تجربه مداوم و همیشگی اضطراب در تمام امور و زمینه‌های زندگی که اختلال اضطراب فراگیر یا اختلال اضطراب منتشر نام دارد، تجربه‌ای دشوار و فرسوده کننده است. افراد باتجربه مداوم اضطراب نمی‌توانند از تمام ظرفیت‌ها و توانایی‌های خود به نحو احسن استفاده کرده و در امور مختلف ظاهر شوند به همین دلیل بهزیستی و کیفیت کلی زندگی آنان کاهش پیدا می‌کند. پس اگر شما نیز از علائم اضطراب در عذاب هستید زمان آن رسیده است که اطلاعات خود را در این زمینه بالا برده و به درمان موثر آن بیندیشید پس در این مقاله همراه ما باشید.
اختلال اضطراب فراگیر چیست؟
اختلال اضطراب فراگیر یا اختلال اضطراب منتشر Generalized anxiety disorder (نوعی اختلال اضطرابی است که در آن فرد دائما و در تمام زمینه‌های زندگی احساس ترس و اضطراب بیش از حد و بی‌معنا دارد. این نوع اضطراب ممکن است حتی بدون محرک ایجاد شود و عملکردهای مفید زندگی فرد را مختل کند. افراد با اختلال اضطراب فراگیر در مورد هر موضوعی نگران هستند و انتظار و تصور وقوع فاجعه دارند و نمی‌توانند نگران سلامتی، پول، خانواده، کار، مدرسه یا چیزهای دیگر نباشند.
همه افراد در زندگی و در مراحل مختلف اضطراب و ترس را تجربه می‌کنند و حتی این تجربه دوره‌ای اضطراب می‌تواند بسیار مفید و کارآمد باشد اما در اختلال اضطراب فراگیر تجربه ترس و اضطراب دائمی و ثابت است و از بین نمی‌رود به همین دلیل عملکرد فردی اشخاص را تحت تاثیر قرار داده و مختل می‌کند. زندگی روزمره افراد تبدیل به تجربه بی‌پایان ترس، نگرانی، اضطراب و وحشت می‌شود و در نهایت، اضطراب می‌تواند آن‌قدر بر افکار فرد مسلط شود که انجام کارهای معمول در محل کار یا مدرسه، از نظر اجتماعی و روابط میان فردی سخت و دشوار شود.
به طور کلی می‌توان گفت افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر شدت، مدت و فراوانی بیشتری از تجارب اضطراب را در طول زندگی خود تجربه می‌کنند و اضطراب موجود در مورد یک زمینه خاص از زندگی ممکن است بر جنبه‌های مختلف دیگر نیز سرایت کرده و آن‌ها را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
- بیشتر بخوانید: استرس چیست؟ چطور به وجود می‌آید؟
- بیشتر بخوانید: علائم ظاهری استرس
- بیشتر بخوانید: کاهش و رفع استرس فوری
علائم اختلال اضطراب فراگیر چیست؟
اختلال اضطراب فراگیر یا GAD ممکن است در افراد مختلف با توجه به شرایط روانی، شرایط فیزیکی، نوع تجربه، ادراک فرد، حمایت‌های عاطفی و سایر موارد موثر دیگر به شکل‌های گوناگون مشاهده شود و از نظر شدت، مدت و فراوانی علائم نیز متفاوت باشد؛ اما به طور کلی می‌توان علائم رایج اختلال اضطراب فراگیر را به چند گروه زیر تقسیم کرد:
1_ علائم رفتاری
تجربه دائمی و روزمره اضطراب در زمینه‌های مختلف زندگی می‌تواند بر رفتار فرد در عرصه‌های مختلف تاثیر بگذارد. برخی علائم رفتاری ناشی از اختلال اضطراب منتشر یا اختلال اضطراب فراگیر عبارت‌اند از:
- ناتوانی در استراحت یا گذراندن زمان آرام به‌تنهایی
- جابجایی بین کارها یا انجام ندادن کارها به دلیل دشواری در تمرکز
- صرف زمان زیادی برای انجام کارهای ساده
- انجام مجدد وظایف به این دلیل که آن‌ها کامل نیستند و تمایل به کامل گرایی یا کمال‌گرایی
- اجتناب از موقعیت‌هایی که باعث اضطراب می‌شود، از جمله معاشرت با دیگران و صحبت کردن در جمع
- غیبت از مدرسه یا کار به دلیل خستگی، ترس یا علائم دیگر
- نیاز به اطمینان گیری و دریافت تایید دیگران
- احساس نگرانی بیش از حد برای جا افتادن
- مشکل در رها کردن نگرانی‌ها
- مشکل در خوابیدن
- دشواری در شرایط نامشخص
- و…
2_ علائم فیزیکی
تجربه مداوم استرس و اضطراب تاثیرات مخرب بسیاری بر جسم و بدن انسان دارد و ممکن است علائم و آسیب‌های کوتاه یا بلندمدت بسیاری را به همراه داشته باشد. برخی علائم فیزیکی ناشی از اختلال اضطراب فراگیر عبارت‌اند از:
- مشکل در خوابیدن یا در خواب ماندن
- تنش عضلانی و درد عضلانی
- خستگی
- لرزش یا احساس انقباض
- سردرد
- گرگرفتگی
- سبکی سر
- مشکل تنفسی
- به راحتی مبهوت شدن
- زیاد دستشویی رفتن
- احساس می‌کنید توده‌ای در گلوی شما وجود دارد
- احساس ناتوانی در آرامش
- حالت تهوع، اسهال یا سندرم روده تحریک‌پذیر
- تعریق (از جمله عرق کف دست)
- معده درد مکرر یا سایر مشکلات گوارشی
- احساس ضعف
- ضربان قلب سریع
- دهان خشک
- علائم عصبی، مانند بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در قسمت‌های مختلف بدن
- و…
3_ علائم شناختی
از طرف دیگر تجربه مکرر دوره‌های اضطراب و نگرانی در مورد امور و شرایط مختلف ممکن است بر ادراک فرد از موقعیت‌ها و شناخت و برداشت او نیز تاثیر بگذارد و جریان افکار و احساسات او را تغییر داده و تحریف کند. برخی علائم رایج در حیطه شناختی عبارت است از:
- تحریک‌پذیری، عصبی بودن، تفکر بیش از حد و مشکل در آرامش
- درک موقعیت‌ها به‌عنوان تهدیدکننده‌تر از آنچه که هستند
- نگرانی‌ها، ترس‌ها و نگرانی‌های غیر قابل کنترل و مداوم
- ناتوانی در مقابله با عدم اطمینان در مورد آینده
- افکار مزاحم
- برنامه ریزی و عیب‌یابی بیش از حد
- مشکل در تصمیم‌گیری
- ترس از تصمیم اشتباه
- مشکلات تمرکز
- ناتوانی در آرامش
- مشاهده مشکلات با شدت بیشتری نسبت به کسانی که GAD ندارند
- تفکر بیش از حد در برنامه‌ها یا راه‌حل‌ها
- تفکر بدترین سناریو
- مشاهده وقایع به‌عنوان تهدید کننده، حتی اگر این‌طور نباشند
- ترس از انتخاب اشتباه
- احساس خالی بودن ذهن
- و…
4_ علائم مربوط به کودکان و نوجوانان
کودکان و نوجوانان نیز ممکن است دچار اضطراب‌ها و نگرانی‌های مشابه بزرگ‌سالان شوند و علاوه بر حوزه‌های فردی، اجتماعی، اقتصادی و ارتباطی در حوزه تحصیلی نیز علائم اختلال اضطراب فراگیر را تجربه کنند. برخی علائم رایج در کودکان و نوجوانان عبارت‌اند از:
- کمال‌گرا بودن
- احساس نگرانی بیش از حد برای جا افتادن
- صرف زمان زیاد برای انجام تکالیف
- انجام مجدد وظایف به این دلیل که بار اول کامل نیستند
- نداشتن اعتماد به نفس کافی
- داشتن معده درد زیاد یا سایر علائم فیزیکی
- نیاز به اطمینان زیاد
- به مدرسه نرفتن یا اجتناب از رویدادهای اجتماعی
- نگرانی در مورد امنیت اعضای خانواده
- نگرانی در مورد عملکرد در مدرسه یا رویدادهای ورزشی
- سر وقت بودن
- زلزله یا سایر حوادث فاجعه بار
- اضطراب در مورد سازگاری با همسالان خود
- مشکلات مربوط به اعتماد به نفس و عزت نفس
- نگرانی بیش از حد یا اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی و تکالیف مدرسه
- نگرانی در مورد تایید معلمان، والدین و دیگر مقامات
- داشتن مشکلاتی با علائم فیزیکی مانند معده درد
- بیشتر بخوانید: استرس شبانه
- بیشتر بخوانید: اضطراب عملکرد
- بیشتر بخوانید: تاثیر استرس بر بدن
- بیشتر بخوانید: نشانه های استرس
دلایل ابتلا به اختلال اضطراب فراگیر چیست؟
در حال حاضر علت خاص و مشخصی برای ابتلا افراد به اختلال اضطراب فراگیر ارائه نشده است و به نظر می‌رسد ترکیبی از عوامل مختلف در کنار یکدیگر ممکن است منجر به بروز GAD در افراد شود. در این بخش به بررسی عوامل زمینه‌ساز اختلال اضطراب فراگیر می‌پردازیم:
1_ ژنتیک
مطالعات مختلف حاکی از آن است که ژن خاصی مسئول انتقال اختلال اضطراب فراگیر از نسلی به نسل دیگر نیست اما بر اساس آمارها میزان ابتلای فرزندان افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر بیشتر از فرزندان سایر افراد است بنابراین می‌توان نتیجه گرفت والدین و خانواده‌های مبتلا به GAD از طریق فرزند پروری و عوامل محیطی این اختلال را به نسل بعد منتقل می‌کنند.
2_ جنسیت
به طور کلی احتمال ابتلای زنان نسبت به مردان بیشتر است.
3_ ساختار مغز
مطالعات تصویربرداری انجام شده بر اساس اسکن‌های MRI عملکردی مغزی حاکی از آن است که تغییر در ساختار مغز ریسک ابتلا به اختلال اضطراب فراگیر را افزایش می‌دهد. عدم تعادل هورمون‌هایی مانند سروتونین نیز در افراد مبتلا به GAD مشاهده می‌شود.
4_ ویژگی‌های شخصیتی
به طور کلی می‌توان گفت افراد ترسو، بدبین، شکاک، وسواسی و… بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به اختلال اضطراب فراگیر هستند.
5_ تروما و تجربیات زندگی
مطالعات حاکی از آن است که افرادی که بیشتر در معرض انواع تروماها، آسیب‌های روانی، سوگ، طرد شدن، طلاق، تغییر شغل یا مدرسه، شکست‌های بزرگ یا سوءاستفاده بوده‌اند ریسک ابتلای بیشتری به اختلال GAD دارند.
6_ عوارض دارویی
برخی از داروها دارای عوارض جانبی اضطراب هستند. به همین دلیل اگر دارو خاصی مصرف می‌کنید یا دچار سوء مصرف دارو هستید می‌توانید با مشورت کردن با پزشک مربوطه از علت اضطراب خود مطمئن شوید.
7_ بیماری‌های جسمی
برخی بیماری‌های جسمی و بیماری‌های مزمن ریسک ابتلای افراد به اختلال اضطراب فراگیر را بیشتر می‌کند. برای مثال افراد مبتلا به پرکاری تیروئید به دلیل برهم خوردن هورمون‌های بدنشان بیشتر در معرض ابتلا به اختلال اضطراب فراگیر هستند. برخی بیماری‌های جسمی و بیماری‌های مزمن مربوط عبارت‌اند از:
- آریتمی قلبی
- بیماری ریفلاکس معده (GERD)
- اختلالات تیروئید
- بیماری قلبی
- صرع
- اختلال دوقطبی
- فئوکروموسیتوم
- پرکاری تیروئید
- مشکلات هورمونی
- و…
روش تشخیص اختلال اضطراب فراگیر چیست؟
اولین مرحله در تشخیص اختلال اضطراب فراگیر رد کردن شبهات بیماری جسمانی است؛ بنابراین اولین وظیفه را پزشک متخصص عمومی بر عهده دارد. پزشک با انجام معاینات، آزمایش‌ها و بررسی‌های متعدد علائم فیزیکی شما را بررسی می‌کند تا ببیند آیا علت بروز این علائم مشکلات جسمانی هستند یا خیر. در صورت رد شدن فرضیه بیماری جسمانی فرد به یک روانشناس و یک روان‌پزشک مجرب ارجاع داده می‌شود.
مرحله دوم بررسی شدت، مدت و فراوانی بروز علائم است. روانشناس یا روان‌پزشک از فرد سوالاتی در مورد میزان اضطرابی که تجربه می‌کند، تعداد دفعاتی که دچار این اضطراب می‌شود، مدت باقی ماندن اضطراب و همچنین دفعات تکرار آن می‌پرسد تا بتواند نوع اضطراب را تشخیص دهد و بتواند اختلال اضطراب فراگیر را از سایر اختلالات اضطرابی افتراق دهد.
به طور کلی راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی لیست زیر را برای تشخیص اختلال اضطراب فراگیر ارائه کرده است:
تذکر: توجه داشته باشید که بررسی این علائم و نحوه تشخیص و افتراق آن از سایر اختلالات کار افراد متخصص در این حوزه است و شما ممکن است با تشخیص گذاری اشتباه بر خود یا دیگران میزان اضطراب خود را افزایش دهید.
A: اضطراب و نگرانی شدید و مفرط درباره تعدادی از رویدادها یا فعالیت‌ها (مثلاً، عملکرد شغلی و تحصیلی) در اکثر روزهای هفته و به مدت حداقل ۶ ماه.
B: فردی نمی‌تواند این نگرانی را کنترل کند.
C: اضطراب و نگرانی با ۳ سمپتوم (بیشتر) از ۶ سمپتوم زیر همراه است (حداقل چند مورد از این سمپتوم‌ها در اکثر روزها در ۶ ماه گذشته حضور داشته‌اند).
توجه: در مورد کودکان فقط به یک آیتم (سمپتوم) نیاز است.
- فرد بی قرار است، یا احساس عصبی بودن دارد، یا به خاطر نگرانی بی دلیل، بداخلاق است.
- به آسانی خسته و کوفته می‌شود.
- نمی‌تواند حواس خود را متمرکز کند یا ذهنش یک‌دفعه خالی می‌شود.
- زودرنج است و زود عصبانی می‌شود.
- تنش ماهیچه‌ای دارد.
- خوابش مختل شده است (نمی‌تواند بخوابد، یا از خواب می‌پرد، یا خواب ناآرام دارد که خستگیش را برطرف نمی‌کند).
D: اضطراب، نگرانی، یا سمپتوم‌های فیزیکی باعث می‌شوند فرد به رنج یا نابسامانی شدید (بالینی) در عملکرد اجتماعی، شغلی، یا سایر جنبه‌های مهم زندگی دچار شود.
E : ناراحتی فرد را نمی‌توان آثار مستقیم یک ماده (مثلاً، یک نوع ماده مخدر ، یک نوع داروی تجویزی)، یا یک عارضه پزشکی دیگر (مثلاً هایپر تیروئیسم) نسبت داد.
F : یک اختلال روانی دیگر نمی‌تواند دلیل موجه تری برای این ناراحتی باشد مثلاً اضطراب درباره حملات وحشت زدگی در اختلال وحشت زدگی، ارزیابی منفی دیگران در اختلال اضطراب اجتماعی، وسواس کثیف شدن یا سایر وسواس‌ها در اختلال وسواسی اجباری ، جدایی از افراد مهمی که فرد به آن‌ها دل‌بستگی دارد در اختلال اضطراب جدایی، رویدادهایی که فرد را به یاد رویدادهای تروماتیک می‌اندازد در PTSD، چاق شدن در آنورکسیا نروزا، دردها و ناراحتی‌های فیزیکی در اختلال سوماتیک سمپتوم، نقص‌هایی که فرد فکر می‌کند در ظاهرش دارد در اختلال بادی دیسمورفیک، یا ابتلا به یک بیماری جدی در اختلال اضطراب بیماری ، یا محتوای باورهای دیلوژنال در اسکیزوفرنی یا اختلال دیلوژنال.
روش‌های درمان اختلال اضطراب فراگیر چیست؟
به طور کلی می‌توان گفت ترکیب دارو درمانی و روان‌درمانی بهترین و موثرترین راه درمان اختلال اضطراب فراگیر است و شما می‌توانید با کمک گرفتن از روانشناسان و روان‌پزشکان مجرب اختلال GAD خود را درمان کنید. انواع رویکردهای روانشناسی و شرکت در جلسات روان‌درمانی می‌تواند به بهبود و درمان علائم GAD منجر شود. در این بخش توضیح مختصری از روش‌های درمان اختلال اضطراب فراگیر ارائه خواهیم کرد:
1_ درمان شناختی رفتاری
یکی از رویکردهای کوتاه‌مدت روانشناسی که می‌تواند به کنترل و بهبود علائم اضطراب فراگیر کمک کند روان‌درمانی شناختی رفتاری است. در این نوع درمان به افراد کمک می‌کنند تا نحوه شناخت و ادراک محرک‌های تهدیدکننده و نحوه برخورد با آن‌ها را ببینند و آن‌ها را تغییر دهند؛ به عبارت دیگر این افکار انسان هستند که احساسات را می‌سازند بنابراین با شناخت و تغییر افکار منفی و اضطراب زا و جایگزینی آن‌ها با افکار مثبت می‌توان اضطراب را درمان کرد. البته این روش باید تحت نظر درمانگر انجام شود تا بتواند منطقی و صحیح بودن افکار را از نظر علمی تایید کند.
2_ روان‌درمانی پویشی و روانکاوی
در روان‌درمانی پویشی درمانگر به مراجع کمک می‌کند تا منبع و علت اصلی اضطراب‌ها، الگوهای رفتاری، موقعیت‌های مختلف تجربه اضطراب و نحوه ارتباط آن‌ها با یکدیگر را شناسایی کرده و تحت حمایت و راهنمایی درمانگر این مسائل را به صورت اصولی و پایه‌ای حل کنند. درمان‌های روانکاوانه اغلب نیازمند مدت زمان طولانی‌تری هستند تا بتوانند با توجه به سرعت مناسب برای هر فرد به بررسی تجارب مختلف زندگی پرداخته و علل اضطراب را شناسایی و رفع کنند.
3_ مواجهه درمانی
این رویکرد معتقد است اجتناب افراد از موقعیت‌های اضطراب زا منجر به تشدید آن‌ها می‌شود؛ بنابراین قرار گرفتن تدریجی و با حمایت در معرض موقعیت‌های اضطراب زا می‌تواند از حساسیت این موقعیت‌ها کم کرده و توانایی مقابله فرد را بیشتر کند.
4_ مدیتیشن
یکی از کاربردی‌ترین راهکارهای کاهش و مدیریت علائم اضطراب فراگیر استفاده از تمرینات مدیتیشن است. همان‌طور که میدانید در شرایط اضطراب زا بدن وارد مرحله جنگ و گریز شده و حالت برانگیختگی پیدا می‌کند و تمام این موارد می‌تواند صدمات جسمانی و روانی را در پی داشته باشد. انجام مداوم تمرینات مدیتیشن به شما کمک می‌کند از نگرانی در مورد گذشته و آینده به دور بوده و با متمرکز کردن حواس پنج‌گانه خود بر اینجا و اکنون و آرام کردن بدن خود از عوارض اضطراب فراگیر به دور باشید. شما می‌توانید از تمرینات مدیتیشن به‌عنوان زنگ تفریحی در میان اضطراب‌های روزمره و فراگیر استفاده کنید. در این راستا می‌توانید با دانلود اپلیکیشن مدیتیشن آرامیا در هر لحظه و هر مکانی از انواع مقالات، تمرینات و ویس‌های آموزشی مدیتیشن و تمرینات تنفس بهره‌مند شوید.
- بیشتر بخوانید: مدیتیشن چیست؟
- بیشتر بخوانید: فواید مدیتیشن
- بیشتر بخوانید: مدیتیشن برای سردرد
5_ دارودرمانی
اغلب روان‌پزشکان داروها را برای اختلال اضطراب فراگیر به دو صورت کوتاه‌مدت و بلندمدت تجویز می‌کنند. داروهای ضد اضطراب برای کنترل علائم فیزیکی در کوتاه‌مدت تجویز می‌شوند و بعد از کنترل علائم، به دلیل امکان ایجاد وابستگی و اعتیاد قطع می‌شوند. برخی داروهای ضد اضطراب تجویزی در اختلال اضطراب فراگیر عبارت‌اند از:
- آلپرازولام (زاناکس)
- کلونازپام (کلونوپین)
- لورازپام (آتیوان)
اگر روان‌پزشک تشخیص دهد که فرد نیاز به درمان بلندمدت دارد از داروهای ضدافسردگی استفاده می‌کند و داروهای ضد اضطراب را تا زمان شروع اثرگذاری داروهای ضدافسردگی به کار می‌برد. برخی داروهای ضد افسردگی رایج عبارت‌اند از:
- بوسپیرون (Buspar)
- سیتالوپرام (سلکسا)
- سیتالوپرام (Lexapro)
- فلوکستین (پروزاک، هفته نامه پروزاک، سارافم)
- فلووکسامین (Luvox، Luvox CR)
- پاروکستین (Paxil، Paxil CR، Pexeva)
- سرترالین (Zoloft)
- ونلافاکسین (Effexor XR)
- دسونلافاکسین (پریستیک)
- دولوکستین (Cymbalta)
تذکر: به هیچ عنوان تلاش نکنید با استفاده از داروهای مسکن و آرام‌بخش بدون نسخه به صورت سرخود علائم اضطراب تان را کاهش دهید. تا زمانی که تشخیص درست دریافت نکرده و تحت روان‌درمانی قرار نگیرید مصرف آرام‌بخش‌ها تاثیری جز به تعویق انداختن درمان و بهبودی کامل شما ندارد و ممکن است آثار مخربی برای سلامت جسم و روانتان به همراه داشته باشد.
6_ تغییر سبک زندگی
همان‌طور که بیان شد تاکنون دلیلی مبنی بر ژنتیکی بودن اختلال اضطراب فراگیر یافت نشده است و افراد به دلایل محیطی به GAD مبتلا می‌شوند به همین دلیل تغییر سبک زندگی می‌تواند تاثیر بسزایی در کنترل و درمان داشته باشد. شما می‌توانید نکات ضروری زیر را در سبک زندگی خود بررسی کرده و تغییر دهید.
- داشتن یک رژیم غذایی سالم و مغذی
- انجام تمرینات بدنی منظم
- پرهیز از مواد مخدر و الکل
- محدود کردن مصرف کافئین
- تمرین تکنیک‌های مدیریت استرس
- تنظیم روتین منظم خواب
- تخلیه هیجانی و افکار منفی
- خوش‌بینی و ساختن افکار مثبت
- شرکت مداوم در جلسات روان‌درمانی
- شناسایی و جستجوی موقعیت‌ها و مکان‌های آرامش‌بخش
- مهم است به یاد داشته باشید که علائم به تدریج بهبود می‌یابند نه بلافاصله
- استفاده از حمایت عاطفی خانواده، دوستان و نزدیکان
- و…
7_ تجسم کردن
افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر در تمام زمینه‌های زندگی اضطراب و نگرانی دارند به همین دلیل با انجام تمرین مدیتیشن تجسم و تصور کردن انجام آن کار مورد نظر و دیدن موفقیت و به ثمر رساندن می‌توانند علائم اضطراب خود را کاهش داده و این بار بدون اضطراب و با اعتماد به نفس و عملکرد بیشتر اقدام به انجام امور کنند.
- بیشتر بخوانید: مدیتیشن تجسم چیست؟
8_ آرام‌سازی عضلانی
شما می‌توانید برای کاهش تنش و علائم فیزیکی اضطراب خود از آرام‌سازی عضلانی استفاده کرده و تنش و انقباض را در سراسر بدن خود مشاهده کرده و جلوی آن را بگیرید تا با آرامش جسمانی بیشتری به مقابله با اضطراب بپردازید.
- بیشتر بخوانید: مدیتیشن اسکن بدن
- بیشتر بخوانید: آموزش تنفس صحیح
کلام آخر
اگر شما نیز از یک روانشناس یا روان‌پزشک مجرب تشخیص اختلال اضطراب فراگیر گرفته‌اید بی شک از تجربه مداوم علائم شناختی، رفتاری و فیزیکی GAD کلافه شده‌اید پس بهتر است اکنون تصمیمی برای تغییر شرایط زندگی خود گرفته و با دریافت درمان موثر کیفیت و سلامت زندگی خود را افزایش دهید و از طرف دیگر از انتقال ناخودآگاه این اختلال از طریق رفتارها و گفتارهای خود به فرزندانتان جلوگیری کنید.
منابع
