اهمیت ویژه هفته چهارم بارداری چیست؟ از علائم مادر تا تغییرات جنین

هفته چهارم بارداری همان هفته‌ای است که منتظر آغاز پریود خود هستید اما نتیجه تست بارداری مثبت می‌شود. در هفته چهارم بارداری تخمک در رحم لانه گزینی کرده و ابتدایی‌ترین تغییرات خود را در تبدیل شدن به رویانی در کیسه آب پشت سر می‌گذارد. عدد بتا در آزمایش خون مادر به عددی بین 50 تا 750 می‌رسد و کم‌کم علائم بارداری در مادر ظاهر می‌شود. برخی از این علائم مانند:

• نفخ شکم
• گرفتگی عضلات
• حالت تهوع
• نوسانات خلقی
• حساسیت سینه‌ها
• ترشحات واژن
• لکه بینی
• خستگی
• و…

هفته چهارم بارداری دقیقا چه زمانی است؟

پزشکان برای محاسبه سن بارداری اولین روز از آخرین دوره پریود را به عنوان روز اول در نظر می‌گیرند. از آنجا که اسپرم یک هفته در محیط لقاح باقی می‌ماند و ممکن است در هر یک از این روزها تخمک را باردار کرده باشد، پس نمی‌توان تاریخ دقیقی برای لقاح در نظر گرفت و سن بارداری را از اولین روز آخرین پریود محاسبه می‌کنند. در بارداری هر هفته بیشتر از 7 روز است به همین دلیل ممکن است در تشخیص اینکه هفته چهارم بارداری در کدام ماه است دچار مشکل شوید.

ماه اول بارداری شامل 4 هفته و 2 روز است، پس هفته چهارم بارداری در ماه اول بارداری قرار دارد و به عبارت دیگر از روز 21 ام تا روز 28 ام بعد از آخرین پریود شما هفته چهارم بارداری است و ممکن است هنوز شما علائمی از بارداری را متوجه نشده باشید زیرا در شرایط عادی در این زمان منتظر پریود شدن بودید. برای آگاهی از هفته‌ها و ماه‌های بارداری به جدول محاسبه هفته و ماه‌های بارداری سایت آرامیا مراجعه کنید.

علائم هفته چهارم بارداری چیست؟

در هفته چهارم بارداری تخمک باردار شده از لوله فالوپ به سمت دیواره رحم حرکت کرده و خود را به آن می‌چسباند که به این عمل، لانه گزینی تخمک در رحم میگویند. در این هفته لانه گزینی و تغییرات هورمونی که در بدن صورت گرفته است منجر به بروز علائمی در مادر می‌شود.

همان‌طور که در بخش قبل ذکر شد، در شرایط غیر بارداری شما در این زمان منتظر شروع پریود خود بوده‌اید به همین دلیل علائم در هفته چهارم بارداری بسیار مشابه علائم قاعدگی است با این تفاوت که این بار هورمون‌های بارداری و تغییرات بدن برای سازگار شدن با رشد جنین، منجر به بروز این علائم می‌شوند و ممکن است تا حدی با علائم قاعدگی یا دوره pms متفاوت باشد.

توجه داشته باشید که تعداد علائم، شدت علائم و زمان آغاز آن‌ها در هر فرد متفاوت است؛ برخی مادرها ممکن است تعدادی از علائم را اصلا تجربه نکنند، با شدت کمتر یا بیشتری تجربه کنند یا حتی زودتر یا دیرتر تجربه کنند پس خود را با مادران دیگر مقایسه نکنید تا دچار استرس و نگرانی نشوید و هر زمان سوال یا ابهامی داشتید، با پزشک خود در میان بگذارید. برخی علائم هفته چهارم بارداری عبارت‌اند از:

1_ نفخ شکم

در هفته چهارم بارداری به دلیل بالا رفتن هورمون پروژسترون و سایر هورمون‌های دیگر، بدن مادر خود را برای شرایط جدید آماده می‌کند. ضخیم شدن دیواره رحم و احتباس مایعات در بدن مادر منجر به تورم و نفخ کردن در این مرحله می‌شود.

2_ گرفتگی عضلات

در هفته چهارم بارداری گرفتگی عضلات شکم، لگن، کمر و پاها دور از انتظار نیست زیرا بدن مادر باید فضا را برای بزرگ شدن جنین فراهم کند، به همین دلیل رحم فضای بیشتری نسبت به قبل اشغال کرده و منجر به کش آمدن پوست شکم و فشار وارد شدن به لگن، پاها و کمر می‌شود.

3_ لکه بینی

در هفته چهارم بارداری لانه گزینی جنین در رحم منجر به بروز لکه بینی در 25 درصد مادرها می‌شود. خون مشاهده شده ناشی از لکه بینی باید بسیار خفیف و به رنگ صورتی یا قهوه‌ای باشد. خونریزی شدید قرمز و تیره همراه با درد در شکم ممکن است نشان‌دهنده لانه گزینی تخمک در لوله فالوپ یا همان بارداری خارج از رحم باشد، پس در صورت مشاهده این علائم حتما با پزشک خود صحبت کنید و معاینه شوید.

4_ نوسانات خلقی

تغییرات هورمونی صورت گرفته در بدن مادر منجر به ایجاد تغییراتی در انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز می‌شوند و ممکن است در ادراک، تفسیر و پاسخ به محرک‌ها اختلال ایجاد کند. در نتیجه ممکن است خلق و خوی مادر دچار نوسانات متعدد شده و در موقعیت‌های مختلف حساس‌تر از قبل رفتار کند.

5_ حساسیت سینه‌ها

همان‌طور که رحم برای نگهداری و رشد جنین آماده می‌شود، سینه‌ها نیز خود را برای وظیفه تغذیه و شیر دادن به نوزاد آماده می‌کنند. میزان چربی و تعداد غدد شیری از همان هفته‌های اول بیشتر می‌شود به همین دلیل سینه‌ها بزرگ‌تر شده و به دلیل تغییرات ایجاد شده، بافت سینه نسبت به لمس حساس‌تر می‌شود؛ اما به مرور زمان بدن به تغییرات صورت گرفته عادت کرده و حساسیت سینه‌ها کمتر می‌شود.

• بیشتر بخوانید: علائم بارداری
• بیشتر بخوانید: بارداری دوم
• بیشتر بخوانید: بارداری بالای 40 سال

6_ حالت تهوع

به طور کلی 50 تا 90 درصد خانم‌ها در دوره بارداری خود تهوع صبحگاهی را تجربه می‌کنند اما شدت آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است. حالت تهوع صبحگاهی اغلب در هفته نهم بارداری به اوج خود رسیده و پس از سه ماهه اول اغلب به اتمام می‌رسد.

7_ خستگی

خستگی از جمله علائمی است که ممکن است از همان هفته‌های اول تجربه کنید و اصلا غیرعادی نیست؛ زیرا میزان خون تولید شده در بدن برای حمایت از جنین افزایش پیدا کرده است، هورمون‌های بدن تغییر کرده و سطح هورمون پروژسترون نیز بالا رفته است. از طرف دیگر تمام اندام‌های بدن برای سازگار شدن با شرایط جدید بیشتر فعالیت می‌کنند و در نتیجه تمام این اتفاقات خستگی شما کاملا طبیعی است.

8_ ترشحات واژن

یکی دیگر از علائم رایج هفته چهارم بارداری، ترشحات سفید و چسبناک واژن است. در صورتی که رنگ ترشحات غیرعادی بود یا دچار خارش یا بوی بد واژن شدید، حتما با پزشک خود مشورت کنید.

منظور از عدد بتا در هفته چهارم بارداری چیست؟

گنادوتروپین جفتی انسان یا به اختصار HCG(Human chorionic gonadotropin ) هورمونی است که از زمان آغاز بارداری در بدن مادر ترشح شده و با گذشت زمان و در هر هفته میزان آن در بدن مادر افزایش می‌یابد. پزشکان از طریق سنجش میزان هورمون HCG در بدن مادر از طریق آزمایش می‌توانند اطلاعات متعددی از جمله سن بارداری، تعداد جنین‌ها، سلامت جنین، تایم دقیق زایمان و… را کسب کنند.

میزان نرمال این هورمون در هفته چهارم بارداری در محدوده 10 تا 750 mIU/ml افزایش می‌یابد و اغلب متخصصان عدد بتا در هفته چهارم بارداری را بین 50 تا 750 در نظر می‌گیرند. در نظر داشته باشید عوامل مختلفی ممکن است در میزان هورمون HCG بدن مادر تاثیر بگذارد و آن را کمتر یا بیشتر از حد نرمال کند. برای مثال:

• سن مادر
• تعداد جنین‌ها
• تعداد بارداری‌های قبلی
• تجربه بارداری خارج از رحم
• برخی مشکلات بارداری

تغییرات بدن در هفته چهارم بارداری چگونه است؟

همان‌طور که بیان شد در هفته چهارم بارداری تغییرات قابل مشاهده زیادی در بدن مادر رخ نداده است و اغلب تغییرات در درون بدن و ناشی از تغییرات هورمونی صورت گرفته است. برخی از این تغییرات عبارت‌اند از:

• بزرگ شدن سینه‌ها
• قطع خونریزی پریود
• بزرگ‌تر شدن حجم رحم
• تغییرات انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز
• ورم و سفت شدن شکم ناشی از نفخ
• حساسیت روانی ناشی از نوسانات خلقی
• تکرر ادرار
• سایر علائم بارداری

در هفته چهارم بارداری اندازه جنین به 1 میلی‌متر می‌رسد به همین دلیل طبیعی است که تغییری در اندازه شکم ایجاد نشود. بزرگ شدن شکم اغلب از هفته 12 یا 16ام بارداری آغاز می‌شود.

وضعیت جنین در هفته چهارم بارداری چگونه است؟

هفته چهارم بارداری را می‌توان هفته بسیار مهمی از نظر تغییرات جنین در نظر گرفت. در شرایطی که ممکن است شما علامت خارجی خاصی را احساس نکنید، فعل و انفعالات متعددی در رحم شما در حال وقوع است تا محل زندگی جنین را برای 8 ماه آینده فراهم کند. در ابتدای این هفته جنین مجموعه‌ای از سلول‌ها است به نام بلاستوسیت. تغییرات صورت گرفته در این هفته عبارت‌اند از:

• نیمی از سلول‌های بلاستوسیست که بخش بیرونی هستند تبدیل به جفت شده و به دیواره رحم که محل اتصال تخمک است می‌چسبد. جفت وظیفه تغذیه و محافظت از جنین و دفع مواد زائد را برعهده دارد.
• نیمه درونی سلول‌های بلاستوسیست به سه بخش درونی، میانی و بیرونی تقسیم می‌شوند. لایه داخلی سلول‌ها به دستگاه گوارش و دستگاه تنفس، لایه میانی به قلب و عروق خونی، ماهیچه‌ها و استخوان‌ها و لایه بیرونی به مغز، سیستم عصبی، مینای دندان، عدسی چشم، پوست و ناخن تبدیل می‌شوند.
• جنین در ابتدا انرژی و تغذیه خود را از کیسه زرده دریافت می‌کند و بعد از تشکیل جفت کیسه زرده وارد دستگاه گوارش می‌شود.
• جنین در طول این مدت در مایع آمنیوتیک یا کیسه آب قرار می‌گیرد.
• بند ناف از یک طرف جفت بیرون آمده و جنین را برای تغذیه به مادر متصل می‌کند.
• در نهایت در انتهای هفته چهارم جنین به اندازه 1 میلی‌متر رسیده و با اینکه شکل ظاهری خاصی ندارد، تمام کروموزوم‌های لازم را نیم از پدر و نیم از مادر دریافت کرده است. به همین دلیل رنگ مو، رنگ چشم، جنسیت و سایر ویژگی‌های ژنتیکی او شکل گرفته است اما هنوز برای مشاهده جنسیت در سونوگرافی زود است.

• بیشتر بخوانید: بارداری چند هفته است؟

خودمراقبتی هفته چهارم بارداری چگونه است؟

همان‌طور که بیان شد هفته چهارم بارداری نقطه آغاز تغییرات بزرگ در وضعیت جنین است و از طرف دیگر هفته چهارم بارداری زمانی است که تست بارداری جواب می‌دهد. فهمیدن اینکه یک موجود زنده در درون بدن شما وجود دارد و شما قرار است برای 9 ماه از او در بدن خود مراقبت کنید احساس دلهره و نگرانی را به وجود می‌آورد.

نگرانی در مورد اینکه چه چیزهایی باید خورد و از چه مواد غذایی باید اجتناب کرد، چه فعالیت‌هایی مجاز و کدام ممنوع هستند و به طور کلی این سوال برای مادر به وجود می‌آید که چه بایدها و نبایدهایی را باید در خودمراقبتی بارداری هفته چهارم رعایت کنم؟ در این بخش به اختصار نکات کلی که باید رعایت کنید را بیان کرده‌ایم:

1_ تغذیه

یکی از مهم‌ترین عواملی که مستقیما بر سلامت شما و جنین تاثیر می‌گذارد رژیم غذایی مناسب و البته متعادل است. داشتن رژیم غذایی مناسب برای تمام انسان‌ها لازم و ضروری است اما اهمیت آن در دوران بارداری چند برابر است. شما باید یک رژیم غذایی سرشار از انواع ویتامین‌ها، مواد معدنی، چربی، کربوهیدرات، پروتئین و سایر مواد ضروری بدن داشته باشید و تعادل را در آن رعایت کنید؛ یعنی هر چیزی به اندازه لازم، نه کمتر و نه بیشتر.

• بیشتر بخوانید: تغذیه ماه اول بارداری تا زایمان

2_ ورزش

ورزش کردن می‌تواند علاوه بر حفظ متابولیسم بدن شما از بروز اضافه وزن بیش از حد، دیابت بارداری، فشار خون و برخی مشکلات دیگر در بارداری جلوگیری کند. از طرف دیگر ورزش منجر به ترشح هورمون‌های دوپامین و آدرنالین در بدن می‌شود و شادی و انرژی را برای شما به همراه دارد.

3_ خواب

داشتن یک روتین خواب مناسب به بدن شما کمک می‌کند تا انرژی از دست رفته خود را بازیابی کنید، استرس، اضطراب و خستگی را کمتر کنید و از بروز برخی بیماری‌ها، عدم تمرکز و… جلوگیری کنید. برای داشتن روتین خواب مناسب می‌توانید موارد زیر را در نظر بگیرید:

• اجتناب از چرت زدن در طول روز
• ایجاد یک محیط خواب راحت
• هر شب در ساعت مشخصی به رختخواب بروید و هر روز صبح در ساعت مشخصی از خواب بیدار شوید
• وسایل الکترونیکی را از اتاق خواب خارج کنید و یک ساعت قبل از خواب از تلفن یا تبلت خود استفاده نکنید
• از خوردن وعده‌های غذایی بزرگ، کافئین بیش‌ازحد و الکل در عصر خودداری کنید
• روشن کردن شمع‌های عطر دار (رایحه‌درمانی)
• پخش موزیک ملایم
• مطالعه کتاب قبل از خواب
• دوش آب گرم
• تمرینات تنفسی و مدیتیشن
• نوشتن افکار استرس‌زا
• تاریک کردن فضای اتاق
• تنظیم دمای اتاق
• برنامه‌ریزی منطقی و عملی امور
• و…

• بیشتر بخوانید: بی‌خوابی بارداری، دلایل و درمان
• بیشتر بخوانید: مدیتیشن بارداری

4_ الکل و دود

مصرف انواع دخانیات و مشروبات الکلی ریسک ابتلای جنین به اختلالات مادرزادی و مشکلات مغزی را بیشتر می‌کند. پس باید از مصرف آنها جدا خودداری کنید.

5_ مکمل‌ها و ویتامین‌ها

بدن در هر شرایطی به میزان معینی از انواع ویتامین‌ها نیاز دارد و مصرف کمتر یا بیشتر از آن می‌تواند مادر و جنین را دچار مشکلات بسیار کند. برخی ویتامین‌ها مانند ویتامین A از طریق مواد غذایی جذب می‌شوند و نیازی به مصرف مکمل برای آن‌ها نیست و همین‌طور مصرف برخی دیگر مانند فولیک اسید، خصوصا در سه ماهه اول بارداری توسط بسیاری از متخصصان توصیه می‌شود. میزان نیاز هر فرد به ویتامین‌ها با توجه به سن، وزن، شرایط بدنی، تعداد فرزندان و… متفاوت است پس قبل از مصرف هرگونه مکمل در دوران بارداری با پزشک خود مشورت کنید.

• بیشتر بخوانید: ویتامین ث بارداری
• بیشتر بخوانید: مصرف ویتامین در بارداری
• بیشتر بخوانید: ویتامین آ بارداری

6_ دوری از استرس و اضطراب

همان‌طور که سلامت جسمانی در دوران بارداری اهمیت بسیاری دارد، سلامت روان نیز بسیار مهم است. شما باید سعی کنید تا حد امکان در دوره بارداری از استرس و اضطراب دور بمانید و اگر ناخواسته دچار استرس شدید، آن را مدیریت کنید. یکی از موثرترین راه‌های مدیریت استرس تمرینات مدیتیشن است. تمرینات مدیتیشن تمریناتی هستند که به فرد کمک می‌کنند با تمرکز کردن بر یک چیز مانند یک شی، فکر یا فعالیت، تمام محرک‌های مزاحم درونی (مانند افکار) و بیرونی (مانند صداها) را نادیده گرفته و ذهن و بدن خود را به آرامش برساند.

ما انسان‌ها اغلب زمانی دچار استرس می‌شویم که غرق در افکار گذشته یا نگرانی برای آینده هستیم؛ خصوصا در دوران بارداری که نگران گذشتن این دوره، زایمان، بزرگ شدن و آینده بچه هستیم، تمرینات مدیتیشن در این حال کمک می‌کنند تا با تجربه حال و زندگی کردن در اینجا و اکنون، از لحظات لذت ببرید و استرس و اضطراب را از خود دور کنید. با دانلود اپلیکیشن آرامیا می‌توانید به انواع مقالات، تمرینات، صوت‌ها و ویدیوهای مدیتیشن، در هر زمان و مکانی دسترسی پیدا کنید.

• بیشتر بخوانید: یوگا بارداری
• بیشتر بخوانید: مدیتیشن چیست؟
• بیشتر بخوانید: بارداری و استرس

7_ مراقبت‌های پزشکی

پس از مثبت شدن تست بارداری در هفته چهارم شما باید پزشک خود را انتخاب کرده و از همان روز اول تا زایمان مرحله به مرحله با او پیش بروید. در ابتدا ممکن است پزشک برای شما آزمایش‌هایی تجویز کند تا سطح هورمون‌های پروژسترون و HCG را بسنجد یا ممکن است بنا به شرایط، برخی آزمایش‌ها و چکاب‌های دیگر لازم باشد که پزشک آن‌ها را تجویز می‌کند. اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید، بیماری زمینه‌ای یا مشکل ژنتیکی در خود یا خانواده وجود دارد، حتما با پزشک خود در میان بگذارید.

هفته چهارم بارداری زمانی است که شما می‌توانید از طریق آزمایش خون یا ادرار باردار بودن یا نبودن خود را به قطعیت برسانید. تست‌های خانگی بی بی چک هم در این مرحله اغلب پاسخ می‌دهد اما از آنجا که احتمال خطا در آن وجود دارد در صورت تجربه علائم بارداری و منفی شدن تست بی بی چک، حتما آزمایش دهید و اگر جواب مثبت شد با مراجعه به پزشک روتین مراقبت‌های خود که شامل آزمایش خون می‌شود را آغاز کنید.

نکات تکمیلی بارداری هفته چهارم چیست؟

با درنظر گرفتن رعایت تمام نکات ذکر شده در بخش قبلی بهتر است چند مورد کوچک را نیز برای داشتن دوره بارداری بهتر یادآور شویم:

• علائم، حالت‌ها، احساسات و افکار خود را در ارتباط با کودک و خودتان با همسرتان در میان بگذارید تا با این روش هم او بیشتر در این مسیر همراه شود و از نزدیک شاهد مراحل رشد کودکش باشد و هم شما از نظر روانی احساس همراهی، حمایت و انرژی داشته باشید.
• ساعاتی از روز را به انجام فعالیت مورد علاقه خود بپردازید؛ کتاب بخوانید، پیاده‌روی کنید، فیلم تماشا کنید، با دوستان خود صحبت کنید و… تا هورمون شادی و عشق در بدن شما جریان یابد.
• اگر مادر شاغلی هستید، حتما ساعات کاری خود را متعادل کنید تا بتوانید برای استراحت و سلامتی خود و فرزندتان زمان بگذارید.
• از گروه‌های حمایتی اطراف خود مانند اعضای خانواده، دوستان، همسایگان و … برای انجام امور مختلف یا حتی دریافت حمایت روانی و عاطفی استفاده کنید.
• اگر تهوع صبحگاهی دارید تعداد وعده‌های غذایی خود را بیشتر و حجم هر وعده را کم کنید.
• در صورت داشتن تکرر ادرار مصرف مایعات را ساعاتی قبل از خواب کم کنید تا خوابی راحت داشته باشید.
• آب گرم می‌تواند تشکیل لوله عصبی جنین را دچار اختلال کند پس تا حد امکان آب گرم را در هنگام حمام کم کنید و از رفتن به سونا و جکوزی در این دوره بپرهیزید.
• با انجام امور مربوط به کودک مانند خرید وسایل، عکاسی از تغییرات بدنی خود، نوشتن خاطرات بارداری و… انرژی مثبت را به خود هدیه کنید.

علائم سقط جنین در هفته چهارم بارداری چیست؟

همان‌طور که احتمالا می‌دانید، 20 درصد بارداری‌ها در اوایل دوران بارداری به سقط منجر می‌شوند و تقریبا 20 درصد از خانم‌ها در هفته چهارم یا پنجم سقط جنین را تجربه می‌کنند. به سقط جنین در این دوره سقط شیمیایی می‌گویند. در این زمان شما قادر به دیدن جنین از طریق سونوگرافی نیستید و تنها آزمایش خون و آزمایش نمونه ادرار باردار بودن شما را تایید می‌کند. گرگرفتگی، لکه بینی و خونریزی می‌توانند از علائم سقط شیمیایی باشند؛ اما با مشاهده هر مدل خونریزی استرس نگیرید زیرا هر خونریزی به معنای سقط جنین نیست و لازم است حتما توسط پزشک معاینه شوید تا او نظر و تشخیص قطعی بدهد.

• بیشتر بخوانید: بارداری بعد از سقط

کلام آخر

به طور کلی می‌توان گفت هفته چهارم بارداری که در واقع اولین هفته بارداری اصلی است، هفته بسیار مهم و تاثیرگذاری هم برای مادر و هم برای جنین است. ابتدایی‌ترین و زمینه ساز ترین تغییرات جنین، مثبت شدن نتیجه تست بارداری و آغاز علائم اصلی بارداری مادر همگی در این هفته رخ می‌دهند.

منابع

• kidshealth
• nhs
• thebump