تفاوت یوگا و مدیتیشن چیست؟

برای بسیاری از تازه‌کاران و افراد ناآشنا به این حوزه، تعیین یک مرز مشخص بین یوگا و مدیتیشن دشوار است. این افراد عموماً معتقدند تفاوت یوگا و مدیتیشن ناچیز است؛ مواردی مانند نشستن در وضعیت نیلوفر آبی و تمرکز (دو مورد از شباهت‌های چشمگیر مدیتیشن و یوگا) به این باور اشتباه دامن می‌زنند. درهرصورت، از اهداف و انگیزه‌های انجام هر کدام گرفته تا مزایا و تاثیرات آن‌ها بر ذهن و جسم افراد، تفاوت‌های زیادی بین این دو وجود دارد که در این مقاله مفصلا به آن‌ها پرداخته‌ایم.

نمونه صوت مدیتیشن از اپلیکیشن آرامیا

تفاوت یوگا و مدیتیشن چیست؟ پاسخ کوتاه

در مدیتیشن که مهم‌ترین تمرین ذهن آگاهی است، اصولا افراد به‌آرامی یک گوشه نشسته و با چشمانی بسته یا باز، روی چیزی مثل نفس‌های‌شان تمرکز می‌کنند. به این ترتیب به لحظه حال آمده و به آرامش دست پیدا می‌کنند. مدیتیشن در درازمدت فواید زیادی روی بدن دارد که می‌توانید در مورد آن در مقاله علمی فواید مدیتیشن بخوانید.

اما یوگا: یوگا در واقع یک‌سری تمرینات است که بیشتر به نرمش‌های خودمان شباهت دارد، با این تفاوت که در یوگا در عین نرمش کردن، سعی در به‌دست‌آوردن آرامش و حفظ آن‌هم می‌کنیم.

البته در همین حین اهمیت دارد بدانید که مدیتیشن و تمرینات ذهن آگاهی هم در کلاس‌های یوگا تمرین می‌شوند.

• بیشتر بخوانید: ذهن آگاهی چیست؟
• بیشتر بخوانید: کاسه تبتی چیست؟

معنی یوگا و مدیتیشن چیست؟

اگر تفاوت یوگا و مدیتیشن را نمی‌دانید، پس احتمالا با مفهوم درست هیچ‌کدام آشنا نیستید! در ادامه، هر کدام را به زبان ساده برایتان تعریف می‌کنیم و سپس به تفاوت این دو می‌پردازیم.

یوگا چیست؟

همانطور که بالاتر هم گفتم، یوگا یک ورزش است که از حرکاتی شبیه به نرمش تشکیل شده. همینطور برای انجامش به یک‌سری وسیله مثل مت یا زیرانداز یوگا، کش یوگا، توپ یوگا و… نیاز دارید. اگر بخواهم در مورد یوگا به عقب‌تر برگردم باید بگویم که هنوز معلوم نیست یوگا چند سال قبل به وجود آمده اما به‌طور کلی اولین نشانه‌هایی که در مورد آن وجود دارد مربوط به 2 تا 3 هزار سال پیش و در کشور هند است.

یوگا یک تمرین فیزیکی یا ورزش محسوب می‌شود که شامل سه بخش اصلی است: حرکات بدنی (آسانا)، حرکات تنفسی (پرانایاما) و مدیتیشن (دیانا). هدف یوگا ایجاد تعادل بین بدن، ذهن و روح و ارتقا سلامت و رفاه کلی فرد محسوب می‌شود. یوگا در دسته ورزش‌هایی قرار می‌گیرد که اصطلاحا کل‌نگر هستند؛ یعنی هم‌زمان هسته جسمانی بدن شما را تقویت می‌کند، انعطافتان را افزایش می‌دهد و از نفس‌کشیدن به‌عنوان روشی برای بهبود سلامت جسم و روان شما استفاده می‌کند. (منبع: Level Super Mind)

خود کلمه یوگا از عبارت YUJ در زبان سانسکریت گرفته شده. این کلمه معنی اتحاد می‌دهد. دلیل این نام‌گذاری این است که هدف از انجام یوگا، به وجود آوردن یک اتحاد میان تن انسان، روان او و حتی نیروهای مثبت است. به زبان دیگر همانطور که مدرسه یوگا “ایجنگر یوژ” هم می‌گوید:

یوگا پیوستن بدن به ذهن و ذهن به روح است.

بعد از فراز و نشیب‌های فراوان در طول تاریخ، یوگا باتوجه‌به مسائل زیادی دستخوش تغییر شد و یوگای امروزی در دنیای مدرن به‌عنوان نوعی ورزش شناخته می‌شود که قدرت، انعطاف‌پذیری و تنفس شما را تقویت می‌کند تا نه‌تنها سلامت جسم، بلکه سلامت روح شما را نیز بهبود ببخشد.

حین یوگا، شما باید حرکات دشوار یا اصطلاحا فعال را در حالی اجرا کنید که تنفستان پایدار و کنترل شده باشد؛ یعنی حین انجام تمرین به نفس‌نفس نیفتید یا ریتم نفستان نامتعارف نشود. این عمل، سیستم عصبی سمپاتیک شما را تحریک می‌کند که منجر به فعال‌شدن واکنش جنگ‌وگریز می‌شود. سپس زمانی که اجرای حرکات به پایان برسد و بدنتان در حالت آرامش قرار بگیرد، سیستم عصبی پاراسمپاتیک وارد عمل می‌شود و بدن را در حالتی آرام و ترمیم‌کننده قرار می‌دهد. (منبع: MindOwl)

متاسفانه در این چند سال اخیر با توجه به جدید بودن کلمه یوگا، خیلی از منابع طوری آن را به مخاطبان معرفی کردند که انگار یوگا صرفا یک ورزش یا یک روش کاهش وزن است. اما خب اینطور نیست. در واقع یوگا صرفا یک ورزش کششی نیست، بلکه خیلی بیشتر از اینهاست. از جمله نتایجی که با انجام روزانه یوگا به آنها دست پیدا می‌کنید، عبارتند از:

• افزایش ایمنی بدن،
• بهبود گردش خون،
• بهبود تنفس،
• بهبود هورمون‌ها،
• بهبود سیستم گوارشی
• افزایش احساسات مثبت،
• افزایش آرامش،
• و… (برای بررسی دقیق و علمی‌تر، مقاله فواید یوگا را بخوانید.)

نکته: مردم در سراسر جهان انواع مختلف یوگا را تمرین می‌کنند،‌ یوگای کلاسیک،‌ جنانا یوگا، (Jnana) هاتا یوگا، (Hatha) راجا یوگا، (Raja) بهاکتی یوگا، (Bhakti) مانترا یوگا، (Mantra) و… .

• بیشتر بخوانید: چگونه یوگا را شروع کنیم؟
• بیشتر بخوانید: آهنگ مخصوص یوگا

 مدیتیشن چیست؟

تصویر بالا را مشاهده کنید، همانطور که می‌بینید این فرد در یک حالت آرام نشسته. در واقع او در حال مدیتیشن کردن است. پس احتمالا متوجه شدید مدیتیشن تمرینی بدون نیاز به حرکات کششی بوده و بیشتر همراه با تمرکز است. علاوه بر اینها:

• تمرین مدیتیشن از هیچ نوع ورزش یا فعالیت‌های بدنی برخوردار نیست.
• در مدیتیشن یک فرد در یک جای مشخص‌شده می‌نشیند یا می‌خوابد و سعی می‌کند روی  شی‌ء خاص، صدا،‌ تنفس و… تمرکز کند و ذهنش را به لحظه حال بیاورد.
• البته مدیتیشن در حالت خوابیده، ایستاده و راه رفته هم انجام می‌شود.
• طبق منابع علمی معتبر، مدیتیشن باعث افزایش آرامش، رفع استرس، افزایش ذهن آگاهی و… می‌شود.

مدیتیشن یک تمرین ذهنی است که طی آن، فرد تمام توجه خود را روی یک شیء، فکر یا فعالیت خاص متمرکز می‌کند. هدف از انجام مدیتیشن عموما افزایش خودآگاهی، دستیابی به حالات روانی خاص، مرتب‌کردن و روشن‌کردن ذهن و کنترل احساسات و افکار است. (منبع: Level Super Mind)

• بیشتر بخوانید: تاثیر مدیتیشن بر استرس
• بیشتر بخوانید: انواع مدیتیشن یا مراقبه
• بیشتر بخوانید: آهنگ آرامش اعصاب و ذهن و بدن

فرق یوگا و مدیتیشن چیست؟

تفاوت یوگا و مدیتیشن در چند مورد اصلی خلاصه می‌شود:

1_ تفاوت یوگا و مدیتیشن در ماهیت هر کدام

یوگا یک تمرین و فعالیت بدنی و جسمانی است که شما در طی آن حرکت می‌کنید، ریتم نفستان تغییر می‌کند و دچار تعریق می‌شوید. یوگای حرفه‌ای (نه صرفا برای تناسب‌اندام) شامل سطوحی از مدیتیشن نیز می‌شود که عمق آن بسته به ترجیحات شخصی فرد خواهد بود. از سوی دیگر، مدیتیشن یک فرایند درونی و ذهنی است که اصلاً جسم شما را درگیر نمی‌کند و بیشتر به دنبال شکار ذهن سرگردان شما خواهد بود.

2_ تفاوت یوگا و مدیتیشن در هدف هر کدام

هدف یوگا رسیدن به تناسب‌اندام و هدف مدیتیشن تربیت ذهن بازیگوش شما نیست؛ بلکه به دنبال پرورش و ایجاد حالات ذهنی خاص است که منجر به آرامش، بهبود تمرکز و کنترل ذهن خواهند شد. مدیتیشن یعنی بروید ببینید داخل سرتان چه می‌گذرد و چطور می‌توانید آن را بهتر کنید. از سوی دیگر، یوگا با ترکیب حرکات بدنی و تمرینات تنفسی، به دنبال ایجاد تعادل بین بخش‌های مختلف مغز است که در نهایت مزایایی مشابه مدیتیشن (در ابعاد گسترده‌تر) خواهد داشت.

3_ تفاوت یوگا و مدیتیشن در روند انجام هر کدام

برخلاف تصور عموم، یوگا در گروه ورزش‌های بسیار دشوار قرار می‌گیرد که نیاز به آمادگی بدنی بالایی دارد؛ به‌هرحال با دست‌های باز روی یک پا ایستادن و کاملاً ریلکس نفس‌کشیدن کار هر کسی نیست! اگر بخواهید حرکات فیزیکی یوگا یا همان آسانا را اجرا کنید، نیاز به سطوحی از ذهن آگاهی دارید؛ زیرا باید بتوانید حرکات و محدودیت‌های تنفسی خود را در لحظه کنترل کنید، پس باید تمام حواستان به لحظه حال باشد! از سوی دیگر، مدیتیشن به فعالیت بدنی کمی نیاز دارد و شما می‌توانید آن را به‌صورت نشسته، خوابیده، ایستاده و غیره انجام دهید.

(منبع 1، 2، 3)

رابطه یوگا و مدیتیشن

• با توجه به اینکه در کلاس های یوگا مدیتیشن هم تدریس می‌شود، در هر دو ما به آرامش می‌رسیم.
• هر دو اینها برای افزایش ذهن آگاهی (بودن ذهن در لحظه حال، نه در گذشته و آینده) انسان مفید است،
• هر دو آنها تاثیرات مثبتی روی عملکرد بدن انسان و مغزش دارند.

مدیتیشن یوگا چیست؟

همان‌طور که قبلا اشاره کردیم، یوگا سه بخش اصلی دارد که اجرای آن‌ها به‌صورت هم‌زمان تاثیرات مثبتی بر شما خواهد داشت. یکی از این بخش‌ها، دیانا یا همان مدیتیشن است که در کنار رانایاما (تمرین تنفس) یک جلسه مدیتیشن کامل را برای شخص یوگی فراهم می‌کنند. مدیتیشن یکی از بخش‌های یوگا است، اما عمق آن به ترجیحات شخصی فرد بستگی دارد. افراد حرفه‌ای از آساناها یا همان حرکات فیزیکی یوگا به‌عنوان پیش‌درآمدی برای جلسات مدیتیشن ذهنی استفاده می‌کنند.

آن‌ها جلسه یوگای خود را با انجام حرکاتی مانند سلام بر خورشید، کشش گربه گاو و سگ روبه‌پایین شروع می‌کنند که تحریک‌کننده سیستم عصبی سمپاتیک هستند. سپس در حالت مدیتیشن قرار می‌گیرند و کم‌کم، تمرینات تنفسی را آغاز می‌کنند. زمانی که کنترل تنفسشان را در دست گرفتند، دوباره انجام آساناهای مختلف (بر اساس میزان توان خود) را آغاز می‌کنند و این بار (هم‌زمان با اجرای حرکات) در حال انجام مدیتیشن نیز هستند. در نهایت، با اجرای آساناهایی مانند حرکت خم به جلو یا حالت مرده (جسد) سیستم عصبی پاراسمپاتیک خود را فعال می‌کنند و کم‌کم بدن را به حالت فیزیکی آرامش و راحتی می‌رسانند.

به کل این روند، مدیتیشن یوگا گفته می‌شود که می‌تواند به شما در حل تنش‌های ذهنی به کمک فعالیت فیزیکی و برعکس یاری برساند. برای شروع مدیتیشن یوگا، می‌توانید از  Yin yoga بهره ببرید که نوعی تمرین آرام و ابتدایی یوگا است و هدف اصلی آن، نگه‌داشتن بدن در آساناهای با سختی متوسط در زمان طولانی خواهد بود. این منجر به افزایش آگاهی و توجه شما خواهد شد و شما را برای مراحل پیشرفته‌تر مدیتیشن یوگا آماده خواهد کرد.

(منبع 1، 2)

مدیتیشن و یوگا؛ کدام را انجام بدهیم؟

در نهایت به سراغ یوگا برویم یا مدیتیشن؟ جواب این سوال کاملا به شرایط و نیاز شما برمی‌گردد چون هر دو اینها، دارای تاثیر ثابت شده و ارزشمندی هستند.

به زبان دیگر، شما برای انجام یوگا حداقل روزانه 30 الی 60 دقیقه زمان نیاز دارید. اگر هم بخواهید به کلاس‌های آن بروید باید زمان رفت و برگشت به کلاس را به آن اضافه کنید. اما در عین حال طبق گفته منابع مختلف علمی، انجام یوگای صحیح که همراه با تمرینات اصولی بدنی است، به‌شدت روی سلامتی و مخصوصا مسائلی مثل کمردرد، پادرد و… تاثیر مثبت دارد. عملا می‌توانم بگویم که یوگا را باید به عنوان یک ورزش روزانه انجام بدهید.

اما در مورد مدیتیشن: ببینید، انجام هر نوبت مدیتیشن نهایتا طی روز از شما 10 دقیقه زمان می‌گیرد. بنابراین انجام مدیتیشن چیزی نیست که بخواهید خیلی برایش دست‌دست کنید و عملا می‌توانید چه همراه با یوگا و چه بدون آن، برای رسیدن به مزایای زیادش آن را در بخشی از برنامه روزانه‌تان قرار بدهید.

• بیشتر بخوانید: تفاوت مدیتیشن، ذهن آگاهی و ریلکسیشن؟ به زبان ساده
• بیشتر بخوانید: آموزش مدیتیشن قبل از خواب
• بیشتر بخوانید: شکرگزاری و جملات شکرگزاری 

اگر می‌خواهید برای اولین بار مدیتیشن کنید، به سراغ مقاله مدیتیشن آرامش رفته و از صوت موجود در آن کمک بگیرید. همینطور می‌توانید با فایل صوتی پایین مدیتیشن کنید:

صوت مدیتیشن آرامش

نکته مهم: علاوه بر بیشتر از 15 دوره ذهن آگاهی مثل مدیتیشن و ریلکسیشن، به تازگی دوره‌های یوگا و پیلاتس هم به اپلیکیشن آرامیا اضافه شده تا بتوانید بدون نیاز به بیرون رفتن از خانه یا محل کار، با ویدیوهای آموزشی فارسی و اختصاصی که تیم ما ساخته، یوگا کنید.

مضرات و معایب یوگا و مدیتیشن!

شاید در نگاه اول تعجب کنید؛ اما یوگا و مدیتیشن می‌توانند مضراتی هم داشته باشند! ببینید، به طور کلی تا الان تحقیقات معتبر زیادی ثابت کرده‌اند که هم یوگا و هم مدیتیشن فواید زیادی برای بدن انسان دارند. اما مشکل از جایی شروع می‌شود که بعضی مدرسان این حوزه، یا این مفاهیم را به‌شکل اشتباه آموزش می‌دهند یا با اضافه کردن مفاهیم غیر علمی به آنها، همه چیز را خراب می‌کنند.

مثلا در همین تهران مربیانی هستند که تمرین‌های یوگای سنگین را به دانشجویانی می‌دهند که از نظر بدنی مشکلاتی مثل دیسک کمر دارند و الان باید با تمارین سبک شروع کنند. یا بدتر از آن، مربیانی هستند که در کنار آموزش مدیتیشن، اقدام به ارائه خدماتی مثل فال قهوه، فروش اعداد شانس و… می‌کنند. این یعنی مدیتیشن یا یوگا که تمرین‌های کاملا علمی است را با چیزهای خرافاتی یا حداقل غیر علمی تلفیق می‌کنند. به این ترتیب اگر مخاطبان از دریافت این خدمات بازدهی دلخواه را نگیرند، دچار خطای ذهنی شده و مدیتیشن و یوگا را هم در کنار آنها به عنوان یک تمرین خرافاتی قضاوت می‌کنند.

همه اینها را گفتم تا به اینجا برسم:

• اگر علاقه‌مند به کلاس‌های حضوری هستید، اول از همه به سراغ مربیانی بروید که واقعا در کارشان خبره هستند و سابقه کاری بالایی دارند.
• در درجه دوم هم هر صحبتی که در کلاس‌ های آموزش مدیتیشن و یوگا گفته می‌شود را باور نکنید و به دنبال منابع معتبر و علمی برای اثبات‌شان باشید.

در غیر اینصورت ممکن است مضرات و معایب یوگا و مدیتیشن شامل حال شما شود! راستی این را هم بدانید که ما در اپلیکیشن آرامیا تماما بر اساس منابع علمی صوت‌ها و محتوا را آماده می‌کنیم.

• بیشتر بخوانید: معایب یوگا چیست؟ یوگا در چه شرایطی و برای چه افرادی خطرناک است؟
• بیشتر بخوانید: درمان بی خوابی
• بیشتر بخوانید: فواید یوگا برای بانوان

کلام آخر

خب به انتهای مقاله رسیدیم. در این مقاله با هم و به‌زبانی ساده، فرق یوگا با مدیتیشن را بررسی کردیم و با تعریف هر کدام هم به طور جداگانه آشنا شدیم. در آخر اگر سوال و نظری دارید، در بخش نظرات منتظر شما هستم.

منابع این مقاله:

• panaprium
• poweryoga
• theyogainstitute