یکی از مشکلات رایج کودکان کوچکتر، بهویژه پیشدبستانیها، تمرکز پایین آنهاست. از آنجایی که برای اکثر کودکان کاملاً طبیعی است که دامنه توجه نسبتاً کمی داشته باشند، مهم است که برای تقویت سطح تمرکز و توجه آنها وقت بگذارید. راههای مختلفی وجود دارد که والدین میتوانند به بهبود و افزایش تمرکز در کودکان پیش دبستانی کمک کنند. برخی از این راهها بهطور خلاصه عبارتاند از:
- داشتن برنامه روزانه برای کودک
- گنجاندن ورزش و فعالیتهای بدنی در برنامه روزانه او
- از بین بردن عوامل حواسپرتی و…
اینها روشهایی هستند که ممکن است خود شما هم از آنها مطلع بوده و تاکنون آنها را امتحان کرده باشید. بنابراین، در ادامه قصد داریم تا علاوه بر اینها، راهکارهای دیگری را نیز به شما ارائه دهیم تا به کمک آنها بتوانید دامنه تمرکز و توجه کودک خود را افزایش دهید. اما ابتدا باید بدانیم که دامنه تمرکز چیست.
دامنه تمرکز چیست؟
دامنه توجه یا تمرکز، به توانایی کودکان برای تمرکز دقیق و کامل روی یک کار گفته میشود. برای این کار، باید از هر محرک دیگری برای حواسپرتی جلوگیری شود؛ مانند صدا (صدایی که از کلاسهای دیگر شنیده میشود)، تصاویر بصری (تماشای اتفاقات بیرون از پنجره) یا اطلاعات غیر ضروری (نوشتههای قدیمی نوشته شده روی تخته).
در مدرسه، کودکان باید روی کارهای مختلف تمرکز کنند؛ آن هم در محیطی که ممکن است برای برخی بیش از حد تحریککننده باشد و مانع از تمرکز آنها شود. مدرسه برای کودکی که در تلاش است تمرکز کند، بسیار سخت و طاقت فرسا خواهد شد. دامنه تمرکز کودک خود را در زمان پیشدبستانی کنترل کنید و مطمئن باشید که با گذشت زمان، کمکم افزایش مییابد.
- بیشتر بخوانید: تمرکز چیست؟ چگونه میتوانیم تمرکز را بالا ببریم؟
- بیشتر بخوانید: معرفی 15 کتاب برای تمرکز بیشتر
راههای افزایش تمرکز در کودکان پیش دبستانی
راههای زیادی برای بهبود دامنه تمرکز در کودکان خردسال وجود دارد؛ اما ابتدا، درک برخی از اصول تمرکز، مهم است. سن و محیط، در هنگام رشد دامنه تمرکز در یک کودک خردسال اهمیت دارد.
حتما بهیاد داشته باشید که سن کودک و موقعیتی که به او یاد میدهید چگونه تمرکز کند اهمیت دارد. یک کودک سه ساله نمیتواند به اندازه یک کودک پنج ساله تمرکز کند. دامنه توجه کودک بسته به اینکه در خانه، مدرسه یا محیط بازی باشد، متفاوت خواهد بود. همانطور که گفتیم، چند راهکار وجود دارد که میتوان برای کمک به بهبود دامنه توجه در کودکان خردسال دنبال کرد. برخی از بهترین آنها را در ادامه بیان میکنیم:
- ببینید: دوره تمرکز آرامیا
1_ ایجاد محیط آموزشی مناسب برای بهبود تمرکز کودکان
محیط اطراف گاهی اوقات میتواند حواس پرتی بزرگی برای کودک شما ایجاد کند. حالت ایدهئال این است که یک فضای آموزشی مشخص و بدون شلوغی برای کودکتان ایجاد کنید که راحت باشد. نوع محیطی را که فرزندتان برای افزایش دامنه توجه ترجیح میدهد را پیدا کنید و همیشه بدانید. در برخی موارد، تمرکز بچهها زمانی بیشتر است که محیط آموزشی ساکت و آرام باشد؛ در حالی که برخی از بچهها در محیطی که شلوغی زیادی دارد بهتر عمل میکنند. کاهش حواسپرتی میتواند به افزایش توجه در کودکان کمک کند.
- بیشتر بخوانید: حل مشکل عدم تمرکز در کودکان با راهکارهای بسیار ساده
2_ قرار دادن تایم استراحت در برنامه کودک
یادگیری مداوم، چه بهصورت آنلاین یا آفلاین، میتواند منجر به از دست دادن تمرکز کودک شود. استراحتهای مغزی، یکی از راهها برای بهبود تمرکز است. اکثر کودکان خردسال ممکن است بعد از یک کار 5-20 دقیقهای به استراحت سریع نیاز داشته باشند. استراحت های کوچک متعدد در طول روز به کودک شما کمک میکند تا از فشار کار خارج شده و مجددا سرحال شود.
در کودکان پیشدبستانی، با یک بازی برای استراحت، یک میانوعده مختصر، کمی نقاشی و رنگآمیزی، بازی با کمی خاک رس، یا یک چرت کوتاه، هوشیاری آنها افزایش مییابد. گاهی اوقات، کمی فعالیت و کمی خنده نیز میتواند همه چیز را تغییر دهد! مهمتر از همه، اگر با هم روی چیزی که فرزندتان آن را خیلی چالش برانگیز یا طاقتفرسا میبیند کار میکنید، بهیاد داشته باشید که خوب است میان آن کمی مکث کنید و بعداً از جایی که آن را متوقف کردهاید ادامه دهید.
3_ برای بهبود تمرکز در کودک، کارها را تقسیمبندی کنید
ممکن است بهعنوان مثال، مطالعه یک فصل کامل یا تمیز کردن تمام کمد برای یک کودک در هر سنی دلهرهآور باشد. برای کودکان پیش دبستانی که سعی میکنند کارهای زیادی را در یک حرکت انجام دهند، میتواند حواس آنها را پرت کند. تقسیم یک کار به کارهای کوچکتر، میتواند دامنه توجه کودک شما را افزایش دهد. تمام کردن یک کار کوچک به کودک شما احساس موفقیت میدهد و او را برای انجام کارهای بیشتر تشویق میکند.
همچنین، به فرزندتان بیاموزید تا هر بار، یک کار انجام دهند. کار کردن روی چندین چیز در یک زمان ممکن است گاهی اوقات آنها را تحت تأثیر قرار دهد. تمرکز بر یک کار در یک زمان، باعث افزایش توجه میشود و به تمرکز روی آنچه در آن لحظه در مقابل آنها قرار دارد کمک میکند.
- بیشتر بخوانید: تکنیک تمرکز پومودورو چیست و چگونه کار میکند؟
- بیشتر بخوانید: مدیتیشن تمرکز صوتی + راهنمای مدیتیشن برای تمرکز
4_ دستور دادنهای پیدرپی میتواند بر تمرکز کودکان تأثیر بگذارد
سعی کنید کودک خود را با دستورات بیش از حد در یک زمان غرق نکنید. هر چه فرزند شما دستورات بیشتری را در یک لحظه دریافت کند، ممکن است پیروی از آن برای او سختتر شود؛ بهخصوص اگر در تلاش برای تمرکز کردن باشد.
دستورها را تقسیم کرده و آنها را کوچک کنید تا پیروی برای آنها راحتتر باشد. این کار را تکرار کنید تا مطمئن شوید که آنچه از آنها انتظار میرود را درک کردهاند. همچنین، بهیاد داشته باشید که بهترین راه برای دستور دادن به فرزندتان، حضور فیزیکی در کنار اوست. در واقع، فریاد نکردن درخواستها و حفظ تماس چشمی مناسب، برخی از راههای بهبود تمرکز در کودک شما هستند.
5_ از علایق فرزندتان استفاده کنید
برای کودکان پیشدبستانی، فعالیتها را به چیزی که کودک علاقهمند است ارتباط دهید. بازی و خلاقیت را در فعالیتها ادغام کنید. تمرکز کودکان زمانی افزایش مییابد که فعالیتها به چیزی که دوست دارند مرتبط میشود و علاقه آنها را افزایش میدهد. کودکان تمایل دارند از طریق بازی چیزهای زیادی یاد بگیرند. درگیر کردن کودکان با فعالیتهای سرگرمکننده، به افزایش توجه در آنها کمک میکند.
- بیشتر بخوانید: تمرکز روی یک کار یا چند کار به صورت همزمان بهتر است؟
6_ اول از همه، والدین باید توجه و تمرکز را الگوبرداری کنند
اگر والدین میخواهند فرزندانشان دامنه توجه طولانی داشته باشند، باید خودشان را الگوی آنها قرار دهند. این بدان معنی است که هنگام صحبت با فرزندتان، مراقب باشید و اجازه ندهید که حواس خودتان با چیزهای دیگری که در اطرافتان میگذرد پرت شود.
همچنین، مهم است که هنگام صحبت کردن شما با کودکتان، به او توجه کامل داشته باشید، تماس چشمی خود را حفظ کنید و واقعاً به آنچه که او میگوید، گوش دهید. این به کودکان نشان میدهد که آنچه برای گفتن دارند مهم است و شما برای افکار و نظرات آنها ارزش قائل هستید.
7_ یک محیط ساختار یافته فراهم کنید و روتین و برنامهریزی داشته باشید
کودکان در محیطهایی که به خوبی سازماندهی شده و ساختار یافته است، رشد میکنند. داشتن یک برنامه منظم برای روز، میتواند به آنها کمک کند تا بدانند که چه چیزی باید انتظار داشته باشند و این میتواند به کودک شما کمک کند تا تمرکز کرده و بیشتر درگیر وظایف خود شود. این بدان معنا نیست که هر دقیقه از روز باید برنامهریزی شود، اما داشتن ساختار کلی به کودک شما کمک میکند تا احساس راحتی و امنیت داشته باشد.
8_ انعطافپذیری داشته باشید
در حالی که داشتن یک محیط ساختاریافته مهم است و اهمیت دارد، اجازه مقداری انعطافپذیری در آن ساختار نیز مهم است. این به فرزند شما کمک میکند تا احساس کند که بر روز خود کنترل دارد و به او فرصتی میدهد تا تصمیمگیری را تمرین کند. بهعنوان مثال، میتوانید به فرزندتان اجازه دهید انتخاب کند که صبحها چه چیزی بپوشد یا چه چیزی را برای میانوعده میل کند.
9_ مشوق فعالیت بدنی باشید
علاوه بر استراحت، تشویق به انجام فعالیت بدنی میتواند به افزایش توجه در کودکان خردسال نیز کمک کند. این به آن دلیل است که ورزش بدنی، جریان خون را به مغز افزایش میدهد و میتواند به بهبود عملکرد شناختی کمک کند. راههای زیادی برای گنجاندن فعالیت بدنی در روز فرزندتان وجود دارد؛ مانند رفتن به پیادهروی خانوادگی، بازی با هم یا حتی رقصیدن در اطراف خانه.
10_ تعیین اهداف و پاداش
تعیین اهداف و پاداش، یک راه عالی برای ایجاد انگیزه در کودکان و کمک به آنها برای تمرکز روی یک کار است. میتوانید با فرزندتان بنشینید و به او کمک کنید تا برای چیزی که میخواهد به آن دست یابد، هدف تعیین کند. هنگامی که به آن هدف رسید، میتوانید با چیزی که از آن لذت میبرد، مانند یک مهمانی خاص یا تایم اضافه برای بازی، به او پاداش دهید.
11_ زمان استفاده از صفحه نمایش را کنترل کنید
در واقع، استفاده از صفحه نمایش و وسایل دیجیتال، دامنه تمرکز کودک را پایین میآورد. هنگامی که کودک تلویزیون تماشا میکند، تصاویر روی صفحه نمایش به سرعتی حرکت میکنند که این برای مغز غیرطبیعی است. با قرار گرفتن مکرر در معرض تلویزیون، مغز به این محرک عادت میکند. بنابراین، هنگامی که کودک سعی میکند تا با محیط عادی خود تعامل داشته باشد، باید برای پردازش تصاویری که با سرعت طبیعی حرکت میکنند، بسیار تلاش کند. امروزه، استفاده از صفحه نمایش اجتنابناپذیر است؛ اما قطعا میتوان آن را بهطور معقول مدیریت کرد.
12_ تاثیر خواب و تغذیه در افزایش تمرکز کودکان
داشتن یک رژیم غذایی سالم و خوابیدن به مقدار کافی در شب، تأثیر زیادی بر توانایی کودک شما برای تمرکز دارد. خواب کافی و تغذیه مناسب دو عامل بسیار مهم برای افزایش تمرکز و توجه کودکان هستند. زمان خواب کافی برای کودکان بسیار حیاتی است؛ زیرا خواب کافی به کودکان کمک میکند تا بازخورد حسی بهتری داشته باشند، احساساتشان را مدیریت کنند و انرژی کافی برای فعالیتهای روزانه داشته باشند.
از طرفی، تغذیه صحیح نیز تاثیر بسیار مهمی در توجه و تمرکز کودکان دارد. مصرف مواد غذایی سالم مانند میوهها، سبزیجات، غلات کامل و منابع پروتئین، کمک زیادی به بهبود عملکرد شناختی و حافظه کودکان میکند. بهتر است مصرف مواد غذایی پرقند و ناسالم، مانند شکلات و نوشیدنیهای حاوی قند را کاهش دهید؛ زیرا ممکن است انرژی کودکان را بیشازحد افزایش دهد و سبب کاهش تمرکز و توجه آنها شود. بهطورکلی، توجه به خواب کافی و تغذیه صحیح میتواند تاثیر مثبتی بر تمرکز و توجه کودکان داشته باشد.
برای اینکه بهطور دقیقتر بدانید کدام خوراکی را برای افزایش تمرکز استفاده کنید، میتوانید مطلب بهترین خوراکی برای افزایش حافظه و تمرکز را بخوانید.
- بیشتر بخوانید: جدیدترین درمان بی خوابی
13_ کتاب خواندن برای کودکان
برخلاف تماشای تلویزیون، خواندن کتاب برای فرزندتان، توجه واقعی و مهارت گوش دادن آنها را پرورش میدهد. خواندن برای کودکان، یکی از سودمندترین تجربیات یادگیری است. این یک راه سرگرمکننده و ساده برای ایجاد دامنه تمرکز آنها به صورت روزانه است.
هر چه کودکان علاقه بیشتری به داستان داشته باشند، بیشتر به هر کلمه توجه خواهند کرد. خواندن داستانهای قبل از خواب نیز برای کودکان ضروری است. میتوانید در این باره بیشتر مطالعه کنید و سپس، قبل از خواب برای فرزندان خود داستان کوتاه بخوانید.
14_ احترام گذاشتن به نحوه یادگیری فرزندتان
کودکان سبکهای یادگیری متفاوتی دارند و با یادگیری به سبک دلخواه خود، تمرکز و بهترین عملکرد را خواهند داشت. کودکانی که به شکل دیداری یاد میگیرند، ترجیح میدهند آنچه را که میآموزند ببینند، کودکانی که به کمک شنوایی یاد میگیرند، ترجیح میدهند آنچه را که میآموزند بشنوند و کودکانی که بهطور عملی و حرکتی یاد میگیرند، برای یادگیری نیاز به لمس و تجربه دارند.
اکثر کودکان خردسال، یادگیری حرکتی و عملی را ترجیح میدهند و بهترین یادگیری را از طریق تجربه فیزیکی خواهند داشت. به بهترین نحوه یادگیری فرزندتان توجه کنید!
15_ عوامل حواسپرتی را حذف کنید
اسباببازیها و سایر عوامل حواسپرتی، میتواند تمرکز کودکان را در طول درس دشوار کند. اگر بچهها قبل از شروع درس، وقت آزاد برای بازی با اسباببازیها داشتهاند، قبل از شروع درس و آموزش، مطمئن شوید که اسباببازیها دور و خارج از دید هستند. اگر بچهها بتوانند در طول درس اسباب بازیها را ببینند، ممکن است بخواهند بهجای تمرکز، با آنها بازی کنند که ممکن است حواس دیگر کودکان و معلم را نیز پرت کند.
چه فعالیتهایی برای افزایش تمرکز کودکان پیشدبستانی مناسب است؟
فعالیتها و بازیهای مختلفی وجود دارد که میتواند به بهبود تمرکز در کودکان خردسال کمک کند. این بازیهای کلاسیک، راهی عالی برای ترغیب بچهها به تمرین پیروی از دستورات و توجه و تمرکز است. برخی از نمونه این بازیها عبارتاند از:
1_ بازیهای حافظه
بازیهای حافظه راهی عالی برای بهبود تمرکز و یادآوری حافظه هستند. یک بازی حافظه ساده، تطابق دادن کارتهای جفت است. در این بازی، بچهها باید توجه کنند که کارتها کجا هستند و بهیاد داشته باشند که کدام کارت با کدام کارت جفت و همراه است.
2_ بازیهای تطبیقی
بازیهای تطبیقی، یکی دیگر از راههای عالی برای بهبود دامنه توجه هستند. در این نوع بازی، کودکان باید به آیتمها نگاه کرده و جفتهای همسان را پیدا کنند. این بازی را میتوان با هر چیزی از جمله شکلها، رنگها، اعداد و صداها گرفته تا اشیا انجام داد.
3_ پازل
پازلها راه عالی دیگری برای بهبود توانایی تمرکز کودک شما هستند. با پازلهای ساده شروع کنید و سپس با بهبود دامنه توجه فرزندتان، به سراغ پازلهای دشوارتر بروید.
4_قایمباشک
این یک بازی عالی برای زمانی که خارج از منزل هستید است. در این بازی، بچهها به اطراف نگاه کرده و به محیط اطراف خود توجه کنند تا شی مورد نظر خود را بیابند.
5_ بازی با چراغ قرمز، چراغ سبز
این یک بازی سرگرم کننده است که هم در خانه و هم در خارج از خانه قابل اجراست. در این بازی، کودکان باید تمرکز کرده و دستورالعملها را دنبال نمایند. همچنین، خودکنترلی را تمرین کنند.
6_ داستانسرایی و تعامل کودک با داستان
این یک فعالیت عالی برای زمان خواب یا هر زمانی است که میخواهید کودکتان آرام شود. در طول این بازی، کودکان برای پاسخ به سوالات یا شرکت در فعالیتها، باید به داستان توجه کنند.
7_ بازیهای تختهای
بازیهای رومیزی و تختهای، به دلایل مختلفی روشی عالی برای بهبود تمرکز در کودکان هستند. اول از همه، آنها از بازیکنان میخواهند که به بازی توجه کنند تا تصمیمات استراتژیک بگیرند. این کار کودکان را تشویق می کند تا مهارتهای تمرکز خود را توسعه دهند. بازیهای رومیزی اغلب شامل نوبت گرفتن است که به کودکان، فرصت تمرین صبر و انتظار را میدهد.
بسیاری از بازیهای رومیزی شامل پیروی از قوانین و دستورالعملها هستند که به کودکان کمک میکنند تا تمرکز و توجه به جزئیات را یاد بگیرند. در نتیجه، بازیهای رومیزی راهی عالی برای کمک به کودکان برای بهبود دامنه توجه هستند.
8_ بازی تشخیص تفاوتها
این یک بازی عالی برای کودکان خردسال است. لازم است که آنها به دو تصویر از نزدیک نگاه کنند و تفاوت بین آنها را بیابند. این به بچهها کمک میکند تا یاد بگیرند که به جزئیات توجه کنند و حتی تغییرات کوچک را متوجه شوند.
9_ بازی مرتبسازی
بازیهای مرتبسازی، یکی دیگر از گزینههای عالی برای بهبود دامنه توجه در کودکان خردسال است. این بازیها، به بچهها کمک میکنند تا یاد بگیرند که به جزئیات توجه کنند و تفاوتهای کوچک را متوجه شوند. یکی از بازیهای مرتبسازی ساده این است که اشیا را بر اساس رنگ، اندازه یا شکل مرتب کنید. همچنین، میتوانید با قرار دادن ترکیبی از اشیاء برای کودکان، این بازی را چالشبرانگیزتر کنید.
- بیشتر بخوانید: لیست 15 بازی برای تمرکز کودکان و بزرگسالان
10_ صندلیهای موزیکال
این بازی کلاسیک، یک راه عالی برای بهبود تمرکز و تمرکز در کودکان خردسال است. حرکت مداوم و تغییر جهت به بچهها کمک میکند تا درگیر شوند. از طرف دیگر، نیاز به توجه به موسیقی به آنها کمک میکند تا مهارتهای تمرکز خود را توسعه دهند.
11_ بازیهای گرفتن و بهدست آوردن
بازیهایی در مورد گرفتن و به چنگ آوردن چیزی، یک راه عالی برای بهبود هماهنگی دست و چشم و دامنه توجه هستند. حرکت مداوم به این طرف و آن طرف، به بچهها کمک میکند تا تمرکز خود را حفظ کنند؛ همچنین، نیاز توجه به توپ، به آنها کمک میکند تا مهارتهای تمرکز خود را توسعه دهند.
میانگین توجه یک کودک پیشدبستانی چقدر است؟
با توجه به این مقاله توسط Brain Balance در مورد دامنه توجه، بهطورکلی پذیرفته شده است که یک کودک با هر سال رشد و بزرگتر شدن، میتواند حدود 2 تا 3 دقیقه بیشتر تمرکز کند؛ بنابراین:
- دامنه توجه یک کودک 3 ساله تقریباً 6 تا 9 دقیقه است.
- دامنه توجه یک کودک 4 ساله تقریباً 8 تا 12 دقیقه است.
- دامنه توجه یک کودک 5 ساله تقریبا 10 تا 15 دقیقه است.
این بدان معناست که میانگین تمرکز یک کودک پیشدبستانی، معمولا کمتر از 15 دقیقه است؛ یعنی صرفاً 15 دقیقه روی یک کار متمرکز میشود. برای کودکان پیش دبستانی کوچکتر، این مورد 5 دقیقه است. البته، این فقط یک راهنمای کلی است و کودکان در چرخه رشد خود متفاوت هستند. اگر کودکان علاقهمند و غرق در یک فعالیت شوند، ممکن است برای مدت طولانیتری (حتی خیلی بیشتر) تمرکز کنند.
اگر کودکمان مشکل تمرکز داشته باشد چه کنیم؟
همانطور که در این مقاله توسط Healthline توضیح داده شده است، ADHD یا اختلال کمبود توجه بیشفعالی، با رفتارهای تکانشی، بیشفعالی یا عدم توجه مشخص میشود. برخی از کودکان هر سه ویژگی را نشان میدهند.
اگر احساس میکنید که کودکتان برای تمرکز تلاش میکند و نتیجه حاصل نمیشود، ممکن است عوامل متعددی مانند اضطراب، نارسی، عصبانیت و غیره وجود داشته باشد، پس نمیتوان آن را فقط ADHD فرض کرد. بهترین کار این است که کودک خود را زیر نظر داشته و از توانایی او در تمرکز آگاه باشید. اگر کودک 5 ساله شما نمیتواند روی چیزی تمرکز کند یا هر دقیقه از کاری به کار دیگر میپرد، از یک متخصص مشاوره بگیرید.
ADHD فقط توسط یک متخصص قابل تشخیص است؛ پس از آن میتوانید اقدامات و پشتیبانی صحیح را انجام دهید. اغلب اوقات، ممکن است علل زمینهای دیگری نیز وجود داشته باشد که میتوان با راهنمایی پزشک، آنها را برطرف کرد.
- بیشتر بخوانید: چگونه تمرکز کودکان بیش فعال را بالا ببریم؟
- بیشتر بخوانید: کاهش و رفع استرس فوری
کلام آخر
این یک نقطه عطف حیاتی برای والدین است که به کودک خود کمک کنند تا دامنه توجه و تمرکز بهتری داشته باشد. این فعالیتها و بازیهایی را که برای بهبود افزایش تمرکز در کودکان پیش دبستانی شناخته شدهاند، امتحان کنید. با کمی تمرین، کودک شما یاد میگیرد که چگونه برای مدت زمان طولانی تمرکز کند. بهخاطر داشته باشید که هم سن و هم محیط در رشد دامنه توجه نقش دارند؛ بنابراین، نگران نباشید.
منابع: