هفته هشتم بارداری آخرین هفته از دومین ماه بارداری است. در هفته هشتم بارداری علائم مادر مانند حالت تهوع، خستگی، سوزش سر دل، سردرد، کمردرد و… تشدید میشود و تغییرات متعددی در رشد جنین اتفاق میافتد که عبارتاند از:
- بلند شدن دستها و پاها
- تشکیل بینی، لب بالایی، فک و پلکها
- تشکیل سلولهای عصبی
- تشکیل انگشتان به هم پیوسته دستها و پاها
- آغاز تشکیل حس بویایی، جوانههای چشایی و جوانههای دندانها
- تشکیل گوش از داخل و خارج
- تشکیل روده
- تبدیل اندام جنسی به تخمدان یا بیضه
- امکان خم شدن دستها و پاها
- و…
هفته هشتم بارداری دقیقا چه زمانی است؟
اغلب پزشکان سن بارداری را بر اساس هفته محاسبه و بیان میکنند اما از آنجا که از ابتدا بارداری را به ماه شناختهایم، ذهن اغلب مردم با محاسبه سن بارداری بر اساس ماه، راحتتر است. هفتههای بارداری مانند هفتههای عادی شامل 7 روز نمیشوند و ممکن است بیشتر باشد.
در پایان ماه دوم بارداری 8 هفته و 4 روز از آغاز بارداری شما گذشته است با در نظر این مورد میتوان گفت هفته هشتم بارداری اواخر ماه دوم بارداری است و به عبارت دیگر از روز 49 ام تا روز 56 ام بعد از اولین روز آخرین دوره پریود شما، هفته هشتم بارداری نام دارد. برای مشاهده دقیق روزها، هفتهها و ماههای بارداری به تفکیک، به جدول محاسبه هفته و ماههای بارداری سایت آرامیا که در این بخش قرار گرفته است مراجعه کنید.
جدول محاسبه هفته و ماههای بارداری سایت آرامیا |
||
4 هفته و 2 روز |
30 روز |
1 ماه تمام |
8 هفته و 4 روز |
60 روز |
2 ماه تمام |
12 هفته و 6 روز |
90 روز | 3 ماه تمام |
17 هفته و 1 روز |
120 روز | 4 ماه تمام |
21 هفته و 3 روز | 150 روز |
5 ماه تمام |
25 هفته و 5 روز |
180 روز | 6 ماه تمام |
30 هفته |
210 روز | 7 ماه تمام |
34 هفته و 2 روز | 240 روز |
8 ماه تمام |
38 هفته و 4 روز | 270 روز |
9 ماه تمام |
بارداری کامل 9 ماه و 10 روز، معادل 40 هفته است. |
علائم هفته هشتم بارداری چیست؟
59 درصد از مادرها از هفته پنجم یا ششم، علائم بارداری را احساس میکنند اما از آنجا که زمان آغاز علائم در هر مادر متفاوت است، ممکن است برخی از مادرها از هفته هشتم متوجه علائم بارداری شوند. دقت داشته باشید که تعداد علائم، شدت، مدت و نوع آنها در هر مادر و حتی در هر بار بارداری منحصربهفرد است و نمیتوان علائم بارداری را با بارداریهای قبل یا با مادران دیگر مقایسه کرد. برخی از علائم رایج بارداری هفته هشتم عبارتاند:
1_ حساس شدن سینهها
همانطور که بدن مادر با گذشت هفتهها برای نگهداری و رشد جنین خود را تغییر میدهد، سینهها نیز خود را برای تغذیه و شیر دادن به نوزادی که در راه است آماده میکنند. تغییرات سینه در هفته هشتم بارداری عبارتاند از:
- بزرگ شدن اندازه سینهها
- فعالیت بیشتر غدد شیری
- تیره شدن رنگ نوک سینه
- افزایش برجستگیهای اطراف نوک سینه
- حساس شدن سینهها نسبت به لمس و فشار
- نمایان شدن رگهای سینه به دلیل افزایش جریان خون در آن
با گذشت چند هفته، بدن به شرایط جدید عادت کرده و از حساسیت سینهها کم میشود اما در طی این چند هفته میتوانید از سوتینهای نخی راحتتر با سایز بزرگتر استفاده کنید و با استفاده از انواع لوسیونها یا روغنها از کشیده شدن پوست سینه جلوگیری کنید.
- بیشتر بخوانید: بارداری چند هفته است؟
2_ نفخ شکم
هورمونهای جدیدی که با آغاز بارداری در بدن مادر ترشح میشوند موجب ضخیم شدن دیواره رحم و احتباس مایعات در بدن میشوند و در نتیجه مادر را با نفخ شکم مواجه میکنند. در هفته هشتم بارداری اندازه شکم مادر هنوز بزرگ نشده است اما نفخ شکم ایجاد شده منجر میشود پوشیدن شلوار با کمر تنگ برایتان سخت شود و احساس کنید بهتر است از شلوارها و لباسهای راحتتر و بزرگتر استفاده کنید.
3_ خستگی
در دوران بارداری بدن علاوه بر انجام فعالیتهای همیشگی وظایف دیگری نیز بر عهده دارد و آن ایجاد تغییرات در بدن مادر و کمک به رشد و سلامت جنین است. بدین ترتیب بدن برای محقق کردن این هدف نیاز به تولید خون بیشتر دارد تا اکسیژن و مواد غذایی را به سلولها رسانده و مواد زائد را از آنها دور کند اما نتیجه افزایش حجم خون، کاهش فشار خون و قند خون است.
نوسانات هورمونی، افت فشار خون و کاهش قند خون همگی موجب ایجاد احساس خستگی شدید در مادر میشوند و انجام امور ساده روزمره نیز ممکن است برای مادر دشوار به نظر برسد. سعی کنید برای کاهش احساس خستگی در هفته هشتم بارداری، حجم کارهای خود را کمتر کنید، یک وظیفه را در چندین نوبت تقسیم کنید تا کمتر خسته شوید، از دیگران کمک بخواهید و چند نوبت در طی روز استراحت کنید.
- بیشتر بخوانید: علائم بارداری
- بیشتر بخوانید: بارداری دوم
- بیشتر بخوانید: بارداری بالای 40 سال
4_ حالت تهوع
حالت تهوع دوران بارداری که به آن بیماری صبحگاهی میگویند در 80 درصد از مادرها مشاهده میشود و برخلاف نام آن در هر ساعت و شرایطی از شبانه روز ممکن است رخ دهد. حالت تهوع نیز در هر مادر متفاوت است برخی ممکن است تنها آن را احساس کنند، برخی استفراغ را تجربه کنند و برخی دیگر که تنها 3 درصد از مادران هستند، دچار کم آبی و کاهش وزن ناشی از آن شوند. حالت تهوع اغلب در هفته هشتم بارداری تا هفته دهم بارداری به اوج خود میرسد و پس از آن به تدریج کم شده و معمولا در پایان سه ماهه اول به اتمام میرسد. در طول این مدت برای کنترل و کاهش حالت تهوع خود میتوانید:
- بلافاصله بعد از بیدار شدن بیسکوییت یا کراکر بخورید.
- از رایحه درمانی کمک بگیرید و بویی که باعث بهبود تهوع شما میشود را پیدا کنید مانند لیمو، زنجبیل، نعناع و…
- تعداد وعدههای غذایی خود را بیشتر و حجم غذای هر وعده را کم کنید.
- در معرض بوهایی که حالت تهوع شما را بیشتر میکند قرار نگیرید.
- و…
5_ ترشحات واژن
با افزایش هورمون استروژن در دوران بارداری میزان ترشحات سفید یا شیری رنگ واژن بیشتر میشود. این ترشحات بدون بو ممکن است رقیق یا غلیظ باشند. در صورتی که ترشحات به رنگ دیگری مشاهده شدند یا احساس بوی بد، سوزش یا خارش شدید کردید، حتما با پزشک خود صحبت کرده و علائم خود را شرح دهید.
6_ حساسیت بویایی و چشایی
از بارزترین و شایعترین علائم بارداری حساس شدن به بو و مزه است. ممکن است در طول این دوره نسبت به مزه خوراکیهایی حساس شوید که تا قبل از بارداری عاشق آنها بودهاید یا طعمهایی را احساس کنید که دیگران متوجه آن نمیشوند. ممکن است هرگونه بوی شدید یا جزئی را احساس کنید مانند بوی تن فرد دیگر، بوی شوینده لباس، ادکلن، بوی گیاهان و… . حساسیت بویایی و چشایی ممکن است موجب افزایش حالت تهوع شما شده و حتی اشتهای شما به غذا را کمتر کند.
این حالت طبیعی است و پس از اتمام سه ماهه اول و متعادل شدن هورمونها کاهش مییابد اما شما باید مراقب تغذیه خود در این مدت باشید پس اگر دچار این علائم بودید از فرد دیگری درخواست کنید در خانهای دیگر برایتان آشپزی کند تا متوجه بوی غذا نشوید زیرا اغلب بوی خامی غذا آزار دهنده است و غذاهایی را ترجیح دهید که در حین سبک بودن، بوی کمتری داشته باشند، ادویه تند یا مزه اذیت کنندهای نداشته باشند و راحت هضم شوند.
7_ سردرد
افزایش حجم خون و افزایش خستگی در دوران بارداری میتواند منجر به بروز سردرد در برخی از مادران شود. از طرف دیگر حذف کافئین در بارداری نیز ممکن است منجر به بروز یا تشدید سردرد در مادرانی شود که عادت به مصرف کافئین داشتهاند. برای کاهش سردرد خود سعی کنید آب زیاد بنوشید، استفاده از نمایشگرها مانند تلویزیون و تلفن همراه را کم کنید، استراحت کنید و از مدیتیشن برای سردرد خود استفاده کنید. لازم به ذکر است مصرف قرصهای مسکن تنها با اجازه پزشک متخصص و به اندازه تجویز شده مجاز است زیرا مصرف خودسر آن ممکن است عوارض متعددی برای مادر و خصوصا جنین به همراه داشته باشد.
8_ کمردرد
در هفته هشتم بارداری رحم بزرگتر میشود، مرکز ثقل بدن رو به جلو میرود، مفاصل رباطهای لگن در اثر افزایش هورمونهای بارداری شل میشوند و در نتیجه تمام این تغییرات فشار وارده بر کمر بیشتر میشود.
9_ یبوست یا اسهال
سیستم گوارشی بدن مادر در این دوران بسیار حساس میشود و ممکن است در هضم غذاهای مختلف دچار مشکل شود، در نتیجه تجربه یبوست یا اسهال در هفته هشتم بارداری دور از انتظار نیست. برای جلوگیری و برطرف کردن آن سعی کنید تعداد وعدههای خود را بیشتر و حجم غذای هر وعده را کم کنید، مایعات زیاد بنوشید، فعالیت بدنی ملایم داشته باشید و از مصرف زیاد غذاهای یبوست زا خودداری کنید. اگر یبوست یا اسهال شما برطرف نشد حتما با پزشک خود مشورت کنید.
10_ گرفتگی عضلات شکم
اندازه رحم در هفته هشتم بارداری تقریبا به دو برابر اندازه معمولی خود میرسد و با وجود اینکه شما تغییری در اندازه شکم یا سایز خود احساس نمیکنید، ممکن است گرفتگیها و کشیده شدن پوست را در شکم خود احساس کنید.
11_ سرگیجه
تغییرات هورمونی صورت گرفته در دوران بارداری با تاثیر بر گوش میانی میتواند منجر به بروز سرگیجه شود همچنین افزایش حجم خون منجر به گشاد شدن رگها و کاهش فشار خون میشود که نتیجه آن نیز افزایش سرگیجه است. در کنار این موارد که ناشی از تغییرات طبیعی بدن در هفته هشتم بارداری است، برخی عوامل کنترل نشده دیگر نیز میتواند منجر به ایجاد یا تشدید سرگیجه شود برای مثال:
- افت قند خون ناشی از غذا نخوردن
- پایین بودن آهن خون
- حرکات ناگهانی مانند سریع نشستن از حالت خوابیده، سریع ایستادن از حالت نشسته یا خوابیده، خم شدن و بلند شدن سریع
- کم آبی بدن ناشی از تهوع، اسهال یا کم مصرف کردن مایعات
12_ تکرر ادرار
هرچه هفتههای بارداری پیش میرود فشار وارده بر مثانه در اثر بزرگ شدن رحم بیشتر میشود، به همین دلیل مادر دچار تکرر ادرار میشود. بهتر است مصرف مایعات را قبل از خواب یا چند ساعت قبل از بیرون رفتن از منزل کم کنید تا اذیت نشوید.
- بیشتر بخوانید: هفته چهارم بارداری
- بیشتر بخوانید: تغذیه ماه اول بارداری تا زایمان
13_ سوزش سر دل
سوزش سر دل یا ترش کردن اصطلاحی است که افراد در اثر ورود اسید معده به مری تجربه میکنند. افزایش ترشح هورمون پروژسترون در دوران بارداری منجر به شل شدن عضلات مختلف بدن میشود. یکی از این عضلات، دریچهای است که میان مری و معده وجود دارد. با شل شدن این دریچه احتمال ورود اسید معده به مری و تجربه سوزش سر دل بیشتر میشود. برای جلوگیری از این حالت:
- بلافاصله بعد از غذا خوردن دراز نکشید.
- حجم وعدههای غذایی خود را کم کنید.
- قبل از خواب از خوراکیهای دیر هضم استفاده نکنید.
- هنگام خواب سر و گردن خود را کمی بالاتر از بدن قرار دهید.
- بعد از مصرف غذا کمی فعالیت بدنی ملایم داشته باشید.
- اگر شدت و مدت تجربه علائم زیاد شد، با پزشک خود مشورت کنید.
14_ مشکل در خوابیدن
تغییرات هورمونی، تکرر ادرار، خستگی زیاد، نوسانات خلقی، سوزش سر دل، حالت تهوع و … همگی علائمی هستند که ممکن است منجر به ایجاد مشکل در خوابیدن مادر شوند. همچنین در هفته هشتم بارداری کیفیت خواب نیز پایین میآید و ممکن است شما خوابهای نه چندان خوب ببینید. علت علمی این اتفاق هنوز مشخص نیست اما به نظر میرسد استرس، نگرانی، افکار و درگیریهای ذهنی مادر در این دوره میتواند نقش اصلی را در کاهش کمیت و کیفیت خواب ایفا کند. رعایت یک روتین خواب مناسب در این دوره میتواند بسیاری از علائم جسمانی و روانی ناشی از خستگی را کاهش دهد. برای داشتن روتین خواب مناسب میتوانید موارد زیر را در نظر بگیرید:
- اجتناب از چرت زدن در طول روز
- ایجاد یک محیط خواب راحت
- هر شب در ساعت مشخصی به رختخواب بروید و هر روز صبح در ساعت مشخصی از خواب بیدار شوید
- وسایل الکترونیکی را از اتاق خواب خارج کنید و یک ساعت قبل از خواب از تلفن یا تبلت خود استفاده نکنید
- از خوردن وعدههای غذایی بزرگ، کافئین بیشازحد و الکل در عصر خودداری کنید
- روشن کردن شمعهای عطر دار (رایحهدرمانی)
- پخش موزیک ملایم
- مطالعه کتاب قبل از خواب
- دوش آب گرم
- تمرینات تنفسی و مدیتیشن
- نوشتن افکار استرسزا
- تاریک کردن فضای اتاق
- تنظیم دمای اتاق
- برنامهریزی منطقی و عملی امور
- و…
15_ مشکلات افزایش حجم خون
همانطور که بیان شدن بدن مادر برای فراهم کردن نیازهای جنین در حال رشد نیاز به افزایش حجم خون دارد به طوری که حجم خون مادر تا پایان دوره بارداری 40 تا 50 درصد بیشتر میشود. این افزایش خون بدن عوارضی را با خود به همراه دارد که عبارتاند از:
- کاهش فشار خون
- افت قند خون
- افزایش واریس
- خونریزی لثه
- احتمال گرفتگی و خونریزی بینی
- خستگی
- افت انرژی
- و…
تغییرات بدن در هفته هشتم بارداری چگونه است؟
با گذشت دو ماه از بارداری تغییرات بدن مادر نیز بیشتر میشود. علاوه بر علائم ذکر شده در بخشهای قبل، بدن مادر تغییرات دیگری نیز تجربه میکند برای مثال:
- افزایش لکهای پوستی
- اضافه وزن
- پهن شدن دور کمر
- نوسانات خلقی
- و…
وضعیت جنین در هفته هشتم بارداری چیست؟
در هفته هشتم بارداری اندازه جنین لوبیا شکل شما به 11 تا 14 میلیمتر رسیده و هر روز تقریبا 1 میلیمتر دیگر رشد میکند. در هفته هشتم بارداری شما هنوز متوجه حرکات جنین نمیشوید اما جنین به سرعت در حال تغییر و رشد است و نه تنها از نظر قد، بلکه از نظر شکل گیری اندامهای داخلی و خارجی بدن نیز رشد میکند. برخی تغییرات جنین در هفته هشتم بارداری عبارتاند از:
- بدن جنین به تدریج از حالت قورباغهای خارج شده و صافتر میشود.
- دم جنینی که از هفته هفتم بارداری شروع به از بین رفتن کرده بود به تدریج ناپدید میشود.
- دستها و پاها شکل میگیرند.
- انگشتان دست و پا کاملا مشخص هستند اما همچنان با پرده نازکی به هم متصل میمانند؛ مانند پاهای اردک.
- رودهها شکل گرفته و تا ایجاد فضای کافی در بدن، به سمت بند ناف حرکت میکنند.
- لب بالایی، پلک و بینی شکل میگیرند.
- گوشها از داخل و بیرون شکل میگیرند.
- اندام تناسلی جنین به بیضه یا تخمدان تبدیل میشود.
- مجاری تنفسی به تدریج در ریه نمایان شده و از حلق تا ریه کشیده میشوند.
- حجم مایع آمنیوتیک بیشتر شده و اندازه رحم برای نگهداری جنین در حال رشد بزرگتر میشود.
- سلولهای عصبی شروع به تشکیل مسیرهای عصبی اولیه میکنند.
- حس بویایی شکل میگیرد.
- دستها از قسمت آرنج و مچ خم شده و به سمت قلب رشد میکنند.
- پاها از قسمت زانو قابلیت خم شدن پیدا میکنند و ممکن است در اثر رشد بیشتر در قسمت جلوی بدن با هم تماس پیدا کنند.
- رنگدانههای چشم به تدریج برای تعیین رنگ چشم فرزندتان تولید میشوند.
- جوانههای چشایی نابالغ در زبان ایجاد میشوند.
- جوانههای ابتدایی و نابالغ دندانها به تدریج نمایان میشوند.
- فک جنین قابل مشاهدهتر میشود.
- قلب جنین در هفته هشتم بارداری حدود 150 بار در دقیقه میتپد، یعنی حدود 2 برابر قلب مادر.
- بیشتر بخوانید: بیخوابی بارداری، دلایل و درمان
- بیشتر بخوانید: ویتامین ث بارداری
- بیشتر بخوانید: مصرف ویتامین در بارداری
- بیشتر بخوانید: ویتامین آ بارداری
خود مراقبتی هفته هشتم بارداری چگونه است؟
در هفته هشتم بارداری ممکن است پزشک برخی آزمایشها و معاینات را انجام دهد. در این هفته ممکن است به تناسب شرایط و تجویز پزشک مراحل زیر را طی کنید:
- آزمایش خون یا ادرار برای تایید باردار بودن.
- آزمایش خون برای بررسی گلبولهای سفید و قرمز خون و دریافت اطلاعات از بیماریهایی مانند هپاتیت ب، بیماریهای مقاربتی، HIV و بیماریهای خود ایمنی.
- تست پاپ اسمیر برای بررسی عفونتها و ناهنجاریها.
- آزمایش ادرار برای بررسی عفونتهای احتمالی و امکان دفع پروتئین در ادرار که ریسک پره اکلامپسی را بالا میبرد.
- انجام اولین سونوگرافی که در آن جنین لوبیا شکل و حرکات آن را مشاهده کرده و اولین عکس فرزند خود را دریافت میکنید.
- بررسی گروه خونی شما از نظر مثبت یا منفی بودن RH برای تطبیق دادن با RH جنین، زیرا اگر RH خون شما منفی و برای جنین مثبت باشد باید قبل از زایمان اقداماتی انجام دهید.
بایدها و نبایدهای بارداری هفته هشتم چیست؟
از زمانی که جواب تست بارداری شما مثبت میشود شما باید برای مراقبت از جنین خود برخی بایدها و نبایدها را به زندگی روزمره خود اضافه کنید. با گذشت هفتههای بارداری و ایجاد تغییرات در بدن مادر و جنین نیز ممکن است به تعداد این موارد اضافه شود. در این بخش برخی بایدها و نبایدهای کلی در هفته هشتم بارداری را به اختصار بیان خواهیم کرد:
- رژیم غذایی متعادل و سالمی داشته باشید.
- فعالیتهای بدنی ساده و ملایم انجام دهید.
- از ویتامین D آفتاب استفاده کنید اما برای جلوگیری از تشدید لکهای پوستی از ضد آفتاب استفاده کنید.
- ادرار خود را کنترل نکنید و هر بار نیاز داشتید مثانه خود را تخلیه کنید تا از بروز عفونت جلوگیری کنید.
- روتین خواب مناسبی برای داشتن خواب کافی و با کیفیت داشته باشید.
- ممکن است به دلیل بزرگ شدن سینهها یا دور کمر نیاز به خرید سوتین و شلوارهای راحتی داشته باشید.
- جریان زندگی خود را متوقف نکنید و به فعالیتهای روزانه عادی خود ادامه دهید.
- تایمهایی از روز را به انجام فعالیتهای مورد علاقه خود مانند گوش دادن به موسیقی، کتاب خواندن، تماشای فیلم و… بگذرانید.
- برای انجام امور مختلف از کمک اطرافیان خود استفاده کنید.
- با افراد امن و نزدیک زندگیتان صحبت کنید و از حمایت عاطفی آنان بهرهمند شوید.
- با همسرتان در مورد علائم، احساسات و افکار خود صحبت کنید تا او را در جریان رشد فرزندش قرار داده و در این مسیر احساس تنهایی نکنید.
- اضافه وزن، تغییرات بدنی و نوسانات خلقی در دوران بارداری کاملا طبیعی و قابل پیش بینی است پس به خودتان سخت نگیرید و بدانید تمام این تغییرات بعد از این دوره قابل جبران است.
- با وارد شدن به این دوره و تجربه شرایط جدید طبیعی است که احساس استرس و اضطراب داشته باشید اما سعی کنید با استفاده از روشهای مختلف مانند یوگا بارداری، مدیتیشن، رایحه درمانی، گوش دادن به موسیقی و هر روش دیگری استرس خود را مدیریت کنید.
با دانلود اپلیکیشن آرامیا میتوانید به انواع مقالات، تمرینات، صوتها و ویدیوهای مدیتیشن، در هر زمان و مکانی دسترسی پیدا کنید.
- از مصرف الکل و دخانیات خودداری کنید.
- با تجویز پزشک به مصرف ویتامینها، مکملها و اسید فولیک ادامه دهید.
- تایمهایی از روز را به استراحت اختصاص دهید.
- برای طولانی مدت کار نکنید و زمان انجام هر فعالیت را به چند بازه کوتاه تقسیم کنید.
- در این دوره از سونا و جکوزی استفاده نکنید و تا حد امکان در حمام میزان آب گرم را کمتر کنید و با استفاده از آب معتدل حمام کنید.
- از انجام فعالیتهای سنگین و فشار آوردن بر خود اجتناب کنید.
- در معرض انواع مواد شیمیایی، شویندههای قوی و حلالها قرار نگیرید.
- وظیفه نظافت حیوان خانگی را به همسر یا فرد دیگری محول کنید تا از احتمال بروز عفونت جلوگیری کنید.
- مراقبتهای پزشکی خود را جدی بگیرید و نوبتهای منظمی برای ملاقات با پزشک متخصص داشته باشید.
- بیشتر بخوانید: یوگا بارداری
- بیشتر بخوانید: مدیتیشن چیست؟
- بیشتر بخوانید: بارداری و استرس
- بیشتر بخوانید: کارهای ممنوعه در دوران بارداری
تعیین جنسیت در هفته هشتم بارداری چگونه است؟
همانطور که بیان شد در هفته هشتم بارداری اندام جنسی جنین تشکیل میشود و در دختران تبدیل به تخمدان و در پسران تبدیل به بیضه میشود اما همچنان اندام جنسی و جنسیت جنین توسط سونوگرافی قابل مشاهده نیست. پس باید برای فهمیدن جنسیت فرزند خود کمی صبر کنید.
کلام آخر
به سرعت دو ماه از بارداری سپری شد و اکنون شما در هفته هشتم بارداری میتوانید تصویر جنین خود را در سونوگرافی ببینید و با مشاهده اجزای مختلف بدن او با نوزادی که 7 ماه دیگر در آغوش خواهید گرفت ارتباط بیشتری برقرار کنید.
منابع