پریود چیست؟ نحوه محاسبه سیکل قاعدگی، نشانه ها و دلایل PMS

وب‌سایت AHPMA گزارش می‌دهد که یک زن به‌طور متوسط از سن شروع قاعدگی تا 50 سالگی به‌مدت 37.5 سال قاعدگی را تجربه می‌کند. او در این مدت 500 بار پریود می‌شود. هر چند چرخه‌های قاعدگی متفاوت هستند، اما این وب‌سایت تخمین می‌زند که هر زن در هر سال 13 بار پریودی خواهد داشت. به‌طور کلی زنان 6.5 سال از زندگی‌شان را در دوره پریود به سر می‌برند. از آنجا که قاعدگی و پریود بخش مهمی از زندگی زنان است، ما در این مقاله می‌خواهیم درباره اینکه پریود چیست و نکات مهم درباره آن صحبت کنیم.

پریود چیست؟

A menstrual cycle begins when you get your period or menstruate. This is when you shed the lining of your uterus. This cycle is part of your reproductive system and prepares your body for a possible pregnancy.

چرخه قاعدگی از زمانی شروع می‌شود که پریودی شما آغاز شود. در این زمان، بافت داخلی رحم شما ریزش می‌کند. این چرخه بخشی از سیستم تولید مثل شماست و بدن شما را برای احتمال بارداری آماده می‌کند. clevelandclinic

پریود یا همان قاعدگی به ریزش ماهانه بافت رحم گفته می‌شود. خون قاعدگی که ترکیبی از خون و بافت داخلی رحم است، از رحم به سرویکس (گردن رحم)، سپس به واژن و در آخر به بیرون از بدن منتقل می‌شود. این فرآیند در صورت عدم بارداری و به‌دلیل تغییرات هورمونی، معمولاً طی هر 28 روز یک بار اتفاق می‌افتد؛ اما شاید بین 21 تا 35 روز هم طول بکشد.

هورمون‌های استروژن و پروژسترون تأثیر زیادی بر چرخه قاعدگی دارند. در نیمه اول چرخه قاعدگی، بافت اندومتر (دیواره رحم) به‌واسطه هورمون استروژن ضخیم می‌شود تا امکان لانه‌گزینی تخمک بارور شده فراهم شود. هورمون پروژسترون نیز در نیمه دوم چرخه ضخامت دیواره رحم را افزایش می‌دهد.

سطح هورمون‌ها در صورت بارور نشدن تخمک پایین می‌آید و بافت اندومتر تجزیه می‌شود. تجزیه بافت اندومتر، ریزش بافت و خون‌ریزی قاعدگی را به همراه دارد که معمولاً بین 3 تا 7 روز طول می‌کشد. حالا زمان انتقال خون و بافت به سرویکس و سپس خروج آن‌ها از بدن است.

پزشکان دوره پریودی را به‌عنوان بخش مهمی از سلامت باروری زنان می‌دانند؛ در واقع پریودی نشانه‌ای از عملکرد درست سیستم تولید مثل زنان است.

چرخه قاعدگی چیست؟

چرخه قاعدگی مجموعه فرآیندهایی است که در بدن زنان به‌منظور آمادگی برای بارداری اتفاق می‌افتد. چرخه قاعدگی از اولین روز پریودی شروع می‌شود و تا اولین روز پریودی بعدی ادامه دارد؛ البته این چرخه برای هر فرد منحصربه‌فرد است؛ اما بدن همه زنان طی دوره پریودی روند یکسانی را طی می‌کند.

بررسی 4 مرحله چرخه قاعدگی

چرخه قاعدگی 4 مرحله مختلف دارد که به‌صورت طبیعی و منظم هر ماه تکرار می‌شوند:

1_ مرحله قاعدگی (Menstrual Phase)

مدت زمان: بین 3 تا 7 روز (شروع از اولین روز خون‌ریزی)

در مرحله اول، در صورت بارور نشدن تخمک، سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون در بدن زنان کم می‌شود. طی این فرآیند، بافت داخلی رحم شروع به ریزش می‌کند. شما این ریزش را به‌صورت خون‌ریزی قاعدگی از طریق واژن مشاهده می‌کنید. طی روند خون‌ریزی، خون، مایعات و بافت‌های ریز از بدن خارج خواهند شد.

2_ مرحله فولیکولی (Follicular Phase)

مدت زمان: حدود 14 روز (شروع از اولین روز قاعدگی تا تخمک‌گذاری)

در مرحله فولیکولی، غده هیپوفیز شروع به ترشح هورمون محرک فولیکول (FSH) می‌کند. این هورمون باعث رشد چندین فولیکول در تخمدان‌ها می‌شود. طی این فرآیند، با افزایش هورمون استروژن، بافت داخلی رحم ضخیم‌تر خواهد شد.

در روزهای دهم تا چهاردهم چرخه قاعدگی، یکی از فولیکول‌ها بالغ شده و تخمک بالغ (اووم) را تشکیل می‌دهد.

3_ تخمک‌گذاری (Ovulation)

مدت زمان: روز 14 چرخه قاعدگی

هورمون لوتئینیزه (LH) در این مرحله به‌صورت ناگهانی در بدن افزایش می‌یابد و فولیکول بالغ تخمک را آزاد می‌کند؛ این فرآیند تخمک‌گذاری نام دارد. تخمک بعد از آزاد شدن به‌سمت لوله‌های فالوپ می‌رود و آماره باروری می‌شود. این تخمک بین 12 تا 24 ساعت زنده می‌ماند.

مرحله تخمک‌گذاری فقط یک بار در چرخه قاعدگی اتفاق می‌افتد.

4_ مرحله لوتئال (Luteal Phase)

مدت زمان: از روز 15 چرخه قاعدگی تا روز 28

بعد از فرآیند تخمک‌گذاری، فولیکول خالی به ساختاری به نام جسم زرد (Corpus Luteum) تبدیل شده و هورمون پروژسترون در بدن ترشح می‌شود. پروژسترون با ضخیم‌تر کردن بافت داخلی رحم، آن را برای پذیرش تخمک بارور شده آماده‌تر می‌کند. در صورت بارور شدن تخمک و لانه‌گزینی، فرآیند بارداری شروع خواهد شد.

در صورتی که بارداری اتفاق نیفتد، جسم زرد شروع به تجزیه شدن می‌کند و سطح هورمون‌ها پایین می‌آید. با کاهش سطح هورمون‌ها، بافت داخلی رحم دوباره ریزش کرده و چرخه قاعدگی جدید شروع می‌شود.

فرآیند پریودی چگونه است؟

فرآیند قاعدگی می‌تواند از سنین نوجوانی تا 40 یا 50 سالگی ادامه داشته باشد. طبیعی است که در زمان تجربه اولین پریودی، سیکل‌های طولانی و پریودی‌های سنگین‌تری داشته باشید؛ این فرآیند حتی شاید تا 3 سال هم طول بکشد تا به‌مرور روند شروع سیکل‌های قاعدگی شما منظم شود.

چرخه قاعدگی طبیعی این ویژگی‌ها را دارد:

• تقریباً طی بازه‌های 21 تا 35 روزه اتفاق می‌افتد.
• بین 3 تا 7 روز منجر به خون‌ریزی می‌شود.
• چرخه‌های پریودی با رسیدن به سن 20 سالگی منظم‌تر می‌شوند.
• در زمان یائسگی، دوره‌ها تغییر می‌کنند و نامنظم‌تر می‌شوند.
• طبیعی است که در زمان بروز برخی اتفاقات مانند زایمان یا شیردهی، دوره پریودی تغییر کند.

علائم پریودی چیست؟

در اینجا مهم‌ترین علائم پریودی را به‌صورت علمی بررسی می‌کنیم:

1_ درد شکم

انقباضات رحم باعث ایجاد درد در دوران پریودی می‌شوند. در واقع در زمان ریزش بافت داخلی، رحم انقباضاتی را تجربه می‌کند. این انقباضات موجب تحریک هورمون پروستاگلاندین می‌شوند. در صورت افزایش این هورمون، دچار درد شدید می‌شوید.

2_ تغییرات خلق و خو

طی دوره پریودی ممکن است تغییرات خلقی زیادی از جمله اضطراب، افسردگی یا تحریک‌پذیری را تجربه کنید.

در واقع با تغییر در سطح هورمون‌های پروژسترون و استروژن در بدن، سیستم عصبی تحت تأثیر قرار می‌گیرد و موجب ایجاد تغییراتی در خلق و خوی افراد می‌شود. کمبود برخی از ویتامین‌ها و مواد مغذی در بدن نیز شدت تغییرات خلقی را افزایش می‌دهد.

3_ تورم و حساسیت سینه‌ها

افزایش سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون در زمان قبل از قاعدگی منجر به احتباس مایعات و ایجاد تورم در بافت سینه‌ها می‌شود. تورم ناشی از افزایش هورمون‌ها باعث حساسیت زیاد سینه‌ها و درد آن‌ها خواهد شد.

4_ خستگی

طبیعی است که به‌دلیل از دست دادن خون در زمان قاعدگی، انرژی بدن کم شود و احساس خستگی کنید؛ کمبود آهن ناشی از خون‌ریزی را می‌توان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دلایل خستگی بعد از پریودی به شمار آورد.

5_ تغییرات در اشتها

با ایجاد نوسانات هورمونی در بدن، اشتها تغییر می‌کند. احتمال اینکه در دوره پریودی به خوردن غذاهای خاصی مثل غذاهای پرکالری تمایل پیدا کنید هم وجود دارد. این تغییرات معمولاً به‌دلیل تغییر سطح سروتونین و انسولین در بدن اتفاق می‌افتند.

6_ سردرد

با ایجاد تغییرات هورمونی در بدن و کاهش سطح استروژن، احتمال بروز سردرد یا میگرن وجود دارد. تنش‌ها و استرس‌های ناشی از پریودی نیز دلیل بروز سردرد هستند.

7_ تغییر در خواب

علائم جسمی ناشی از پریودی مثل درد و نوسانات هورمون روی کیفیت خواب تأثیر دارند. طی این مدت، برخی بی‌خوابی را تجربه می‌کنند و برخی شاید احساس خواب‌آلودگی بیشتری داشته باشند.

8_ خون‌ریزی

به دلیل ریزش بافت داخلی رحم، خون‌ریزی اتفاق می‌افتد.

پریود نامنظم یعنی چه؟

به هر چیزی که با قاعدگی طبیعی تفاوت داشته باشد، پریودی نامنظم می‌گویند. در اینجا چند مثال برای درک بهتر پریودی نامنظم می‌آوریم:

• دوره‌های قاعدگی که از هم کمتر از 21 روز یا بیشتر از 35 روز فاصله داشته باشند.
• به‌مدت 3 ماه پریود نشوید.
• بیشتر از 7 روز خون‌ریزی‌های قاعدگی را تجربه کنید.
• قاعدگی‌هایی که درد زیاد، تهوع، استفراغ یا گرفتگی را به‌همراه دارند، تجربه می‌کنید.
• خون‌ریزی و لکه‌بینی‌هایی بین دوره قاعدگی دارید.

دلایل پریود نامنظم چیست؟

پریودی نامنظم دلایل مختلفی دارد که از جمله آن‌ها عبارت هستند از:

• اختلالات هورمونی: ایجاد تغییراتی در سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون ممکن است باعث پریودی نامنظم شود. این تغییرات مشکلاتی مثل سندروم تخمدان پلی‌کیستیک یا اختلالات غده هیپوفیز را به‌همراه دارند.
• استرس روانی و جسمی: استرس‌های شدید باعث افزایش سطح کورتیزول در بدن می‌شود. این هورمون روی محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-تخمدان تأثیر می‌گذارد و اختلالاتی در ترشح هورمون‌های قاعدگی به‌وجود می‌آورد.
• تغییر وزن: کاهش یا افزایش وزن به‌صورت ناگهانی سطح هورمون‌ها را تغییر می‌دهد؛ این به‌خصوص در زنانی با وزن کم به‌دلیل کاهش سطح استروژن اتفاق می‌افتد. چاقی نیز سطح استروژن را افزایش می‌دهد و در روند قاعدگی اختلال ایجاد می‌کند.
• فعالیت بدنی: فعالیت‌های شدید بدنی، سطح هورمون‌های جنسی در بدن را کاهش می‌دهند و با اختلال در روند قاعدگی، باعث تغییر در متابولیسم و انرژی بدن می‌شوند.
• سن: در زمان نوجوانی به‌دلیل تطبیق بدن با تغییرات هورمونی ممکن است مشکلاتی مثل اختلال در روند قاعدگی را تجربه کنید.
• یائسگی: سطح استروژن و پروژسترون در دوران یائسگی کاهش می‌یابد؛ بنابراین دچار پریودی نامنظم می‌شوید.
• بیماری‌ها: بیماری‌هایی مثل اختلالات تیروئید یا دیابت، با تأثیر بر هورمون‌ها و متابولیسم بدن، باعث پریودی نامنظم می‌شوند.
• مصرف دارو: در صورت تغییر در دوز یا نوع داروهای ضدبارداری ممکن است تغییراتی را در سیکل قاعدگی تجربه کنید. داروهای دیگری مانند داروهای ضد اضطراب هم می‌توانند منجر به پریود نامنظم شوند.
• عوامل محیطی: در صورت سفر به کشوری با زمان محلی متفاوت نسبت به کشور فعلی خود یا سفر به مناطقی متفاوت از محل زندگی‌تان، ممکن است ریتم بیولوژیکی بدن‌تان تغییر کند و اختلالاتی در روند پریودی‌تان به‌وجود بیاید. این تغییرات روی محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-تخمدان تأثیر می‌گذارند.
• تغذیه نامناسب: کمبود مواد مغذی در بدن مثل ویتامین D یا آهن می‌تواند روی سیکل قاعدگی و هورمون‌ها تأثیر بگذارد.

چطور جلوی قاعدگی نامنظم را بگیریم؟

برای اینکه جلوی پریودی نامنظم را بگیرید، باید ابتدا عوامل مؤثر بر آن را شناسایی کنید. توجه به 3 عامل مهم باعث جلوگیری از تغییر در ریتم قاعدگی می‌شود:

• رژیم غذایی مناسب
• استرس
• ورزش

مصرف مواد مغذی، استفاده از تکنیک‌های کاهش استرس مثل مدیتیشن یا ذهن‌ آگاهی و انجام تمریناتی مثل یوگا به تعادل هورمونی و داشتن روال قاعدگی منظم کمک می‌کند.

محاسبه سیکل قاعدگی چگونه است؟

برای محاسبه سیکل قاعدگی می‌توانید زمان شروع قاعدگی را برای چند ماه در تقویم نشانه‌گذاری کنید. این کار به شما امکان شمردن روزهای چرخه قاعدگی را می‌دهد. با این روش امکان محاسبه چرخه قاعدگی و روز تخمک‌گذاری وجود دارد.

برای محاسبه سیکل قاعدگی کافیست اولین روز پریودی را در تقویم پیدا کنید، علامت بزنید و سپس شروع به شمردن کنید. روز قبل از پریود شدن بعدی را می‌توانید روز پایان چرخه قاعدگی قبلی خود بدانید. این روز باید به‌عنوان آخرین روز علامت‌گذاری شود.

چه تعداد روز را در تقویم علامت‌گذاری کردید؟ تعداد روزها نشان‌دهنده چرخه قاعدگی شما هستند. به‌عنوان مثال اگر در 5 مهرماه پریود شدید و قاعدگی بعدی شما 2 آبان بود، یعنی سیکل قاعدگی‌تان 27 روز طول می‌کشد.

با انجام این کار برای چند ماه می‌توانید میانگین سیکل قاعدگی‌تان را متوجه شوید. برای این کار ابتدا تعداد روزهای قاعدگی را با هم جمع کرده و بر تعداد دفعات پریودی‌تان تقسیم کنید. با همین روش ساده امکان محاسبه زمان دقیق پریودی را دارید.

برای تشخیص دوره قاعدگی بعدی، کافیست به‌سراغ اولین روز عادت ماهانه قبلی خود بروید و با توجه به تعداد متوسط روزهای سیکل قاعدگی که محاسبه کرده بودید، زمان دقیق پریودی بعدی خود را مشخص کنید.

چه زمانی برای پریودی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر هر یک از نشانه‌های زیر را داشتید، توصیه می‌کنیم برای درمان به‌سراغ پزشک بروید:

• 15 سال دارید، اما هنوز دوره پریودی شما آغاز نشده است.
• بیشتر از 2 سال است که پریود می‌شوید، اما هنوز روال پریودی‌تان منظم نیست.
• بین پریودها دچار خون‌ریزی می‌شوید.
• دچار گرفتگی‌های شدید هستید که حتی با ایبوپروفن یا ناپروکسن رفع نمی‌شوند.
• دوره‌های پریودی‌تان بیشتر از یک هفته طول می‌کشند.
• به قدری خون‌ریزی دارید که باید طی بازه‌های زمانی کوتاه تامپون یا نوار بهداشتی را عوض کنید.
• سندروم پیش از قاعدگی شما به قدری است که مانع از فعالیت‌های روزمره‌تان می‌شود.
• درد شدیدی را در زمان پریودی تجربه می‌کنید.
• بعد از استفاده از تامپون، احساس ناراحتی زیادی می‌کنید.
• بعد از برقراری ارتباط جنسی، 5 روز عادت ماهانه‌تان به تعویق می‌افتد.

سوالات مهم درباره پریود

برخی سوالات مهم درباره دوره پریودی وجود دارد که در اینجا پاسخ آن‌ها را می‌دهیم:

1_ قاعدگی از چند سالگی شروع می‌شود؟

فرآیند قاعدگی در بدن زنان از سن 12 سالگی شروع می‌شود؛ البته برخی خانم‌ها حتی از سن 8 سالگی یا 16 سالگی قاعدگی را تجربه می‌کنند. به‌صورت کلی، شروع فرآیند قاعدگی برای بیشتر افراد بعد از چند سال از رشد سینه‌ها و موهای ناحیه تناسلی است.

با شروع دوره یائسگی، پریودی متوقف می‌شود. شروع یائسگی معمولاً از سن 51 سالگی است. در این زمان بدن دیگر تخمک تولید نمی‌کند.
یائسگی زمانی است که شما طی مدت 1 سال پریود نشوید.

2_ حجم خون از دست رفته در دوران پریودی چقدر است؟

معمولاً انتظار می‌رود که در دوره پریودی بین 2 تا 3 قاشق غذاخوری خون از دست برود. در برخی موارد که خون‌ریزی بیشتری دارید یا نشانه‌های خاصی را طی این فرآیند می‌بینید، باید موضوع را با یک پزشک در میان بگذارید؛ مثلاً:

• اگر طی بازه‌های 1 یا 2 ساعته مجبور می‌شوید پد تامپون خود را تعویض کنید. (خون‌ریزی شدید)
• اگر لخته‌های خونی بزرگ‌تر از حد معمول را مشاهده می‌کنید.
• اگر دوره خون‌ریزی‌تان بیشتر از 7 روز طول می‌کشد.
• اگر درد زیادی را در زمان پریودی تحمل می‌کنید.
• اگر دوره پریودی‌تان تا سن 16 سالگی به تعویق افتاده است.
• اگر با وجود 3 ماه از گذشت مصرف داروهای ضدبارداری، همچنان سیکل قاعدگی‌تان شروع نمی‌شود.

3_ دلایل خون‌ریزی بین قاعدگی یا بعد از رابطه جنسی چیست؟

اگر بین دوره‌های قاعدگی یا بعد از رابطه جنسی لکه‌بینی و خون‌ریزی را تجربه می‌کنید، موضوع را با یک پزشک در میان بگذارید. برخی از دلایل بروز این اتفاق عبارت هستند از:

• آسیب‌دیدگی واژن
• سرطان دهانه رحم
• بروز عفونت مثل عفونت‌های مقاربتی
• خشکی واژن
• پولیپ گردن رحم یا آندومتر

4_ در چه زمانی از دوره قاعدگی احتمال باروری وجود دارد؟

زمان باروری همان دوران تخمک‌گذاری است و نمی‌توان زمان دقیقی برای تخمک‌گذاری تعیین کرد؛ اما بدن اغلب زنان بین 13 تا 16 روز قبل از پریودی بعدی تخمک‌گذاری می‌کند. از 5 یا 6 روز قبل از تخمک‌گذاری تا 2 روز بعد از این فرآیند بیشترین احتمال باروری وجود دارد.

برای خانم‌هایی که چرخه قاعدگی آن‌ها منظم و 28 روز است، احتمال بارداری بین روز 9 تا 16 وجود دارد.

5_ آیا بعد از پریودی احتمال بارداری وجود دارد؟

در هر بازه‌ای از دوره پریودی، بدون در نظر گرفتن نکات مراقبتی و پیشگیری، احتمال بارداری وجود دارد؛ بنابراین نمی‌توان زمان مشخصی را به‌عنوان زمان ایمن برای باردار نشدن مشخص کرد.

6_ محصولات بهداشتی برای دوران پریود چه هستند؟

استفاده از محصولات بهداشتی در طول پریودی باعث جذب یا تجمع خون از دست رفته می‌شود. برخی از این محصولات را در این جدول بررسی می‌کنیم:

7_ برای کاهش درد پریود چه کنیم؟

درد در زمان پریودی برای بسیاری از خانم‌ها یک تجربه مشترک است. آن‌ها شاید دچار دردهای مختلفی از جمله سردرد یا دردهای استخوانی شوند. دل‌درد پریودی در اوایل روزهای پریود شدن نیز برای اغلب دخترخانم‌ها اتفاق می‌افتد. راه‌های مختلفی برای کاهش این دردها وجود دارد، مثل:

7.1_ تغذیه سالم

از مواد غذایی این جدول بیشتر استفاده کنید:

7.2_ بطری آب گرم

قرار دادن بطری آب گرم روی شکم به‌منظور افزایش جریان خون می‌تواند درد و ناراحتی ناشی از پریود را کاهش دهد. برای این کار کافیست بطری را پر از آب گرم کنید و مطمئن شوید گرمی آب به قدری نیست که پوست را بسوزاند. حالا به‌مدت 15 تا 20 دقیقه بطری را روی شکم خود بگذارید تا اثر کند.

7.3_ ورزش‌های ملایم

چند ورزش ملایم و تأثیرگذار برای کاهش درد پریودی را در این جدول بررسی می‌کنیم:

7.4_ قرص‌های مسکن

در این جدول چند قرص مسکن برای کاهش درد پریودی را معرفی می‌کنیم که بهتر است زیر نظر پزشک مصرف شوند:

کلام آخر

با علم بر اینکه پریود چیست، اکنون می‌دانید که این دوره بخشی از زندگی تمام خانم‌ها است که سلامت اندام تولید مثل آن‌ها را نشان می‌دهد. اگر به هر دلیلی در دوره پریودی شما اختلالی به‌وجود آمده، باید هر چه سریع‌تر این موضوع را با یک پزشک در میان بگذارید. پزشک با تجویز داروهای مناسب و آموزش سبک‌های مدیریتی صحیح برای دوره پریودی به شما کمک می‌کند تا پریود منظم را تجربه کنید.

منبع: Clevelandclinic