAQ¨}
دلیل سرگیجه عصبی چیست؟
خستگی، کمبود خواب، استرس، مصرف الکل و تغییرات ناگهانی در وضعیت مثل برخاستن سریع از حالت نشسته.
چگونه می‌توان سرگیجه عصبی را کاهش داد؟
شما با استفاده از تکنیک‌های تنفسی، مدیتیشن، خواب کافی یا دارودرمانی می‌توانید سرگیجه عصبی را مدیریت و درمان کنید.
آیا سرگیجه عصبی خطرناک است؟
هر چند سرگیجه عصبی خطرناک نیست، اما اگر آن را به‌طور مداوم یا شدید تجربه می‌کنید، بهتر است زیر نظر پزشک باشید.
چه زمانی برای درمان سرگیجه عصبی به پزشک مراجعه کنم؟
با مشاهده علائمی مثل ضعف در دید، سردرد شدید، ضعف در دست یا پا و علائم مشابه، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
آیا دارویی برای درمان سرگیجه عصبی وجود دارد؟
بله، مصرف داروهایی مثل بنزودیازپین‌ها، داروهای ضد افسردگی، بتابلاکرها و داروهای ضد‌روان‌پریشی زیر نظر پزشک، می‌تواند به درمان سرگیجه عصبی کمک کند.
کلام آخر
سرگیجه می‌تواند یک تجربه طاقت فرسا باشد، به خصوص اگر مدت‌هاست که از اضطراب رنج می‌برید. طبیعی است که هنگام تجربه سرگیجه احساس ناراحتی کنید، اما اینکه بدانید تنها نیستید، آرامش بخش است. همان طور که گفتیم فعال ماندن، یافتن راه‌هایی برای کنترل تنفس، صحبت کردن درباره اضطراب‌ها، و یافتن راه‌هایی برای کاهش تنش در موقعیت‌های استرس‌زا، همگی می‌توانند سرگیجه ناشی از اضطراب را تسکین دهند، پس امیدتان را از دست ندهید.
ممنون از همراهیتان، اگر سوال یا نظری دارید با ما در میان بگذارید.
منبع: healthmatch.io
آزمون استرس رایگان همراه با پاسخ از روانشناس آرامیا
آزمون پایین کمتر از 3 دقیقه از زمان شما را می‌گیرد. به محض پاسخ به 10 سوالِ آزمون، نتیجه تست استرس به شما نمایش داده می‌شود و راهکارهایی از روانشناس بالینی آرامیا دریافت می‌کنید.
