بارداری بالای 40 سال با ریسک‌های متعددی همراه است که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- مشکلات باروری
- دیابت
- فشارخون
- سقط جنین
- مرده زایی
- مشکلات مادرزادی
- زایمان زودرس
- تولد نوزاد با وزن کم
- سزارین
- چندقلوزایی
اما اگر شما تصمیم به بارداری بعد از 40 سال دارید باید قبل از اقدام، آزمایش‌هاd متعددی را تحت نظر پزشک انجام دهید. پزشک با اطمینان پیدا کردن از سلامت و آمادگی به شما اجازه بارداری می‌دهد و شما را برای مدیریت ریسک‌ها در طی بارداری همراهی می‌کند تا بتوانید فرزند سالمی به دنیا آورید.
در ادامه مقاله به شما خواهیم گفت چه نکاتی را باید رعایت کنید تا بارداری کم خطرتری داشته باشید.
خطرات بارداری بالای 40 سال
خانم‌ها با چندین هزار تخمک نابالغ به دنیا می‌آیند که هر ماه و در هر سیکل قاعدگی یکی از این تخمک‌ها بالغ می‌شوند. پس تا زمانی که تخمک‌های خوبی دارند، قادر به باردار شدن هستند اما فاکتور سن، فاکتور مهمی است که باید در نظر گرفته شود. بهترین زمان بارداری برای خانم‌ها تا 30 سالگی است و پس از آن با گذشت هر سال، ریسک‌ها و خطرات بارداری بیشتر می‌شود. برخی خطرات بارداری بالای 40 سال عبارت اند از:
1_ مشکلات باروری
همان‌طور که بیان شد بدن شما تا سن 30 و حداکثر 35 سالگی در نهایت آمادگی لازم جهت باردار شدن را دارد و به صورت هوشمندانه، هر ماه بهترین تخمک موجود را برای بالغ شدن انتخاب می‌کند به همین دلیل احتمال تولد نوزاد سالم تا سن 35 سالگی بسیار زیاد است اما پس از این سن، تعداد و کیفیت تخمک‌های موجود کاهش می‌یابد. از طرف دیگر با افزایش سن در مردان میزان حجم مایع منی، تعداد و تحرک اسپرم‌ها کاهش می‌یابد و احتمال کمتری برای باردار کردن تخمک‌های کم کیفیت زن وجود دارد.
2_ دیابت
با افزایش سن مادر، احتمال مبتلا شدن به دیابت تا قبل از بارداری یا ابتلا به دیابت بارداری بیشتر می‌شود. بالا بودن قند خون و دیابت هم برای مادر و هم برای جنین مشکلات بسیاری به همراه دارد. برای مثال:
- پره‌اکلامپسی یا فشار خون بالا
- وزن بالا و رشد بیش از حد نوزاد
- سقط جنین
- آسیب به کبد، رگ‌های خونی، اعصاب، چشم و کبد مادر
- و…
3_ پره اکلامپسی یا فشار خون بالا
فشار خون بالا عبارت است از فشار وارد شدن به دیواره رگ‌های خونی که احتمال ابتلای افراد به آن با افزایش سن بیشتر می‌شود. مادر باردار ممکن است از ابتدای بارداری یا از هفته بیستم بارداری به فشار خون دچار شود و علائمی مانند وجود پروتئین در ادرار، مشکلات بینایی و سردردهای شدید را تجربه کند.
- بیشتر بخوانید: موزیک و آهنگ آرامش بخش
- بیشتر بخوانید: شکرگزاری و جملات شکرگزاری
- بیشتر بخوانید: اقدامات قبل از بارداری
- بیشتر بخوانید: درمان افسردگی پس از زایمان
4_ نقص‌های ژنتیکی و مادرزادی
نقص‌های ژنتیکی و مادرزادی عبارت است از تغییر شکل یا عملکرد یک یا چند بخش از بدن نوزاد که منجر به بروز نقص‌هایی در سلامت بدن، رشد یا عملکرد بخش‌های مختلف آن می‌شود. با افزایش سن مادر احتمال بروز نقایص ژنتیکی متعدد نیز افزایش می‌یابد. برای مثال احتمال تولد کودک مبتلا به سندروم داون از مادران ۲۵ ساله ۱ در ۱۰۶۴، در مادران ۳۰ ساله ۱ در ۶۸۶، در مادران ۳۵ ساله ۱ در ۲۴۰، در مادران ۴۰ ساله ۱ در ۵۳ و در مادران ۴۶ ساله این احتمال به ۱ در ۱۹ نیز می‌رسد.
5_ زایمان زودرس
در علم پزشکی به زایمان زودتر از 37 هفتگی، زایمان زودرس می‌گویند. کودکانی که قبل از 37 هفتگی به دنیا می‌آیند ممکن است دچار مشکلات مختلفی از جمله مشکلات تنفسی شوند.
6_ وزن کم نوزاد در هنگام تولد
وزن طبیعی نوزاد در هنگام تولد باید در میان 2/700 تا 4/200 کیلوگرم باشد اما بارداری بالای 40 سال ممکن است منجر به وزن کم نوزاد حتی تا 2 کیلو و 200 هم شود.
7_ چندقلو زایی
احتمال چندقلو بودن نوزادان در مادران سن بالا حتی اگر از درمان‌های باروری استفاده نکرده باشند و به صورت طبیعی باردار شده باشند نیز بیشتر است. چندقلو بودن نوزادان احتمال دیابت بارداری، فشارخون بالا، مشکلات رشدی و زایمان زودرس را افزایش می‌دهد.
8_ سقط جنین
سقط جنین به معنای مرگ نوزاد قبل از هفته بیستم بارداری در رحم مادر است. مطالعات مختلف حاکی از آن است که با افزایش سن مادر در بارداری، ریسک سقط جنین بیشتر می‌شود. ریسک سقط جنین در مادران باردار 20 تا 24 ساله در حدود 9 درصد و در مادران باردار بالای 45 سال در حدود 75 درصد است.
9_ مرده زایی
مرده زایی به معنای مرگ نوزاد بعد از هفته بیستم بارداری در رحم مادر است. هنوز علتی برای افزایش احتمال مرده زایی در مادران بالای 40 سال به دست نیامده است اما بررسی‌ها نشان‌دهنده این است که احتمال مرده زایی در سنین بالا در حدود 5/1 تا 5/2 برابر بیشتر است.
10_ سزارین
با افزایش سن دیواره‌های رحم قدرت و توان خود را برای زایمان طبیعی از دست می‌دهند به خصوص در مادرانی که زایمان اولشان است و مادر مجبور می‌شود از طریق سزارین زایمان کند و حق انتخاب بین زایمان طبیعی و سزارین را از دست می‌دهد.
مزایای بارداری بالای 40 سال
امروزه عوامل فردی، خانوادگی، اقتصادی و اجتماعی متعددی مانند وضعیت اقتصادی نامناسب، ایجاد شغل، رسیدن به اهداف شغلی و مالی، آماده نبودن مادران برای مراقبت از فرزندان، قوانین غیر منعطف مراکز شغلی مختلف در ارتباط با بارداری و پس از آن، مشکلات بیمه، بیکاری، مشکلات مسکن، طولانی بودن درمان مشکلات ناباروری و… موجب بالا رفتن سن ازدواج افراد و به دنبال آن بالا رفتن سن بارداری و فرزند آوری شده است؛ اما فرزند آوری در سنین بالاتر در کنار خطرات مختلف ذکر شده، فوایدی نیز به همراه دارد که برای مثال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مادران تحصیل کرده، روش‌های تربیتی بهتری برای فرزندان خود به کار می‌گیرند.
- اغلب شرایط مالی والدین در سنین بالا بهتر و با ثبات‌تر شده است به همین دلیل شرایط زندگی کودک مساعدتر است.
- رابطه عاطفی زن و شوهر پس از گذشت سال‌ها از ازدواج باثبات‌تر شده است و افراد با شناخت بهتر یکدیگر، از ادامه زندگی با یکدیگر مطمئن‌تر هستند.
- مادران در سنین بالاتر دقت و توجه بیشتری به مراقبت‌ها و چکاب‌های دوران بارداری دارند.
- کودکانی که از مادران مسن‌تر به دنیا می‌آیند در نهایت از سلامت روان بالاتری برخوردار بوده و می‌توانند در شرایط مختلف زندگی منعطف‌تر رفتار کرده و با مسائل و مشکلات مختلف سازگار شوند.
- فراغت از کار والدین بیشتر بوده و می‌توانند زمان بیشتری را برای فرزندان خود بگذارند.
- بلوغ روانی و اجتماعی والدین بیشتر است.
- والدین تحصیل کرده، فرزندان تحصیل کرده تر و موفق‌تری تربیت می‌کنند.
- بیشتر بخوانید: بارداری بعد از سقط
- بیشتر بخوانید: دلایل اصلی بی خوابی در بارداری
بهترین سن بارداری زنان
به طور کلی می‌توان گفت خانم‌ها از زمانی که به بلوغ می‌رسند یعنی حدود 12 سالگی تا زمان یائسگی، یعنی حدود 51 سالگی توان باردار شدن را دارند اما این بدان معنا نیست که بارداری در هر سنی بدون خطر و ممکن خواهد بود زیرا با افزایش سن تعداد و کیفیت تخمک‌ها، سلامت کلی بدن، قدرت رحم و… کاهش می‌یابد و احتمال بروز مشکلات در بارداری و زایمان و حتی بعد از آن بیشتر می‌شود. با حساب تمام این موارد می‌توان گفت بهترین سن بارداری خانم‌ها از 18 سالگی تا 30 سالگی است.
بهترین سن بارداری مردان
همان‌طور که سن مادر در سلامت جنین و نوزاد موثر است، سن پدر نیز موثر است. مطالعات مختلف حاکی از آن است که توان باروری مردان از سن 40 تا 45 سالگی رو به کاهش می‌رود، حجم مایع منی کمتر شده و تعداد اسپرم‌ها و تحرک آن‌ها نیز کاهش می‌یابد پس قدرت آن‌ها برای باردار کردن تخمک‌های زن کاهش می‌یابد. همچنین احتمال بروز مشکلات روانی مانند اسکیزوفرنی، اختلالات طیف اوتیسم و… در فرزندان پدران مسن‌تر نسبت به فرزندان سایر پدران افزایش می‌یابد.
- بیشتر بخوانید: بارداری چند هفته است؟
نکاتی که باید پیش از بارداری بالای 40 سال به آن‌ها توجه کنید
همان‌طور که بیان شد بارداری بالای 40 سال همواره با برخی چالش‌ها و ریسک‌ها همراه است به همین دلیل بهتر است برای کاهش حداکثری این ریسک فاکتورها نکاتی را در نظر بگیرید. برای مثال:
1_ تحت نظر پزشک بودن
حتما قبل از اقدام به بارداری یک پزشک متخصص که به او اعتماد دارید انتخاب کرده و تمام شرایط سلامت، واکسیناسیون، داروها، نیازها و خواسته‌های خود را با او چک کنید تا پزشک بتواند با در نظر گرفتن شرایط کلی سلامت و زندگی شما بهترین راه را به شما نشان دهد.
2_ تغذیه مناسب
داشتن یک رژیم غذایی مناسب برای همه افراد خصوصا مادرانی که به فکر بارداری بالای 40 سال هستند، لازم و ضروری است. دریافت به اندازه مواد ضروری مورد نیاز بدن، به حفظ سلامت بدن کمک می‌کند و به فرد کمک می‌کند با بدن آماده‌تری وارد فرایند بارداری شود.
3_ فعالیت بدنی
داشتن فعالیت بدنی مناسب و منظم به فرد کمک می‌کند استقامت و توان بدنی خود را بالا برده و از سلامت روانی و جسمانی بیشتری برخوردار شود.
- بیشتر بخوانید: ویتامین آ بارداری
- بیشتر بخوانید: حرکات یوگای بارداری
4_ کنترل وزن
یکی از مواردی که ریسک بارداری بالای 40 سال را افزایش می‌دهد، داشتن اضافه وزن است. اضافه وزن با تشدید و بالا بردن ریسک دیابت، فشار خون، مشکلات قلبی و تنفسی باعث پر ریسک تر شدن بارداری می‌شود پس سعی کنید با رعایت رژیم غذایی سالم و اجرای برنامه ورزشی منظم وزن خود را به اندازه استاندارد و سالم برسانید و در همان اندازه حفظ کنید.
5_ بهداشت روان
همان‌طور که به سلامت جسم خود اهمیت می‌دهید و جسم خود را برای بارداری آماده می‌کنید، از سلامت روان خود غافل نشوید. در نظر داشته باشید که بسیاری از مشکلات و حتی بیماری‌های جسمانی منشا روانی دارند. پس اگر به برخی اختلالات روانی مبتلا هستید حتما قبل از اقدام به بارداری با روانشناس و روان‌پزشک خود مشورت کنید.
نکاتی که باید حین بارداری بالای 40 سال به آن‌ها توجه کنید
اگر شما در سنین بالای 40 سال باردار شدید لازم است که حین بارداری، برای سلامت خود و جنین زمان بیشتری بگذارید و به نکات ذکر شده در این بخش توجه فرمایید:
1_ پیگیری به موقع معاینات پزشکی
هر هفته از بارداری بخشی از رشد جنین صورت می‌گیرد و تغییراتی در بدن مادر و کودک رخ می‌دهد. آگاه بودن از این تغییرات و چک کردن آن‌ها با پزشک موجب آسودگی خاطر شما و مطمئن شدن از سلامت دوره بارداری می‌شود. پس آزمایش‌ها، سونوگرافی‌ها و غربالگری‌های ضروری توصیه شده توسط پزشک را همواره در مراکز معتبر و به صورت منظم پیگیری کنید.
2_ آزمایش‌های تشخیصی
آزمایش‌های تهاجمی تشخیصی، آزمایش‌هایی هستند که برای تشخیص اختلالات کروموزومی انجام می‌شوند و از آنجا که با بالا رفتن سن مادر در بارداری ریسک ابتلای جنین به اختلالات کروموزومی بیشتر می‌شود، ممکن است پزشک شما انجام این آزمایش‌ها را توصیه کند. پس با دریافت اطلاعات از معایب و مزایای این نوع آزمایش‌ها از طریق پزشک خود، برای انجام آن تصمیم بگیرید.
3_ ویتامین‌ها
مصرف فولیک اسید قبل و سه ماهه اول بارداری ریسک بروز اختلالات مادرزادی مغز و نخاع را کاهش می‌دهد و از آنجا که ریسک اختلالات مادرزادی در بارداری بالای 40 سال بیشتر است، بهتر است پس از مشورت با پزشک خود نسبت به مصرف فولیک اسید و مقدار آن اقدام کنید.
4_ مدیریت استرس و اضطراب
تغییر شرایط زندگی و تصمیم و اقدام برای فرزند آوری به خودی خود منجر به استرس و اضطراب در مادران می‌شود، بارداری بالای 40 سال و ریسک‌ها و خطرات آن نیز موجب افزایش اضطراب مادران می‌شود. در نظر داشته باشید که بدن در حالت اضطراب وارد مرحله جنگ و گریز می‌شود و برای مقابله با شرایط تهدید، تمام منابع انرژی بدن را معطوف به رفع عامل اضطراب می‌کند، پس بدن دچار ضعف، بی قدرتی، فقدان سیستم ایمنی و انرژی می‌شود.
به همین دلیل مدیریت استرس در حین بارداری بالای 40 سال خود عامل بسیار مهمی است. راه‌های متعددی برای مدیریت استرس وجود دارد و شما می‌توانید در کنار استفاده از روان‌درمانی و کمک گرفتن از یک روانشناس متخصص راهکارهای زیر را نیز انجام دهید:
- استفاده از تمرینات مدیتیشن و ذهن آگاهی
- تغذیه مناسب و دوری از کافئین‌ها
- داشتن روتین خواب مناسب و با کیفیت
- استفاده از گروه‌های حمایتی اطراف خود
- داشتن تفریح و وقت‌گذرانی با دوستان
- و…
- بیشتر بخوانید: استرس چه ضررهایی دارد؟
- بیشتر بخوانید: مدیتیشن چیست؟
- بیشتر بخوانید: آموزش گام به گام مدیتیشن
همچنین نکات زیر را حین بارداری بالای 40 سال در نظر داشته باشید:
- دوری از مصرف سیگار و تنباکو و الکل
- اجتناب از مصرف کافئین
- درمان فوری عفونت‌ها و بیماری‌های مختلف حین بارداری، زیر نظر پزشک
- توجه کردن و پیگیری هرگونه علامت جدید و غیرعادی در حین بارداری
- کنترل وزن و جلوگیری از اضافه شدن بیش از حد وزن
- داشتن فعالیت‌های بدنی ملایم متناسب با شرایط بدنی زیر نظر پزشک
- پرهیز از قرارگیری در معرض مواد شیمیایی مضر
- کنترل منظم فشار خون و قند خود
کلام آخر
با وجود تمام ریسک‌ها و احتمالات بارداری بالای 40 سال، شما می‌توانید با رعایت نکات ضروری و انجام چکاب‌ها و دستورات پزشک خود در کنار مراقبت از سلامت روان خود، بارداری خوبی داشته فرزند سالمی به دنیا آورید. پس خود را از استرس دور کرده و تا حد امکان برای مدیریت ریسک فاکتورها تلاش کنید.
