به دنیا آوردن یک انسان تصمیم بزرگی برای یک زوج است و باید حتما لیستی از اقدامات قبل از بارداری داشته باشند و بر اساس آن آمادگی‌های لازم را فراهم کنند. انجام اقدامات پیش از بارداری هم برای مادر و هم برای پدر در جهت به دنیا آمدن فرزندی سالم، لازم و ضروری است. برخی از اقدامات قبل از بارداری که در مقاله توضیح داده‌ایم عبارت‌اند از:
- مراجعه به پزشک
- انجام چکاپ و آزمایش ژنتیک
- رژیم غذایی متعادل
- ورزش
- روان‌درمانی
- مدیریت استرس
- تقویت رحم
- اجتناب از الکل، سیگار و دخانیات
- مراقبت در مقابل انواع عفونت، باکتری و ویروس
- اجتناب از انواع آلودگی هوا، سموم، آفت کش و مواد شیمیایی
- رسیدن به وزن تعادل
- رسیدگی به سلامت دهان و دندان
- قطع روش‌های پیشگیری از بارداری
- و…
اقدامات قبل از بارداری زنان کدام اند؟
بارداری یک شرایط بسیار ویژه برای زنان است و طبیعتا مادر باید قبل از اقدام به بارداری خود را از نظر جسمانی و روانی برای 9 ماه دوره بارداری و پس از آن نگهداری از فرزند آماده کند. هر چه اقدامات قبل از بارداری بیشتر و بهتر رعایت شود، مادر و جنین دوران راحت‌تر و سالم‌تری را در بارداری سپری می‌کنند و ریسک بروز مشکلات مختلف برای مادر و جنین در حین و پس از بارداری کمتر می‌شود. به طور کلی برخی اقدامات قبل از بارداری ضروری برای زنان عبارت‌اند از:
اپلیکیشن آرامیا، منبع دوره‌های مدیتیشن باکیفیت به زبان فارسی، دوره‌های یوگا، پیلاتس، ذهن آگاهی، ریلکسیشن و… است. برای دسترسی کامل به دوره مدیتیشن بارداری، از دکمه پایین کمک بگیرید:
1_ مراجعه به ماما یا پزشک زنان و زایمان
حتی اگر به تازگی چکاپ‌های خود را انجام داده‌اید، اولین قدم بعد از تصمیم به بارداری باید مراجعه به پزشک متخصص باشد. پزشک متخصص در حوزه‌های مختلفی از شما اطلاعات می‌گیرد و توصیه‌های لازم را ارائه می‌کند. برخی از این موضوعاتی که پزشک متخصص آن‌ها را بررسی می‌کند عبارت‌اند از:
- وضعیت فعلی سلامت مانند قند، چربی، فشار خون، وزن و…
- سابقه بیماری قبلی مانند دیابت، بیماری‌های قلبی، بیماری‌های تنفسی و…
- سابقه خانوادگی مانند بیماری‌های ژنتیک و ارثی که ممکن است به جنین منتقل شود.
- واکسن‌هایی که تاکنون تزریق کرده‌اید.
- داروهایی که مصرف کرده‌اید یا مصرف می‌کنید.
- داروهای گیاهی یا دمنوش‌هایی که مصرف می‌کنید.
- عفونت‌های احتمالی در بدن
- درخواست آزمایش خون یا آزمایش ژنتیک در صورت صلاحدید
- بررسی رژیم غذایی
- میزان فعالیت روزانه
- شغل مادر و میزان استرس و دشواری آن
- مصرف سیگار، الکل یا مواد مخدر
- سن مادر و تعداد بارداری‌های قبلی
- بررسی و رفع علت سقط جنین قبلی (در صورت داشتن سابقه سقط جنین)
- بررسی سابقه سلامت روانی
- دریافت اطلاعات پزشکی همسر
- تجویز دارو یا مکمل‌های مورد نیاز
- معاینه لگن و دریافت تست پاپ اسمیر
- بررسی وضعیت سلامت رحم و تخمدان
- و…
لازم به ذکر است که برای آشنایی بیشتر با مباحث علائم بارداری و بارداری دوم، می‌توانید به همین مقالات مراجعه کنید.
- بیشتر بخوانید: لیزر موهای زائد در دوران بارداری
- بیشتر بخوانید: عصب کشی دندان در بارداری
- بیشتر بخوانید: کم بودن شیر مادر
- بیشتر بخوانید: تنگی نفس در بارداری
2_ آزمایش‌های قبل از بارداری
همان‌طور که بیان شد اولین گام بررسی سلامت مادر و درمان مشکلات موجود برای فراهم کردن شرایط ایده آل در بدن مادر برای دوران بارداری است. پزشک با توجه به معاینات، مصاحبه و صلاحدید خود ممکن است انواع آزمایشات، معاینات و سونوگرافی‌ها را تجویز کند پس تعیین نوع آزمایشات را به او بسپارید. برخی از انواع آزمایشات رایج هنگام انجام اقدامات پیش از بارداری عبارت‌اند از:
- آبله مرغان
- آزمایش ایدز HIV
- آزمایش کم خونی و پلاکت خون
- تست هپاتیت ب
- آزمایش قند، چربی و ویتامین‌های بدن
- آزمایش گروه خونی و تعیین RH خون
- هرپس
- انواع بیماری‌های مقاربتی مانند کلامیدیا، سفلیس و سوزاک
- آزمایش هورمون‌های تیروئید
- عفونت‌های انگلی مثل توکسوپلاسموز
- بررسی گلبول‌های سفید و سیستم ایمنی بدن
- آزمایش سرخجه یا تست ویروس روبلا
- آزمایش چکاپ خون
- عفونت کلیه و مجاری ادرار
- و…
3_ آزمایش ژنتیک
اگر در خانواده شما یا همسرتان سابقه بیماری ژنتیکی وجود داشته باشد، پزشک یک آزمایش ژنتیک تجویز می‌کند که از طریق دریافت نمونه خون یا براق می‌تواند تشخیص دهد که آیا شما حامل ژن فیبروز کیستیک، سندرم X شکننده، بیماری تای ساکس یا بیماری سلول داسی هستید یا خیر. آزمایش‌های ژنتیک برای تمام زوجین نیاز نیست و در صورتی که مشاور ژنتیک تشخیص دهد، تجویز می‌شود. با وجود اینکه هزینه این‌گونه آزمایشات زیاد است اما توصیه می‌شود برای پیشگیری از تولد نوزاد دارای اختلالات کروموزومی و اختلالات ژنتیک حتما به توصیه پزشک عمل کنید.
4_ سلامت دهان و دندان
تغییرات هورمونی در دوران بارداری و اسیدی شدن مداوم محیط دهان به دلیل استفراغ و تهوع دوران بارداری می‌توانند منجر به بروز عفونت و مشکلات متعدد در لثه و دندان‌های مادر شوند. رسیدگی به مشکلات دندان و درمان آن در دوران بارداری با چالش‌هایی همراه است و توصیه پزشکان بر پیشگیری از بروز آسیب است.
دندان پزشکان به دلیل ریسک‌های موجود ترجیح می‌دهند از درمان‌های غیرضروری در بارداری پرهیز کنند و تا حد امکان درمان‌های اساسی را با کمک گرفتن از درمان‌های سطحی تا بعد از زایمان به تعویق بیندازند به همین دلیل توصیه می‌شود ملاقات با دندان‌پزشک، چکاپ کامل دندان‌ها و در نهایت درمان تمام دندان‌های آسیب دیده و مستعد آسیب را در لیست اقدامات قبل از بارداری خود قرار دهید.
5_ ورزش
داشتن روتین 30 دقیقه ورزش در روز می‌تواند بدن شما را برای تغییرات دوران بارداری آماده کند. از طرف دیگر با تمرین دادن به قلب برای فعالیت بیشتر، آن را برای پمپاژ 45 تا 50 درصد خون اضافه شده به بدن در دوران بارداری آماده می‌کنید. حتی اگر در حالت عادی برنامه ورزش را در روتین روزانه خود ندارید، در دوران قبل و بعد از بارداری انجام تمرینات ورزشی سبک را در دستور کار بگذارید. پیاده روی و شنا گزینه‌های مناسبی هستند. اگر دچار اضافه وزن هستید حتما پزشک به شما توصیه اکید برای کاهش وزن داشته است، انجام تمرینات ورزشی در کنار رعایت یک رژیم غذایی سالم شما را به هدفتان می‌رساند.
6_ تغذیه
رعایت یک رژیم غذایی سالم و متعادل که حاوی انواع مواد مغذی اعم از ریزمغذی‌ها و درشت مغذی‌ها باشد علاوه بر حفظ تناسب اندام، نیازهای بدن شما را تامین کرده و شرایط را برای بارداری مهیا می‌کند. سعی کنید با مشورت با پزشک تغذیه یک رژیم غذایی کامل از انواع ویتامین‌ها، مواد معدنی، قند، چربی، کربوهیدرات، امگا 3، فیبر و… را به عنوان یکی از اقدامات قبل از بارداری رعایت کنید.
7_ رسیدن به وزن ایده آل
اگر کمبود وزن یا اضافه وزن دارید، حتما به پزشک تغذیه مراجعه کنید و با دریافت یک رژیم غذایی متعادل با توجه به سن، قد، وزن و وضعیت بدنی خود تا قبل از بارداری به وزن مناسب برسید. اضافه وزن در دوران بارداری با مشکلات متعددی همراه است. برای مثال:
- فشار خون بالا
- دیابت
- تولد نوزاد با وزن زیاد
- سقط جنین
- مرده زایی
- افزایش ریسک چاقی کودک در آینده
- نقایص مادرزادی
- نیاز به سزارین
- و…
8_ الکل، سیگار و دخانیات
مصرف الکل حتی به مقدار کم در دوران بارداری با خطراتی مانند نقص ژنتیکی و سقط جنین همراه است؛ پس اگر عادت به نوشیدن الکل دارید ترک کردن آن می‌تواند یکی از اقدامات قبل از بارداری ضروری برای شما باشد. مصرف سیگار و دخانیات به هر میزانی را کنار بگذارید و حتی در محیطی که دیگران مصرف می‌کنند هم قرار نگیرید.
سیگار کشیدن و در معرض دود سیگار قرار گرفتن می‌تواند بر کیفیت تخمک اثر گذاشته و ریسک ناباروری، اختلالات مادرزادی، سقط جنین، مرده زایی یا زایمان زودرس را افزایش دهد. بر اساس نتیجه یک مطالعه علمی علت 13 درصد از مشکلات باروری بر اثر مصرف دخانیات است و هیچ سطحی از مصرف سیگار یا قرار گرفتن در معرض دود آن ایمن نیست. (منبع)
9_ کافئین
متخصصین نظرات مختلفی در مورد مجاز یا ممنوع بودن مصرف کافئین در دوران بارداری دارند. برخی متخصصین اعتقاد دارند مصرف حدود 200 میلی گرم کافئین در روز مجاز است اما برخی دیگر توصیه بر عدم مصرف کافئین به طور کلی دارند. با اینکه مطالعات مختلف هنوز نمی‌توانند تاثیر مصرف کافئین بر سقط جنین را تایید کنند، توصیه بر این است که از زمان اقدامات برای بارداری میزان مصرف کافئین خود را کنترل کنید تا در دوران بارداری دچار مشکل نشوید. لازم به ذکر است انواع منابع حاوی کافئین مانند قهوه، چای، دارو مسکن، نوشابه، چای سبز، نوشیدنی انرژی زا، کاکائو و… را در نظر بگیرید. (منبع)
10_ قطع روش‌های مختلف پیشگیری از بارداری
پس از مشورت با پزشک باید تمام روش‌های پیشگیری از بارداری مانند استفاده از کاندوم، ایمپلنت، قرص ضد بارداری، تزریق داروی ضد بارداری، دستگاه داخل رحمی IUD و… را متوقف کنید. با توجه به نوع روش پیشگیری ممکن است مدتی طول بکشد تا بدن به سیکل طبیعی خود بازگردد و میزان ترشح هورمون‌ها نرمال شود. (منبع)
11_ مصرف مولتی ویتامین و اسید فولیک
اگر از ابتدا به پزشک مراجعه کرده باشید او زمان مناسب برای آغاز مصرف مولتی ویتامین و اسید فولیک قبل از بارداری را به شما اعلام می‌کند. مولتی ویتامین‌های بارداری قرص‌هایی هستند که مخصوص بانوان بوده و با توجه به نیازهای بدن مادر ساخته شده‌اند و ترکیبی از انواع ویتامین‌ها، کلسیم، آهن و… هستند.
به طور کلی توصیه می‌شود از 12 هفته قبل از بارداری روزانه 400 تا 800 میکروگرم اسید فولیک مصرف کنید. مصرف فولیک اسید خطر بروز نواقص مادرزادی خصوصا در ناحیه ستون فقرات را کاهش می‌دهد. توجه داشته باشید زیاده روی در مصرف ویتامین‌ها نیز می‌تواند منجر به نواقص مختلف در جنین شود پس حتما داروها و مکمل‌های مصرفی و میزان دوز آن‌ها را از پزشک متخصص دریافت کنید. (منبع)
12_ یادداشت زمان پریود و تخمک گذاری
پس از اتمام هر دوره پریود، با توجه به سیکل قاعدگی و شرایط بدنی شما بین 4 تا 7 روز بعد تخمک گذاری آغاز می‌شود. یادداشت کردن زمان پریود هر ماه و پیش بینی زمان تخمک گذاری به شما کمک می‌کند تا با برقراری رابطه جنسی در زمان تخمک گذاری احتمال بارداری خود را بیشتر کنید و از طرف دیگر اگر پس از مدتی علائم بارداری آغاز شد و نتیجه تست مثبت شد، می‌توانید تاریخ دقیق آخرین پریود خود را به پزشک اعلام کنید تا بر اساس آن سن بارداری و زمان زایمان را تخمین بزند.
- بیشتر بخوانید: واریس در دوران بارداری
- بیشتر بخوانید: ترس از زایمان
- بیشتر بخوانید: افزایش وزن در بارداری
- بیشتر بخوانید: استخر در بارداری
13_ مراجعه به روانشناس
همان‌طور که به روش‌های مختلف جسم خود را برای دوران بارداری آماده می‌کنید، باید مراقبت‌های روانی و مراجعه به روانشناس را نیز در برنامه اقدامات قبل از بارداری خود قرار دهید. مراجعه به روانشناس و تحت درمان قرار گرفتن برای هر فردی با هر شرایط زندگی الزامی است. شرکت در جلسات روان‌درمانی و صحبت با یک روانشناس در زمان قبل، حین و بعد از بارداری در زمینه‌های مختلف می‌تواند به شما کمک کند برای مثال:
- تخلیه هیجانی
- درمان گرفتن برای آسیب‌های خود مادر و جلوگیری از انتقال آن به فرزند
- دریافت راهنمایی‌های فرزند پروری
- کاهش علائم استرس، اضطراب، افسردگی و…
- صحبت کردن در مورد نگرانی‌های بارداری و رفع آن‌ها
- آماده شدن برای صحبت با فرزند یا فرزندان قبلی
- دریافت راهنمایی در مورد نحوه آماده کردن فرزند قبلی برای تولد فرزند جدید
- کمک به کم کردن علائم بارداری مرتبط با مسائل روانی
- و…
14_ صحبت کردن با همسر
شاید ساده به نظر برسد اما همان‌طور که هر دو نفر با هم برای فرزند آوری توافق می‌کنید، در تمام مراحل دیگر نیز باید بتوانید با هم صحبت کنید و به توافق نظر برسید. با همسر خود در مورد نگرانی‌ها، تصمیمات، تقسیم وظایف فرزند داری، خرید وسایل، مراقبت‌های پزشکی و… صحبت کنید تا علاوه بر تخلیه هیجانی به راهکارهای سازنده برای مسائل برسید و در این مسیر احساس تنهایی نکنید.
15_ خواب و استراحت
داشتن روتین خواب مناسب و استراحت دادن به بدن و روان می‌تواند در سلامت جسم و روان و در نتیجه داشتن سیکل قاعدگی منظم و باردار شدن کمک کند. نداشتن خواب کافی و با کیفیت با استرس رابطه مستقیم دارد. در شرایط استرس بدن وارد فاز جنگ و گریز می‌شود و دچار نوسانات هورمونی مختلف می‌شود. این نوسانات هورمونی و تجربه استرس و اضطراب طولانی برای باردار شدن خوب نیست و می‌تواند این فرایند را به تعویق بیندازد. پس رعایت یک روتین خواب مناسب را در برنامه اقدامات قبل از بارداری خود قرار دهید.
16_ تقویت رحم
رحم فضایی است که قرار است برای 9 ماه خانه و محل رشد و نمو جنین شما باشد پس طبیعی است که تقویت و مراقبت از آن لازمه اقدامات پیش از بارداری است. برای مراقبت از رحم و تقویت آن نکات زیر را در نظر داشته باشید:
- کاهش مصرف کافئین برای جلوگیری از بالا رفتن بیش از حد هورمون استروژن و ایجاد توده‌های فیبروئید در رحم
- انجام فعالیت‌های ورزشی منظم مانند پیاده روی و یوگا بارداری برای افزایش جریان خون و افزایش انعطاف رحم
- اجتناب از نشستن طولانی مدت برای کمک به جریان خون در بدن
- اجتناب از مصرف سیگار و دخانیات به دلیل افزایش ضعف در رحم و کاهش احتمال پذیرش جفت
- اجتناب از موقعیت‌ها و افرادی که شما را دچار استرس و اضطراب می‌کنند
- مشورت با ماما یا پزشک زنان
- و…
17_ پرهیز از انواع میکروب و باکتری
در حین انجام اقدامات قبل از بارداری باید تمام تلاشتان را به کار گیرید تا درگیر میکروب و باکتری نشوید. در این راستا اقدامات زیر را در نظر داشته باشید:
- از مصرف انواع شیر، پنیر و آبمیوه‌های غیرپاستوریزه اجتناب کنید.
- از مصرف خام یا نیم پز انواع گوشت قرمز و سفید خودداری کنید.
- برای جلوگیری از فاسد شدن مواد غذایی دمای یخچال را بین ۲ تا ۴ درجه سانتی‌گراد و دمای فریزر را منهای ۱۸ درجه سانتی‌گراد تنظیم کنید.
- قبل از آغاز فصل سرما و با مشورت پزشک خود واکسن آنفولانزا تزریق کنید.
- به حیوانات خانگی خود داروی ضد قارچ بدهید.
- اگر گربه دارید تعویض خاک او را به فرد دیگری بسپارید یا از دستکش مناسب برای محافظت در برابر عفونت استفاده کنید.
- تا حد امکان از قرارگیری در معرض هوای آلوده جلوگیری کنید.
- از انواع سموم، مواد شیمیایی و شوینده‌های صنعتی دوری کنید.
- و…
- بیشتر بخوانید: هفته پنجم بارداری
- بیشتر بخوانید: هر آنچه در مورد هفته ششم بارداری باید بدانید!
- بیشتر بخوانید: هفته نهم بارداری و شنیدن ضربان قلب فرزندم
- بیشتر بخوانید: درمان افسردگی پس از زایمان
18_ مدیریت استرس و اضطراب
هر گونه تغییر کوچک یا بزرگ در روال عادی زندگی منجر به بر هم خوردن تعادل روانی و تجربه استرس و اضطراب می‌شود. حال زمانی که شما در حال انجام اقدامات قبل از بارداری هستید، طبیعی است که به دلایل مختلف دچار استرس و اضطراب باشید؛ اما نکته اینجاست که بدن در شرایط اضطراب شدید و فاز جنگ و گریز تمام انرژی خود را برای انجام اعمال حیاتی مانند تنفس و جریان خون در بدن نگه می‌دارد و طبیعتا تخمک گذاری، لقاح و بارداری از اعمال حیاتی بدن نیستند. به همین دلیل فرض می‌شود که استرس و اضطراب می‌تواند فرایند بارداری را به تعویق بیندازد. برای مدیریت استرس خود از روش‌های مختلف می‌توانید بهره ببرید مانند:
- روان‌درمانی
- نوشتن افکار و به چالش کشیدن اساس و منطق آن‌ها
- صحبت با دوستان، خانواده و اطرافیان برای تخلیه هیجانی
- انجام فعالیت‌های مورد علاقه
- انجام تمرینات مدیتیشن و ذهن آگاهی برای تجربه اینجا و اکنون
- و…
با دانلود اپلیکیشن آرامیا می‌توانید به انواع مقالات، تمرینات، صوت‌ها و ویدیوهای مدیتیشن، در هر زمان و مکانی دسترسی پیدا کنید.
19_ بررسی مجدد شرایط زندگی و شغلی
حال که تصمیم به فرزندآوری دارید باید شرایط زندگی خود را مجدد بازنگری کرده و در صورت نیاز تغییراتی اعمال کنید. برای مثال:
- ایجاد فضایی مجزا برای فراهم کردن اتاق کودک
- بررسی وضعیت مالی خانواده
- بررسی شرایط شغلی مادر و در نظر گرفتن احتمالاتی مانند مرخصی زایمان، مرخصی با حقوق یا بدون حقوق
- بررسی شرایط فرزند یا فرزندان قبلی و آماده کردن آنان برای شرایط جدید
- بررسی امکاناتی که در دوران بارداری نیاز دارید
- و…
20_ رفع مشکلات قبلی
اگر سابقه سقط جنین، مرده زایی یا بارداری خارج از رحم دارید حتما باید در حین انجام اقدامات قبل از بارداری بررسی و رفع عوامل ایجاد آن را در نظر بگیرید. به طور کلی داشتن سابقه سقط جنین دلیلی برای تجربه مجدد آن یا ناباروری نیست و تنها 1 درصد مادران دچار مشکل می‌شوند. نکته مهم این است که حتما باید علت بروز این مشکل پیدا و قبل از بارداری بعدی رفع شود.
- بیشتر بخوانید: ناباروری در مردان
- بیشتر بخوانید: علائم بارداری پسر
- بیشتر بخوانید: بارداری بعد از سقط
- بیشتر بخوانید: ژست عکس بارداری
اقدامات قبل از بارداری برای مردان کدام اند؟
همان‌طور که مادر خود را برای دوران بارداری آماده می‌کند، پدر نیز باید برخی اقدامات پیش از بارداری را مدنظر قرار داده و انجام دهد تا احتمال بارداری و تولد سالم نوزاد بیشتر شود. برخی اقدامات قبل از بارداری برای مردان عبارت‌اند از:
- مراجعه به پزشک و آنجا معاینات و آزمایش‌های مختلف برای بررسی وضعیت کلی سلامت بدن.
- اجتناب از مصرف داروهای بدون نسخه
- مشورت با متخصص برای مصرف، عدم مصرف یا تغییر دوز مصرفی داروهایی که ممکن است پدر برای بیماری زمینه‌ای خود مصرف می‌کند.
- بررسی سابقه خانوادگی و اعلام بیماری‌های زمینه‌ای و ژنتیکی موجود در خانواده و اقوام به پزشک متخصص.
- انجام آزمایش ژنتیک در صورت داشتن سابقه خانوادگی و بیماری‌های ژنتیکی، بنا بر صلاحدید متخصص.
- رعایت رژیم غذایی سالم و کامل که بر تعداد و کیفیت اسپرم‌ها تاثیر می‌گذارد.
- داشتن فعالیت بدنی مداوم.
- اجتناب از قرارگیری در معرض مواد شیمیایی، تشعشعات رادیو اکتیو، سم‌ها، آفت‌کش‌ها و … که می‌توانند بر کیفیت اسپرم‌ها تاثیر بگذارند.
- مصرف ویتامین‌ها و مواد معدنی که نتیجه آزمایشات حاکی از کمبود آن‌ها است.
- اجتناب از مصرف الکل، سیگار و دخانیات.
- مراقبت از بیضه‌ها و اجتناب از پوشیدن لباس‌های تنگ، رفتن به سونا و جکوزی، استفاده از تشک و کیسه آب گرم و هر عامل دیگری که منجر به گرم شدن یا فشار به بیضه‌ها شود.
- مراجعه به روانشناس و کسب آمادگی‌های لازم برای ایفای نقش پدری و همراهی همسر در دوران بارداری.
- رسیدن یا حفظ تناسب اندام.
- و…
کلام آخر
در این مقاله تلاش کردیم تمام نکات مفید در زمینه اجرای کامل اقدامات قبل از بارداری را برای شما خلاصه کنیم تا با داشتن نقشه راه، راحت‌تر بتوانید در این مسیر قدم بردارید و با آسودگی خاطر بیشتر زمینه را برای به دنیا آمدن فرزندی سالم و تکمیل خانواده‌ای خوشبخت فراهم کنید.
منابع
