تحقیقات جدید نشان داده‌اند که مردها هم ممکن است دوره‌هایی از تغییرات خلقی، عصبانیت، خستگی و کاهش علاقه به رابطه جنسی را تجربه کنند که به آن «پریود مردانه» یا IMS می‌گویند. طبق مطالعه‌ای در European Journal of Endocrinology سطح هورمون تستوسترون مردان ممکن است در طول روز و فصل‌ها تغییر کند و در ۳۸٪ مردان بالای ۴۵ سال این تغییرات به حدی است که باعث علائم می‌شود. این حالت مثل قاعدگی زنان ساختار مشخص فیزیکی ندارد، اما تاثیرات روحی و جسمی آن واقعی است.
در این مقاله علائم، دلایل، زمان وقوع، تفاوت با پریود زنان و راه‌های تشخیص و درمان آن را بررسی می‌کند.
پریود مردانه چیست؟
پریود مردانه یعنی تغییرات دوره‌ای که مردها در حالت روحی، انرژی و بعضی علائم جسمی‌شان تجربه می‌کنند. این تغییرات به خاطر تغییرات هورمون‌هایی مثل تستوسترون، کورتیزول و سروتونین در بدن اتفاق می‌افتد.
هورمون تستوسترون که در مردان خیلی مهم است، ممکن است در طول هفته‌ها یا ماه‌ها بالا و پایین شود. وقتی سطح تستوسترون به طور موقت کم می‌شود، مردان ممکن است احساساتی مثل ناراحتی، خستگی، زودرنجی و حتی درد عضلات داشته باشند. این حالت‌ها شبیه همان تغییراتی است که زنان قبل از قاعدگی تجربه می‌کنند، اما پریود مردانه دوره و نشانه‌های مشخص قاعدگی را ندارد.
این تغییرات می‌توانند روی خلق و خو، انگیزه، خواب و روابط مردان تاثیر بگذارند و گاهی باعث می‌شوند احساس کنند حال خوبی ندارند یا انرژی کمتری دارند. اگرچه هنوز همه پزشکان این موضوع را به طور کامل قبول ندارند، اما تحقیقات زیادی نشان داده که این حالت وجود دارد و مردان هم مثل زنان ممکن است دوره‌هایی از این نوسانات را تجربه کنند.
سندرم پریود مردانه حالتی از اضطراب، تحریک‌پذیری، بی‌حالی و افسردگی است که در مردان بالغ پس از کاهش سطح تستوسترون مشاهده می‌شود.(منبع:pubmed.ncbi)
جالب است بدانید که برخلاف پریود زنانه که با خونریزی و نشانه‌های فیزیولوژیکی مشخص همراه است، پریود مردانه بیشتر جنبه روانی و هورمونی دارد. با این حال، برخی مردان ممکن است به‌اشتباه نشانه‌های خلقی خود را با نشانه های خلقی علت عقب افتادن پریود در زنان مقایسه کنند، در حالی که چرخه‌های زیستی زنان و مردان تفاوت‌های اساسی دارند و نیاز به رویکردهای متفاوت در بررسی و مدیریت این تغییرات دارند.
علائم پریود مردانه
اگرچه مردان خونریزی قاعدگی ندارند، اما برخی از این تغییرات هورمونی می‌توانند باعث علائم جسمی و روحی شوند که در برخی مردان دیده می‌شود. این علائم نمونه‌هایی از واکنش بدن به نوسانات هورمونی هستند و ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- تغییرات خلق و خو (افسردگی، اضطراب، تحریک‌پذیری)
- خستگی و کاهش انرژی
- کاهش میل جنسی
- دردهای عضلانی و سردرد
- مشکلات خواب (بی‌خوابی یا خواب زیاد)
- افزایش احساس حساسیت یا افسردگی گذرا
پریود مردانه چند روز است؟
پریود مردانه یک چرخه قاعدگی واقعی نیست، بنابراین نمی‌توان تعداد روز مشخصی برای آن تعیین کرد. نوسانات هورمونی در مردان معمولاً در بازه‌های چند هفته یا چند ماه اتفاق می‌افتد و دوره علائم آن ممکن است متفاوت باشد.
برخی منابع غیررسمی می‌گویند که علائم پریود مردانه ممکن است بین ۳ تا ۷ روز طول بکشد، اما هیچ مدت زمان ثابت و علمی برای این حالت وجود ندارد. بنابراین، مدت زمان پریود مردانه در هر مرد می‌تواند متفاوت باشد و این دوره مثل پریود زنان منظم و مشخص نیست.
پریود مردانه از چند سالگی شروع می‌شود؟
سطوح پایین تستوسترون با افزایش علائم افسردگی در مردان مرتبط است. (منبع: مجله روان‌پزشکی بالینی)
نوسانات هورمونی که باعث پریود مردانه می‌شود، معمولاً از زمان بلوغ مردان شروع می‌شود. این مرحله بین ۱۲ تا ۱۵ سالگی است که سطح تستوسترون در بدن به طور چشمگیری افزایش پیدا می‌کند و نوسانات طبیعی هورمونی می‌توانند باعث بروز علائم روحی و جسمی شوند.
علاوه بر این، در سنین میانسالی (حدود ۴۰ سال به بالا)، زمانی که سطح تستوسترون به طور طبیعی کاهش می‌یابد، ممکن است دوباره علائم مشابهی ظاهر شود. بنابراین، شروع پریود مردانه می‌تواند از بلوغ آغاز شده و در میانسالی هم دوباره رخ دهد.
علت و عوامل مؤثر در بروز علائم پریود مردانه
علائم پریود مردانه می‌تواند به دلایل مختلفی در بدن مردان بروز کند. نوسانات هورمونی، سبک زندگی و حتی برخی بیماری‌ها ممکن است باعث این وضعیت شوند. در ادامه به مهم‌ترین عوامل مؤثر در بروز یا تشدید علائم پریود مردانه اشاره می‌کنیم:
- نوسانات هورمونی: کاهش یا نوسان سطح تستوسترون که هورمون اصلی مردانه است، یکی از اصلی‌ترین دلایل پریود مردانه محسوب می‌شود.
- استرس و فشارهای روانی: بالا رفتن سطح کورتیزول (هورمون استرس) می‌تواند علائم روحی مثل تحریک‌پذیری و خستگی را شدیدتر کند.
- سبک زندگی و تغذیه: کمبود ویتامین‌ها، کم‌خوابی، تغذیه ناسالم و نداشتن فعالیت بدنی کافی از دلایل رایج پریود مردانه هستند.
- اختلالات پزشکی: بیماری‌هایی مثل کم‌کاری تیروئید، اختلالات خلقی، یا مشکلات روانی می‌توانند علائمی مشابه پریود مردانه ایجاد کنند.
درمان پریود مردانه
پریود مردانه یک سندروم است که به دلیل نوسانات هورمونی، به‌ویژه کاهش سطح تستوسترون، و فشارهای روانی ایجاد می‌شود. برای مدیریت و کاهش علائم این وضعیت، راهکارهای زیر پیشنهاد می‌شود:
1_ تنظیم سبک زندگی: داشتن خواب کافی، تغذیه سالم، فعالیت بدنی منظم و کاهش استرس روزمره، از مهم‌ترین روش‌های طبیعی برای بهبود علائم پریود مردانه است.
2_ مشاوره روانشناسی: اگر فرد دچار اضطراب، افسردگی یا تحریک‌پذیری شدید باشد، مراجعه به روانشناس یا روان‌درمانگر می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
3_ درمان هورمونی: در صورت کاهش شدید سطح تستوسترون، پزشک ممکن است درمان جایگزینی هورمون (HRT) را تجویز کند تا سطح هورمون‌ها به تعادل برسد.
4_ استفاده از مکمل‌های طبیعی: مصرف مکمل‌هایی مانند ویتامین D، زینک (روی)، منیزیم و امگا ۳ می‌تواند به تعادل هورمونی و کاهش علائم کمک کند.
5_ پرهیز از مصرف الکل و مواد مخدر: استفاده از این مواد می‌تواند نوسانات هورمونی را بدتر کرده و باعث تشدید علائم خلقی و جسمی شود.
درمان پریود مردانه نیاز به رویکردی چندجانبه دارد. ترکیب مراقبت‌های جسمی، روانی و در صورت نیاز، درمان دارویی، می‌تواند کیفیت زندگی فرد را بهبود دهد.
تفاوت پریود مردان با خانم ها
قاعدگی واقعی پدیده‌ای است که منحصراً در زنان رخ می‌دهد و ناشی از تغییرات طبیعی بدن برای آمادگی جهت بارداری است. در این دوره، دیواره رحم دچار ریزش شده و خونریزی رخ می‌دهد. این چرخه بیولوژیکی منظم معمولاً به‌صورت ماهانه تکرار می‌شود و ساختار فیزیولوژیکی مشخصی دارد.
در مقابل، آنچه به عنوان «پریود مردانه» شناخته می‌شود، در حقیقت یک قاعدگی واقعی نیست. مردان فاقد چرخه قاعدگی و خونریزی ماهانه هستند، اما ممکن است در برخی دوره‌ها، به دلیل نوسانات سطح هورمون‌هایی مانند تستوسترون، علائمی از جمله خستگی، تحریک‌پذیری، کاهش میل جنسی، یا احساس افسردگی را تجربه کنند.
این وضعیت بیشتر به عنوان نوعی سندروم ناشی از نوسانات روحی و هورمونی شناخته می‌شود و می‌تواند تحت تأثیر عواملی مانند استرس، بی‌خوابی، تغذیه نامناسب و سبک زندگی ناسالم تشدید شود.
در نتیجه، پریود مردانه اصطلاحی غیرعلمی و غیررسمی است که برای توصیف برخی تغییرات خلقی و جسمی در مردان به کار می‌رود و تفاوت‌های اساسی با قاعدگی زنان دارد.
عوامل مؤثر بر سطح تستوسترون در مردان
تستوسترون هورمونی کلیدی در بدن مردان است که نقش مهمی در سلامت عمومی، عملکرد جنسی، توده عضلانی و خلق‌وخو ایفا می‌کند. سطح این هورمون تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد که در ادامه به تفصیل بررسی می‌شوند.
1_ افزایش سن
با بالا رفتن سن، به‌ویژه پس از ۳۰ سالگی، سطح تستوسترون در مردان به‌طور طبیعی کاهش می‌یابد. این کاهش ممکن است سالانه حدود ۱٪ باشد و به‌تدریج منجر به علائمی مانند کاهش انرژی، کاهش میل جنسی و کاهش توده عضلانی شود.
2_ تغذیه نامناسب
رژیم غذایی فاقد مواد مغذی ضروری مانند روی، منیزیم، ویتامین D و چربی‌های سالم می‌تواند تولید تستوسترون را کاهش دهد. مصرف بیش از حد قندهای ساده و غذاهای فرآوری‌شده نیز با اختلال در تعادل هورمونی مرتبط است.
3_ اضافه‌وزن و چاقی
چربی اضافی، به‌ویژه در ناحیه شکم، می‌تواند سطح تستوسترون را کاهش دهد. سلول‌های چربی آنزیمی به نام آروماتاز تولید می‌کنند که تستوسترون را به استروژن تبدیل می‌کند، هورمونی که در مردان باید در سطح پایینی باشد.
4_ کم‌خوابی و اختلالات خواب
خواب ناکافی یا بی‌کیفیت می‌تواند تولید تستوسترون را مختل کند. تحقیقات نشان داده‌اند که خواب کمتر از ۵ ساعت در شب می‌تواند سطح تستوسترون را تا ۱۵٪ کاهش دهد.
5_ استرس مزمن
استرس طولانی‌مدت سطح هورمون کورتیزول را افزایش می‌دهد که می‌تواند تولید تستوسترون را سرکوب کند. مدیریت استرس از طریق تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن، تمرینات تنفسی و ورزش می‌تواند مفید باشد.
6_ مصرف الکل و مواد مخدر
مصرف بیش از حد الکل و مواد مخدر می‌تواند عملکرد بیضه‌ها را مختل کرده و تولید تستوسترون را کاهش دهد. الکل همچنین می‌تواند به آسیب کبدی منجر شود که در متابولیسم هورمون‌ها نقش دارد.
7_ برخی داروها
برخی داروها مانند استروئیدهای آنابولیک، داروهای ضدافسردگی و داروهای شیمی‌درمانی می‌توانند سطح تستوسترون را کاهش دهند. همیشه قبل از مصرف دارو با پزشک مشورت کنید.
8_ بیماری‌های مزمن
بیماری‌هایی مانند دیابت نوع ۲، بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های کبدی و اختلالات تیروئید می‌توانند تولید تستوسترون را تحت تأثیر قرار دهند. مدیریت این بیماری‌ها برای حفظ سطح تستوسترون ضروری است.
9_ کم‌تحرکی
عدم فعالیت بدنی منظم می‌تواند منجر به کاهش تستوسترون شود. ورزش منظم، به‌ویژه تمرینات مقاومتی مانند وزنه‌برداری، می‌تواند سطح تستوسترون را افزایش دهد.
10_ قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مختل‌کننده غدد درون‌ریز مانند BPA (موجود در برخی پلاستیک‌ها) می‌تواند تولید تستوسترون را کاهش دهد. استفاده از محصولات بدون BPA و کاهش تماس با این مواد توصیه می‌شود.
11_ ژنتیک و عوامل ارثی
برخی مردان به‌طور ژنتیکی مستعد سطح پایین تستوسترون هستند. شرایطی مانند سندرم کلاین‌فلتر می‌تواند منجر به کمبود تستوسترون شود.
12_ فعالیت جنسی و تحریک جنسی
فعالیت جنسی منظم و تحریک جنسی می‌تواند به افزایش موقت سطح تستوسترون کمک کند. با این حال، این تأثیر کوتاه‌مدت است و برای حفظ سطح مطلوب تستوسترون، سایر عوامل نیز باید در نظر گرفته شوند.
در حالی که طبیعی بودن علائم بارداری و مهم ترین اقدامات قبل از بارداری به‌طور مستقیم به مردان مربوط نمی‌شود، اما سلامت هورمونی مردان، به‌ویژه سطح تستوسترون، نقش مهمی در باروری و کیفیت اسپرم دارد. بنابراین، توجه به این عوامل در مردانی که قصد فرزندآوری دارند، یکی از گام‌های کلیدی در اقدامات قبل از بارداری محسوب می‌شود.
زمان رخ دادن چرخه هورمونی در مردان چند وقت یک‌بار است؟
برخلاف زنان که چرخه قاعدگی منظمی در حدود ۲۸ روز دارند، مردان نیز دارای نوسانات هورمونی هستند اما این چرخه‌ها ساختار مشخص و ماهانه‌ای ندارند و به اشکال متفاوتی بروز می‌کنند:
1_ نوسان روزانه (چرخه ۲۴ ساعته)
مردان دارای یک چرخه روزانه‌ی تستوسترون هستند که در طول شب بالا می‌رود و در صبح به بالاترین سطح خود می‌رسد. سطح تستوسترون از صبح تا شب به‌تدریج کاهش می‌یابد.به همین دلیل است که اکثر مردان در صبح میل جنسی، انرژی و تمرکز بیشتری دارند.
این چرخه به‌صورت روزانه تکرار می‌شود، پس می‌توان گفت مردان هر ۲۴ ساعت یک چرخه هورمونی دارند.
2_ نوسان هفتگی (چرخه چندروزه)
برخی مطالعات نشان داده‌اند که سطح تستوسترون ممکن است در یک چرخه ۷ تا ۱۰ روزه نیز نوسان داشته باشد.
در این چرخه، تغییرات خُلقی، انگیزه، میل جنسی و انرژی دیده می‌شود.
این نوسانات قابل اندازه‌گیری در آزمایش‌های دقیق خون هستند، اما به‌طور معمول به‌صورت خفیف تجربه می‌شوند.
3_ نوسانات ماهانه یا فصلی
بعضی از پژوهش‌ها نشان داده‌اند که تستوسترون در مردان ممکن است الگوی فصلی هم داشته باشد، مثلاً:
در ماه‌های پاییز و زمستان سطح تستوسترون کمی کاهش می‌یابد.
در ماه‌های بهار و تابستان سطح آن افزایش پیدا می‌کند.
با این حال این چرخه‌های ماهانه یا فصلی در مردان ثابت یا مشابه زنان نیستند و تفاوت‌های فردی زیادی دارند.
مردان تغییرات تستوسترون را به‌صورت روزانه، ماهانه و فصلی تجربه می‌کنند. (منبع:کتاب سندرم مرد تحریک‌پذیر)
چگونه پزشک علائم پریود مردانه را تشخیص می‌دهد؟
برای تشخیص پریود مردانه، پزشک ابتدا با بیمار گفت‌وگو می‌کند و درباره علائمی مثل خستگی، بی‌حوصلگی، عصبانیت بی‌دلیل، کاهش میل جنسی یا اختلال خواب سؤال می‌پرسد. این اطلاعات کمک می‌کند تا پزشک متوجه شود آیا مشکل از تغییرات هورمونی است یا عوامل دیگر مثل استرس و سبک زندگی.
در مرحله بعد، پزشک ممکن است معاینه فیزیکی انجام دهد و برای اطمینان بیشتر، آزمایش خون تجویز کند. مهم‌ترین آزمایش، بررسی سطح تستوسترون در صبح است، چون در این زمان بالاترین مقدار را دارد. گاهی هم سطح هورمون‌های دیگری مثل LH، پرولاکتین و ویتامین D بررسی می‌شود تا علت دقیق نوسان خلق‌وخو مشخص شود.
در نهایت، پزشک با کنار هم گذاشتن نتایج آزمایش، علائم جسمی و روانی، و شرایط زندگی فرد (مثل خواب، تغذیه، استرس یا مصرف دارو) تشخیص می‌دهد که آیا فرد دچار افت تستوسترون شده است یا خیر. در صورت نیاز، درمان مناسب مثل اصلاح سبک زندگی یا درمان دارویی پیشنهاد می‌شود.
اگرچه اصطلاحاتی مثل عقب افتادن پریود و ترشحات سفید بیشتر در مورد زنان به‌کار می‌رود، اما برخی مردان ممکن است به‌اشتباه این علائم زنانه را با تغییرات خلقی خود مقایسه کنند. از سو ی دیگر، استفاده از روش‌های غیر علمی مانند قطع فوری پریود خانگی در زنان، نباید الگویی برای درمان خودسرانه تغییرات هورمونی در مردان باشد؛ تشخیص و درمان باید حتماً زیر نظر پزشک انجام شود.
کلام آخر
در این مقاله مواردی مثل، پریود مردانه، علائم پریود مردانه، راه درمان، تفاوت پریود خانم ها و آقان،سن شروع پریود مردانه و … را بررسی کردیم. امیدواریم که این مطالب پاسخگو سوالات شما باشد. اگر سوالی دارید می‌تواند در بخش نظرات مطرح کنید.
منابع:
