به گزارش موسسه ملی بهداشت (NIH)، تنگی نفس در دوران بارداری طبیعی است و 60 تا 70 درصد از زنان باردار سالم آن را تجربه می‌کنند. تنگی نفس در واقع نوعی پاسخ فیزیولوژیکی طبیعی به بارداری محسوب می‌شود که شاید برای برخی نگرانی‌هایی ایجاد کند؛ به همین دلیل، تصمیم گرفتیم که در این مقاله درباره علت تنگی نفس در بارداری و نکات مهم درباره آن صحبت کنیم.
علت تنگی نفس در بارداری چیست؟
تنگی نفس یکی از علائم طبیعی است که مادران در طول بارداری خود تجربه می‌کنند. بر اساس مطالعه‌ای که در سال 2015 انجام شد حدود 60 تا 70 درصد مادران در بارداری خود دچار تنگی نفس می‌شوند. (منبع)
شروع تنگی نفس در بارداری برای هر مادر و در هر دفعه بارداری متفاوت است؛ تنگی نفس در بارداری ممکن است در سه ماهه اول، سه ماهه دوم یا حتی سه ماهه سوم بارداری بروز کند اما احتمالا با افزایش سن بارداری و نزدیک شدن به زمان زایمان، شدت آن بیشتر می‌شود. تنگی نفس در بارداری می‌تواند علل متفاوتی داشته باشد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
1_ هورمون پروژسترون
یک علت تنگی نفس در بارداری، تغییرات هورمونی بدن مادر است. هورمون پروژسترون هورمونی است که میزان ترشح آن در بارداری بیشتر می‌شود تا با محافظت از لایه ضخیم رحم و کمک به بزرگ شدن رحم، از رشد جنین حمایت کند. از طرف دیگر هورمون پروژسترون یک هورمون محرک تنفس است و منجر به افزایش سرعت تنفس در مادران می‌شود که شبیه تنگی نفس در بارداری ادراک می‌شود.
2_ بزرگ شدن رحم
اپلیکیشن آرامیا، منبع دوره‌های مدیتیشن باکیفیت به زبان فارسی، دوره‌های یوگا، پیلاتس، ذهن آگاهی، ریلکسیشن و… است. برای دسترسی کامل به دوره مدیتیشن بارداری، از دکمه پایین کمک بگیرید:
از همان هفته‌های ابتدایی بارداری که جنین هنوز بزرگ نشده است، اندازه رحم بزرگ‌تر می‌شود تا شرایط را برای رشد جنین فراهم کند. با بزرگ شدن رحم، رحم فضای بیشتری در حفره شکمی اشغال می‌کند به همین دلیل دیافراگم برای کمک به این شرایط تا حدود 4 سانتی متر بالا می‌رود. با بالا رفتن دیافراگم فضای تبادل و گردش اکسیژن در ریه‌ها کمتر شده و مادر دچار علائم تنگی نفس در بارداری می‌شود. حدودا 2 تا 3 هفته قبل از زایمان که سر جنین وارد کانال زایمان می‌شود، فضای ریه‌ها بیشتر و علائم تنگی نفس در بارداری نیز کمتر می‌شود.
3_ افزایش حجم خون
یک علت تنگی نفس در بارداری افزایش حجم خون است. در طول دوران بارداری بدن مادر باید خون و اکسیژن بیشتری به اندام‌های بدن برساند به همین دلیل حجم خون بدن 45 تا 50 درصد افزایش پیدا می‌کند. با افزایش حجم خون، فشار کار ریه‌ها نیز برای تولید اکسیژن بیشتر افزایش پیدا می‌کند به همین دلیل مادر دچار تنگی نفس در بارداری می‌شود.
4_ افزایش ضربان قلب
با افزایش حجم خون و اکسیژن تولید شده برای اندام‌های بدن، قلب نیز باید فعالیت خود را بیشتر کرده و با سرعت بیشتری خون را به نواحی مختلف بدن پمپاژ کند. افزایش فعالیت قلب و افزایش ضربان قلب نیز می‌تواند منجر به تنگی نفس در بارداری شود؛ به همین دلیل، یک علت تنگی نفس در بارداری را می‌توان افزایش ضربان قلب دانست.
- بیشتر بخوانید: ناباروری در مردان
- بیشتر بخوانید: علائم بارداری پسر
- بیشتر بخوانید: واریس در دوران بارداری
- بیشتر بخوانید: بارداری دوم
- بیشتر بخوانید: ترس از زایمان
5_ محل قرارگیری جنین
محل قرار گرفتن جنین در رحم منجر به فشار آوردن یا آزاد شدن دیافراگم و در نتیجه آن سخت یا آسان شدن گردش هوا در ریه و تنفس در بارداری می‌شود.
اگر سر جنین به سمت پایین و در لگن قرار گیرد، همانند هفته‌های پایانی بارداری که جنین در کانال زایمان قرار می‌گیرد، فشار وارده بر دیافراگم برداشته شده و دیافراگم راحت‌تر بالا و پایین می‌شود در نتیجه تنگی نفس در بارداری کم می‌شود؛ اما اگر سر جنین به سمت بالا باشد، به دنده‌ها و دیافراگم فشار وارد کرده و با کم کردن فضای آزاد ریه‌ها، منجر به تنگی نفس در بارداری می‌شود. این نوع تنگی نفس اغلب در هفته‌های 31 تا 34 ام بارداری رخ می‌دهد و با سرفه خشک و مداوم همراه است. (منبع)
6_ بیماری آسم
بیماری آسم، نوعی بیماری مزمن ریوی است که یکی از علائم اصلی آن تنگی نفس است. اگر مادر قبل از آغاز بارداری مبتلا به بیماری آسم باشد، احتمالا تنگی نفس بارداری را بیشتر و شدیدتر تجربه خواهد کرد. توصیه می‌شود حتما قبل از اقدام به بارداری با پزشک خود در ارتباط باشید تا بیماری را تحت کنترل داشته باشید. لازم به ذکر است مصرف برخی داروهای خوراکی، تزریقی و حتی استنشاقی در دوران بارداری ممنوع است و برای سلامت جنین می‌تواند خطرناک باشد پس قبل از مصرف هرگونه دارو با پزشک خود مشورت کنید تا از احتمال بروز واکنش‌های آلرژیک جلوگیری کنید.
7_ بیماری کاردیومیوپاتی
به طور کلی تمامی بیماری‌ها و عارضه‌های قلبی منجر به نارسایی در ریه‌ها و دستگاه تنفس می‌شوند پس هرگونه تنگی نفس در بارداری باید از نظر احتمال وجود بیماری‌های قلبی بررسی پزشکی شود. یکی از انواع این بیماری‌های قلبی، بیماری کاردیومیوپاتی است که ممکن است در طول بارداری یا پس از زایمان بروز کند. در این بیماری حجم خون پمپاژ شده از بطن چپ کاهش می‌یابد و در نتیجه آن خون‌رسانی و اکسیژن رسانی به اندام‌ها کندتر می‌شود. برخی از علائم این بیماری عبارت‌اند از:
- تورم مچ پا
- پایین بودن فشار خون
- احساس خستگی
- ضعف عمومی بدن
- تپش قلب
از آنجا که علائم این بیماری بسیار مشابه علائم بارداری است، ممکن است مادرها آن را به بارداری نسبت داده و از پیگیری و درمان عارضه قلبی خود غافل شوند. پس توصیه اکید ما این است که هرگونه را پیگیری کرده و از منبع ایجاد آن آگاه شوید.
8_ آمبولی ریه
آمبولی ریه می‌تواند یک علت تنگی نفس در بارداری باشد. آمبولی ریه به معنای مسدود شدن شریان‌های ریه است. اگر خون در مسیر رگ‌ها لخته شده و مسیر عبور خون را ببندد، نتیجه آن آمبولی ریه و تنگی نفس است. آمبولی ریه معمولا با علائمی مانند درد در ناحیه قفسه سینه، سرفه و ضعف کلی بدن همراه است. حال اگر آمبولی ریه در بارداری رخ دهد، منجر به افزایش شدت تنگی نفس در بارداری شده و مادر علائم آمبولی ریه را نیز تجربه می‌کند.
9_ کم خونی
کم خونی انواع مختلفی دارد اما نوع شایع آن در میان مادران باردار، کمبود آهن است. کمبود آهن منجر به کاهش تولید گلبول‌های قرمز، کاهش حجم خون مورد نیاز بدن در شرایط بارداری، کاهش اکسیژن رسانی به اندام‌های مختلف و در نتیجه لزوم فعالیت بیش از حد ریه‌ها برای جبران کمبود اکسیژن بدن است. پس کم خونی با کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون می‌تواند منجر به تنگی نفس در بارداری شود. برای پیشگیری از این عارضه قبل از اقدام به بارداری کم خونی خود را با توصیه‌های پزشک جبران کرده و در طول دوران بارداری نیز مدام تحت نظر باشید تا در صورت بروز مجدد کم خونی پزشک بتواند با استفاده از انواع مکمل بارداری به شما کمک کند.
10_ پره‌اکلامپسی
پره اکلامپسی یا مسمومیت دوران بارداری، نوعی بیماری جدی در دوران بارداری است که با فشار خون بالا در مادر در ارتباط است. در مسمومیت بارداری مایعات در ریه جمع شده و منجر به تنگی نفس نیز می‌شوند. به همین دلیل یکی دیگر از دلایل تنگی نفس در بارداری می‌تواند پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری باشد. پس در صورتی که هر یک از علائم پره اکلامپسی را مشاهده کردید، به پزشک مراجعه کنید. برخی از علائم مسمومیت دوران بارداری عبارت‌اند از:
- بالا رفتن مقدار پروتئین در ادرار
- پایین آمدن میزان پلاکت در خون
- مشکلات کبدی مانند بالا رفتن میزان آنزیم‌های کبدی و علائم مسمومیت کبدی
- سردرد شدید
- تغییر در بینایی و دیدن علائمی چون تاری دید چشم
- تنگی نفس ناشی از جمع شدن مایعات در ریه‌ها
- درد در بخش بالایی شکم، معمولا در زیر دنده‌ها و در سمت راست
- تهوع و استفراغ
- افزایش وزن ناگهانی
- ورم ناگهانی صورت
- بیشتر بخوانید: هفته هفتم بارداری
- بیشتر بخوانید: هفته یازدهم بارداری
- بیشتر بخوانید: افزایش وزن در بارداری
- بیشتر بخوانید: هفته چهارم بارداری
- بیشتر بخوانید: استخر در بارداری
راهکارهای درمان تنگی نفس در بارداری چیست؟
با توجه به عوامل مختلفی مانند وضعیت بدنی، سن، وزن، شرایط زندگی و… ممکن است راهکارهای کاهش تنگی نفس در بارداری برای هر مادر متفاوت باشد پس بهتر است روش‌های مختلف را تجربه کرده و در نهایت راهکارهای موثر برای خود را انتخاب کنید. برخی از انواع راهکارهای درمان تنگی نفس در بارداری عبارت‌اند از:
1_ عجله نکنید
برای انجام دادن کارها و سریع‌تر به اتمام رساندن آن‌ها عجله نکنید. استرس داشتن، تند راه رفتن و فعالیت کردن بی وقفه، خود منجر به افزایش تنگی نفس در بارداری می‌شود. پس برای انجام امور مختلف خود زمان‌های طولانی‌تری در نظر گرفته و انجام هر کار را به چند بازه کوتاه تقسیم کنید تا در میان بازه‌ها بتوانید کمی استراحت کنید و در حین انجام امور نیز عجله نکنید.
2_ پوزیشن نشستن و ایستادن خود را اصلاح کنید
متاسفانه سبک زندگی بسیاری از ما به گونه‌ای است که خمیده نشسته و خمیده راه می‌رویم. خم بودن بدن در شرایط مختلف خود منجر به کم شدن فضای موجود در قفسه سینه و در تنگنا قرار گرفتن ریه‌ها می‌شود. پس سعی کنید با صاف کردن کمر، به عقب بردن شانه‌ها و بالا نگه داشتن سر خود هنگام نشستن، ایستادن یا راه رفتن، فضای بیشتری برای ریه‌های خود فراهم کنید. به محض انجام این کار خودتان متوجه تغییر در نفس کشیدنتان می‌شوید. پس اگر به دنبال راهکاری برای کاهش تنگی نفس در بارداری هستید، بدن خود را برای یادگیری سبک درست زندگی عادت دهید.
3_ تنفس صحیح دیافراگمی را بیاموزید
تنفس صحیح دیافراگمی تنفسی است که در آن به جای قفسه سینه، شکم شما بالا و پایین شود. اغلب ما هنگام نفس کشیدن از قفسه سینه خود استفاده می‌کنیم که نتیجه آن تنفس کم عمق است؛ اما در تنفس دیافراگمی ما حداکثر ظرفیت ریه‌های خود را با اکسیژن پر می‌کنیم. پس یاد گرفتن تنفس صحیح دیافراگمی می‌تواند به کاهش تنگی نفس در بارداری کمک کند. نکته نهایی اینکه تنفس دیافراگمی پایه و اساس شروع تمام تمرینات مدیتیشن نیز هست.
- بیشتر بخوانید: آموزش تنفس صحیح
- بیشتر بخوانید: آموزش کاربردی مدیتیشن تنفسی
4_ استرس و اضطراب خود را مدیریت کنید
تجربه استرس و اضطراب در دوران بارداری کاملا طبیعی است، اما از آنجا که عوارض متعددی برای مادر و جنین به همراه دارد، انتظار می‌رود مادر روش‌های مدیریت استرس را بیاموزد. با شناسایی علت تنگی نفس در بارداری، زمانی که شما تحت شرایط استرس‌زا هستید، سیستم سمپاتیک بدن را وارد شرایط جنگ و گریز کرده و بدین ترتیب فشار خون، ضربان قلب و سرعت تنفس بالا می‌رود. یکی از راه‌های کنترل استرس، تمرینات تنفس است.
تمرینات تنفس به فعال کردن سیستم پاراسمپاتیک در جهت برگشت به حالت تعادل کمک می‌کند. هدف از تنفس عمیق، تمرکز آگاهی شما بر نفس کشیدن و آرام و عمیق‌تر کردن آن است. مدتی را بر تنفس خود متمرکز شوید. میزان هوای ورودی و خروجی در دم و بازدم و مسیر حرکت تنفس را از نظر بگذرانید و دقایقی را با چشمان بسته صرفا بر تنفس خود متمرکز شوید.
در این جدول، چند راهکار دیگر برای کاهش استرس و اضطراب به منظور بهبود حالت تنفسی معرفی می‌کنیم:
| راهکار | توضیح | مزیت |
| پیاده‌روی سبک | قدم‌زدن روزانه در فضای باز و آرام | افزایش اکسیژن‌گیری، کاهش استرس |
| آهنگ آرام بخش | گوش‌دادن به ملودی‌های ملایم و بی‌کلام | کاهش اضطراب، نظم‌دهی به تنفس |
| مثبت | تصور ورود آرامش و انرژی به بعد با دم و بازدم | افزایش آرامش ذهن، تقویت کیفیت تنفس |
| باغبانی یا مراقبت از گیاه | ایجاد ذهن و محیطی آرام با رسیدگی به گل و گیاه و در نتیجه تنفس آرام‌تر | آرامش عصبی، تشویق به تنفس عمیق در طبیعت |
| تنفس | حمام کوتاه با آب ولرم و تمرکز بر دم و بازدم | رهایی از تنش، تنظیم ریتم تنفسی |
راستی، ما یک مقاله با عنوان «اضطراب بارداری» هم داریم. اگر می‌خواهید اضطراب‌تان را درمان کنید، این مقاله را بخوانید.
5_ ورزش کنید
ورزش کردن یکی از بهترین راه‌های حفظ متابولیسم بدن، ترشح هورمون‌های انرژی، بهبود گردش خون و البته بهبود فرایند تنفس است. انجام ورزش‌های هوازی می‌تواند همزمان با فعالیت‌های بدنی، ریتم تنفس شما را نیز تنظیم کند. یکی از انواع ورزش‌های مناسب، یوگا بارداری است. در یوگا بارداری علاوه بر تمرکز بر فرایند تنفس و بهبود ریتم تنفسی، به انجام تمرینات مدیتیشن نیز می‌پردازید.
6_ استراحت کافی داشته باشید
تغییرات هورمونی، نوسانات خلقی، افزایش حجم خون، علائم بارداری و… همگی منجر به افزایش خستگی در مادر می‌شود. از طرف دیگر بدن مادر برای حمایت از رشد و تحول جنین بیش از پیش فعالیت می‌کند و بسیاری از انرژی خود را صرف ایجاد تغییرات مناسب برای جنین می‌کند پس طبیعی است که زودتر خسته شود و دچار کمبود انرژی شود.
سعی کنید هنگامی که احساس خستگی دارید زمانی را به بدن خود استراحت دهید و اجازه دهید اندام‌های مختلف بدن حداقل برای چند دقیقه فارغ از درگیری‌های مضاعف، فرصت بازیابی قوا پیدا کنند. گاهی خستگی زیاد و همچنان ادامه دادن به فعالیت نیز منجر به تنگی نفس در بارداری می‌شود پس داشتن تایم‌هایی هرچند کوتاه برای ریکاوری بدن ضروری است.
7_ ذهن آگاهی و مدیتیشن
همان‌طور که بیان شد استرس و اضطراب با تحریک سیستم عصبی سمپاتیک منجر به افزایش تنفس و تنگی نفس در بارداری می‌شود. یکی دیگر از راه‌های کنترل استرس، ذهن آگاهی است. ذهن آگاهی یعنی تجربه زندگی در اینجا و اکنون و لمس تمام احساسات، هیجانات و رویدادها بدون فکر کردن به گذشته، نگرانی در مورد آینده و بدون حواس‌پرتی با محرک‌های دیگر.
اگر ما بتوانیم لحظه حال را همان‌طور که هست تجربه کنیم، از بسیاری از استرس‌ها و عوارض آن مانند تنگی نفس رها می‌شویم. تمرینات مدیتیشن تمریناتی هستند که با انواع مختلف شیوه‌های اجرا ما را در جهت ذهن آگاهی هدایت می‌کنند. همان‌طور که پیش‌تر بیان شد، تنفس دیافراگمی پایه و اساس تمرینات مدیتیشن است پس با انجام تمرینات مدیتیشن می‌توانید از تنگی نفس در بارداری رها شوید.
راستی، ما یک مقاله با عنوان «مدیتیشن بارداری» هم داریم. اگر می‌خواهید روش انجام این مدیتیشن را به‌صورت کامل یاد بگیرید، به این مقاله مراجعه کنید.
برای به‌دست آوردن آرامشی عمیق و رهایی از دغدغه‌های فکری نیز خواندن مقاله «راه های رسیدن به آرامش» به شما پیشنهاد می‌شود.
با دانلود اپلیکیشن آرامیا می‌توانید به انواع مقالات، تمرینات، صوت‌ها و ویدیوهای مدیتیشن، در هر زمان و مکانی دسترسی پیدا کنید.
8_ خواب کافی و با کیفیت داشته باشید
تغییرات هورمونی، تکرر ادرار، خستگی زیاد، نوسانات خلقی، سوزش سر دل، حالت تهوع و… همگی علائمی هستند که ممکن است منجر به ایجاد مشکل در خوابیدن مادر شوند. نداشتن خواب کافی و با کیفیت با افزایش استرس و اضطراب رابطه مستقیم دارد؛ یعنی وقتی شما خواب کافی ندارید در انجام امور روزمره و حتی بدون محرک خاص دچار استرس و اضطراب می‌شوید، با افزایش اضطراب نیز مجدد دچار بی خوابی یا بدخوابی می‌شوید.
در نتیجه تمام این تغییرات سیستم سمپاتیک بدن دائما فعال بوده و به همین دلیل مادر دچار تنگی نفس در بارداری می‌شود. رعایت یک روتین خواب مناسب در این دوره می‌تواند سیستم پاراسمپاتیک را فعال و بدن را به آرامش برساند. برای داشتن روتین خواب مناسب می‌توانید موارد زیر را در نظر بگیرید:
- اجتناب از چرت زدن در طول روز
- ایجاد یک محیط خواب راحت
- هر شب در ساعت مشخصی به رخت‌خواب بروید و هر روز صبح در ساعت مشخصی از خواب بیدار شوید.
- وسایل الکترونیکی را از اتاق خواب خارج کنید و یک ساعت قبل از خواب از تلفن یا تبلت خود استفاده نکنید.
- از خوردن وعده‌های غذایی بزرگ، کافئین بیش‌ازحد و الکل در عصر خودداری کنید.
- روشن کردن شمع‌های عطر دار (رایحه‌درمانی)
- پخش موزیک ملایم
- مطالعه کتاب قبل از خواب
- دوش آب گرم
- تمرینات تنفسی و مدیتیشن
- نوشتن افکار استرس‌زا
- تاریک کردن فضای اتاق
- تنظیم دمای اتاق
- برنامه‌ریزی منطقی و عملی امور
- و…
برای آگاهی از نکات مربوط به خواب با کیفیت‌تر می‌توانید به مقاله «چطور بهتر بخوابیم؟» مراجعه کنید.
9_ صدای بدن خود را بشنوید
ساده‌ترین کاری که باید در طول دوران بارداری برای درمان علت تنگی نفس در بارداری انجام دهید، توجه کردن به صدای بدنتان است. علائم مختلفی که همه ما در تمام مراحل زندگی تجربه می‌کنیم صدای بدن ما برای بیان مشکل یا نقصی در بدن ما است. این مورد در طول دوران بارداری نیز صدق می‌کند؛ مثلا وقتی علامتی مثل سردرد دارید، بدنتان به شما می‌گوید نیاز به مایعات و استراحت بیشتر دارد، وقتی دائما ویار گوشت دارید، بدنتان به شما می‌گوید که نیاز به پروتئین و آهن دارد و همین‌طور اگر دچار تنگی نفس در بارداری شدید، گویا بدنتان به شما می‌گوید نیاز به استراحت، روتین سالم زندگی و البته در شرایطی مراقبت پزشکی دارد.
10_ حواستان به پرونده پزشکی قبل از بارداری باشد
همان‌طور که بیان شد داشتن سابقه برخی بیماری‌ها مانند آسم، بیماری‌های قلبی، فشار خون و… می‌تواند در تنگی نفس در دوران بارداری نقش داشته باشد. پس اگر دچار تنگی نفس در بارداری شدید، حتما علائم خود را با پزشک متخصص در میان بگذارید تا اگر نیاز به مصرف یا قطع مصرف دارویی باشد با توجه به نظر او انجام شود.
- بیشتر بخوانید: تغذیه ماه اول بارداری تا زایمان
- بیشتر بخوانید: ویتامین ث بارداری
- بیشتر بخوانید: ویتامین آ بارداری
- بیشتر بخوانید: مکمل بارداری
11_ از سیگار و دخانیات دوری کنید
مصرف سیگار و دخانیات به دلیل آسیب به سلامت جنین ممنوع است اما قرار گرفتن در معرض دود آن‌ها نیز می‌تواند به دلیل ایجاد تنگی نفس در بارداری مضر باشد. پس تا حد امکان از حضور در مکان‌هایی که افراد سیگار می‌کشند، اجتناب کنید. اگر در معرض دود سیگار قرار گرفتید، می‌توانید از انواع منابع ویتامین C مانند فلفل، مرکبات و میوه‌های دیگر برای کاهش مضرات آن استفاده کنید.
12_ رژیم غذایی مناسب نیز موثر است
داشتن یک رژیم غذایی متعادل و سرشار از انواع ریزمغذی‌ها و درشت مغذی‌ها برای جلوگیری از بروز تنگی نفس در بارداری موثر است. رژیم غذایی پرکالری و نامناسب می‌تواند با افزایش وزن بیش از حد و رژیم غذایی کم کالری و دارای مواد غذایی کم ارزش با کاهش انرژی بدن منجر به افزایش تنگی نفس در بارداری می‌شوند.
مصرف برخی مواد غذایی آلرژی‌زا با ایجاد حساسیت در ریه‌ها و دستگاه تنفسی می‌توانند منجر به تنگی نفس در بارداری شوند. از مصرف آنتی اکسیدان‌ها و جای دادن آن‌ها در رژیم غذایی خود غافل نشوید که می‌توانند از بروز تنگی نفس در بارداری جلوگیری کنند. برخی نکات تغذیه‌ای برای کاهش تنگی نفس در بارداری عبارت‌اند از:
- ریشه و برگ چغندر حاوی مقادیر زیادی نیترات است که برای کارکرد بهتر ریه‌ها، شل شدن عروق خونی، کاهش فشار خون، بهبود جذب اکسیژن در بدن و سلامت ریه‌ها اهمیت بسیاری دارد.
- سیب حاوی مقادیر زیادی آنتی اکسیدان و ویتامین C است که علاوه بر بهبود عملکرد ریه‌ها در جلوگیری از بروز سرطان ریه و آسم نیز موثر است.
- زردچوبه با خاصیت آنتی اکسیدانی و ضد التهابی که دارد به سلامت ریه‌ها و به بهبود تنگی نفس در بارداری کمک می‌کند.
- گوجه فرنگی نیز به کاهش التهاب ریه، کاهش تنگی نفس در بارداری، کاهش علائم آسم و بهبود عملکرد ریه‌ها کمک می‌کند.
13_ آلاینده‌ها و مواد شیمیایی، سم ریه‌ها هستند
همان‌طور که می‌دانید آلودگی هوا، مواد شیمیایی و شوینده‌ها برای ریه و دستگاه تنفسی انسان مضر هستند پس برای جلوگیری از تنگی نفس در بارداری باید:
- در روزهای آلودگی هوا از تردد در شهر خودداری کنید.
- تا حد امکان از مصرف مواد شیمیایی آرایشی و ادکلن‌ها خودداری کنید.
- در محیط‌هایی که از سموم و مواد شوینده استفاده شده است، قرار نگیرید.
- در فضاهای گرد و غبار دار حضور نداشته باشید.
- از هواکش‌ها و دستگاه‌های تصفیه هوا برای اطمینان از سلامت هوای تنفسی در منزل یا محل کار استفاده کنید.
تنگی نفس در سه ماهه اول بارداری
ممکن است که در سه ماهه اول بارداری به‌دلیل تغییرات هورمونی (افزایش سطح پروژسترون)، تحریک مرکز تنفسی مغز و افزایش عمق و نرخ تنفس دچار تنگی نفس شوید.
در سه ماهه اول، تنگی نفس به‌دلیل نیاز بیشتر به اکسیژن است، نه فشار فیزیکی! چون به‌دلیل کوچک بودن رحم، به دیافراگم فشاری وارد نمی‌شود
تنگی نفس در سه ماهه اول معمولاً خیلی خطرناک نیست و با افزایش فعالیت بیشتر هم می‌شود؛ اما اگر دچار تنگی نفس شدید شدید یا به این عارضه مشکوک بودید، به پزشک مراجعه کنید.
تنگی نفس در سه ماهه دوم بارداری
علت تنگی نفس در بارداری در سه ماهه دوم بارداری این است که رحم به‌صورت تدریجی رشد می‌کند و فضای شکم را در بر می‌گیرد؛ البته، در این مرحله هم هنوز فشار زیادی روی دیافراگم نیست.
علت تنگی نفس در بارداری سه ماهه دوم معمولاً تأثیرات هورمونی و افزایش حجم خون است که باعث می‌شود قلب و ریه‌ها بیشتر کار کنند.
افزایش وزن و تغییر مرکز ثقل در بدن نیز باعث تشدید سختی تنفس می‌شوند.
با توجه به این توضیحات، اغلب زنان در سه ماهه دوم تنگی نفس را تجربه می‌کنند؛ اما این وضعیت معمولاً خطری ندارد؛ مگر در شرایط مثل تنگی نفس شدید یا ناگهانی که در این صورت باید به پزشک مراجعه کنید.
تنگی نفس در سه ماهه سوم بارداری
احساس تنگی نفس در بارداری برای این است که رحم در سه ماهه سوم بارداری رشد قابل‌توجهی کرده و دیافراگم را به‌طرف بالا فشار می‌دهد. در این بازه، فضای ریه‌ها هم کمتر می‌شود، بنابراین، مادر نمی‌تواند به‌خوبی نفس عمیق بکشد.
افزایش وزن جنین و تجمع مایعات باعث فشار آوردن به اندام‌های داخلی نیز می‌شوند؛ برای همین، تنگی نفس در سه ماهه سوم شایع است.
اگر در سه ماهه سوم، همراه با تنگی نفس، علائمی مثل درد در قفسه سینه، تپش قلب یا کبودی لب‌ها را تجربه کردید، توصیه می‌کنیم که حتماً به پزشک مراجعه کنید.
پیشگیری از تنگی نفس در دوران بارداری
راه‌های مختلفی برای پیشگیری از تنگی نفس در بارداری وجود دارد که آن‌ها را در اینجا بررسی می‌کنیم:
- دریافت آهن و مکمل تجویز شده: یکی از عوارض کمبود آهن در بدن اختلال در اکسیژن‌رسانی است؛ بنابراین، مکمل‌های آهن و ویتامین را زیر نظر پزشک مصرف کنید.
- تهویه مناسب محیط: استفاده از تهویه مناسب در محل کار و خانه باعث ایجاد هوای تازه و عاری از آلودگی در محیط می‌شود.
- پرهیز از غذاهای حجیم قبل از خواب: غذاهای حجیم را به‌خصوص در ساعات پایانی روز مصرف نکنید؛ چون به دیافراگم و معده فشار می‌آید و احساس تنگی نفس‌تان تشدید می‌شود.
- رعایت وزن مناسب در بارداری: با جلوگیری از افزایش وزن در بارداری و پایش مداوم وزن می‌توان فشار کمتری بر قلب و ریه‌ها وارد کرد.
- نوشیدن آب کافی: با نوشیدن آب کافی غلظت خون‌تان کم می‌شود و گردش خون بهبود پیدا می‌کند؛ این فرآیند روی بهبود سیستم تنفسی نیز تأثیر دارد.
- استفاده از بالش مناسب: از بالش‌های مخصوص بارداری استفاده کنید تا قسمت فوقانی بدنتان بالا نگه داشته شود. با این کار، فشار بر ریه‌ها کمتر می‌شود و راحت‌تر نفس می‌کشید.
- اجتناب از محیط‌های پر ازدحام: در محیط‌های پرازدحام معمولاً اکسیژن کمتری وجود دارد؛ بنابراین، سعی کنید که در این محیط‌ها کمتر حضور داشته باشید.
- داشتن لباس راحت و غیرفشرده: لباس‌هایی بپوشید که غیرچسبان و آزاد هستند تا فشاری بر قفسه سینه‌تان وارد نشود و راحت‌تر بتوانید نفس بکشید.
- مراجعه منظم به پزشک: با مراجعه منظم به پزشک جلوی بروز مشکلاتی مثل کم‌خونی، اختلالات تیروئیدی یا بیماری‌های زمینه‌ای مرتبط با تنگی نفس را می‌گیرید.
زمان مراجعه به پزشک
از جمله زمان‌هایی که برای تنگی نفس بارداری باید به پزشک مراجعه کنید، عبارت هستند از:
- شروع ناگهانی یا شدید تنگی نفس
- تپش قلب به‌صورت نامنظم یا ضربان قلب بسیار بالا
- سابقه بیماری‌های قلبی، ریوی یا آسم و تشدید علائم قبلی
- سرفه شدید یا سرفه با خلط خونی
- تشدید تدریجی تنگی نفس حتی با فعالیت کم یا در حالت استراحت
- کبودی روی لب‌ها، زبان یا انگشتان (سیانوز)
- تورم ناگهانی پاها یا دست‌ها همراه با تنگی نفس
- احساس گیجی، منگی یا از حال رفتن
- تب بالا یا نشانه‌های عفونت همزمان با تنگی نفس
- تنگی نفس همراه با درد قفسه سینه یا احساس فشار روی سینه
سوالات متداول
آیا تنگی نفس به نوزاد آسیب می‌زند؟
تنگی نفس خفیف و همراه با تغییرات طبیعی بارداری معمولاً خطرناک نیست؛ اما تنگی نفس با علائم خطرناک یا مشکلات زمینه‌ای مثل کم‌خونی یا بیماری قلبی می‌تواند باعث اختلال در اکسیژن‌رسانی به جنین شود.
سخت نفس کشیدن در دوران بارداری عادی است؟
در اغلب موارد، تنفس خفیف و گذرا در دوران بارداری به‌دلیل تغییرات هورمونی، افزایش حجم خون یا فشار تدریجی رحم بر دیافراگم طبیعی است؛ مخصوصاً با پیشرفت بارداری.
آیا تنگی نفس می‌تواند یکی از علائم اولیه بارداری باشد؟
بله، با افزایش سطح هورمون پروژسترون، الگوی تنفسی عمیق و تندتر می‌شود؛ البته که تنگی نفس به تنهایی علامت صد در صدی بارداری نیست.
تنگی نفس چقدر طول می‌کشد؟
مدت زمان تنگی نفس ارتباط مستقیم با علت اصلی آن دارد. تنگی نفس خفیف معمولاً تا سه ماهه سوم بارداری ادامه دارد و بعد از زایمان به تدریج از بین می‌رود. اگر تنگی نفس حتی بعد از زایمان هم ادامه‌دار بود، باید این موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
کلام آخر
بسیاری از مادران تنگی نفس در بارداری را تجربه می‌کنند اما علت ایجاد آن در هر فرد متفاوت است. پس برای اطمینان از سلامت خود و جنین اگر دچار علائم تنگی نفس در بارداری شدید، حتما در خصوص درمان علت تنگی نفس در بارداری با پزشک متخصص مشورت کنید.
