کمبود شیر مادر می‌تواند یکی از دلایل قطع زودهنگام شیردهی شود. به گزارش وب‌سایت International Breastfeeding Journal، این مشکل در کشورهایی با درآمد پایین و متوسط، در حدود 60 تا 90 درصد از زنان به‌عنوان یک مشکل اصلی گزارش شده است. دلایل اصلی کمبود شیر می‌توانند شامل استرس، سوء‌تغذیه یا تصورات اشتباه مادران مبنی بر کمبود شیر باشند. یافته‌های این گزارش نشان می‌دهند که با مداخلات هدفمند می‌توان شیردهی مادران را بهبود بخشید؛ برای همین، ما در این مقاله می‌خواهیم درباره علت کم شدن شیر مادر، روش درمان و نکات مربوط به آن صحبت کنیم.
علت کم شدن شیر مادر چیست؟
در اغلب موارد شیر مادر برای تامین نیازهای نوزاد کافی است اما تغییراتی مانند نرم بودن سینه‌ها، چکه نکردن شیر از سینه‌ها، خالی شدن سینه‌ها به دلیل مصرف بیشتر شیر در مرحله جهش نوزاد و… ممکن است ترس کم بودن شیر مادر را در ذهن مادر ایجاد کنند؛ اما اگر شواهد حاکی از کم بودن شیر مادر است، می‌توان علل و عوامل مختلفی را برای آن مدنظر قرار داد که برخی از آنان عبارت‌اند از:
1_ کاهش دفعات شیردهی
اپلیکیشن آرامیا، منبع دوره‌های مدیتیشن باکیفیت به زبان فارسی، دوره‌های یوگا، پیلاتس، ذهن آگاهی، ریلکسیشن و… است. برای دسترسی کامل به دوره مدیتیشن بارداری، از دکمه پایین کمک بگیرید:
بدن و سینه مادر ظرفیت ذخیره شیر را ندارد و اغلب شیر مورد نیاز نوزاد در حین تغذیه تولید می‌شود. همان‌طور که بیان شد مکیدن سینه توسط نوزاد، فکر کردن و مشاهده فرایند شیردهی توسط مادر و حتی شنیدن صدای گریه و درخواست نوزاد منجر به تولید شیر می‌شود؛ پس اگر دفعات شیردهی کم شود و از شیرخشک به عنوان تغذیه مکمل استفاده شود و به عبارت دیگر درخواست شیر توسط نوزاد کم شود، میزان تولید شیر نیز کمتر می‌شود.
لازم به ذکر است که برای آشنایی بیشتر با مباحث تغذیه بعد از زایمان و درمان افسردگی پس از زایمان، می‌توانید به همین مقالات مراجعه کنید.
2_ استرس و اضطراب
Stress is the No. 1 killer of breast milk supply, especially in the first few weeks after delivery.
استرس، قاتل شماره‌یک کاهش شیر مادر است، به‌ویژه در چند هفته اول پس از زایمان. Utswmed
در شرایطی که مادر دچار استرس است، هورمون آدرنالین در بدن او ترشح شده و بدن در حالت جنگ و گریز قرار می‌گیرد. در چنین شرایطی بدن سعی میکند تمام منابع و انرژی خود را برای مقابله با موقعیت استرس زا حفظ کند در نتیجه ممکن است مادر کم شیر، بی قرار، بی انرژی و خسته شود و توانایی برقراری ارتباط جسمی، عاطفی و تغذیه کودک به نحو احسن را نداشته باشد و این حالات خود را نیز به نوزاد منتقل کند.
ما یک مقاله با عنوان «استرس بعد از زایمان» داریم؛ بنابراین، اگر بعد از زایمان‌تان با مشکلات روحی دست و پنجه نرم می‌کنید، می‌توانید این مقاله را بخوانید.
3_ کم بودن غدد شیری
در برخی افراد به دلیل عوامل فیزیولوژیکی متعدد، تعداد کمتری غدد شیری برای تولید شیر وجود دارد که نتیجه آن کم بودن شیر مادر است. تعداد غدد شیری با تداوم شیردهی و در بارداری‌های متعدد بیشتر می‌شود اما اگر مادر نتوانست با استفاده از روش‌ها و مکمل‌های گوناگون میزان شیر خود را بیشتر کند، به ناچار باید از شیرخشک به عنوان تغذیه کمکی در کنار شیر مادر استفاده کند.
در ضمن، اگر تمایل به یادگیری عمیق‌تری درباره‌ی لیزر موهای زائد در دوران شیردهی و یوگا بارداری دارید، پیشنهاد می‌کنیم این مطالب را بخوانید.
4_ برطرف شدن پرخونی سینه‌ها
تولید شیر و پر بودن سینه‌ها از شیر منجر به سفت شدن سینه‌ها می‌شوند اما بخشی از سفت بودن سینه‌ها در هفته‌های اول پس از زایمان ناشی از خون اضافی و مایع لنف در سینه‌ها است که با علائمی مانند سفت، متورم، ضربان‌دار، ناصاف و گره‌دار یا به شکل ناراحت‌کننده‌ای پر یا دردناک بودن سینه‌ها همراه است. پس از هفته دوم یا سوم بعد از زایمان این وضعیت، یعنی احتقان پستان برطرف شده و پستان‌ها حتی در شرایط پر شیر بودن نیز نرم‌تر می‌شوند. پس ممکن است مادر این تغییر در بافت و سنگینی سینه را به عنوان کم بودن شیر مادر تلقی کند در صورتی که اینطور نیست.
- بیشتر بخوانید: هفته هفتم بارداری
- بیشتر بخوانید: هفته یازدهم بارداری
- بیشتر بخوانید: هفته اول بارداری
- بیشتر بخوانید: هفته چهارم بارداری
5_ جراحی سینه
انجام هرگونه جراحی زیبایی سینه مانند کوچک کردن، بزرگ کردن، پروتز گذاشتن و سایر جراحی‌های زیبایی دیگر منجر به آسیب به بافت سینه و مجاری خروجی شیر و در نتیجه کم بودن شیر مادر می‌شود.
6_ اختلال در غدد و هورمون‌ها
وجود هرگونه مشکل در غدد و اندام‌های مختلف بدن که در تولید و تنظیم هورمون‌های بدن نقش دارند می‌تواند منجر به کم بودن شیر مادر شود مانند مشکلات تیروئید، غده هیپوفیز، دیابت، تخمدان پلی کیستیک و… .
7_ قرص‌های پیشگیری از بارداری
یکی از عوارض قرص‌های پیشگیری از بارداری، کم بودن شیر مادر است. در صورتی که متوجه شدید علت کم شدن شیر مادر مصرف قرص است، می‌توانید با پزشک خود مشورت کنید تا راهکاری برای آن ارائه کند.
8_ داروهای گیاهی
برخی از گیاهان و داروهای گیاهی ممکن است روند تولید شیر را با مشکل مواجه کنند و منجر به کم بودن شیر مادر شوند. پس اگر در دوران شیردهی قصد مصرف داروی گیاهی دارید، حتما با پزشک خود مشورت کنید.
9_ شیوه نادرست شیردهی
اگر مادر نتواند پوزیشن صحیحی به بدن خود و نوزاد بدهد، نوزاد نمی‌تواند میزان شیر مورد نیاز بدن خود را دریافت کند که نتیجه آن ایجاد علائم مختلف ذکر شده در نوزاد و همچنین کم بودن شیر مادر در نتیجه کاهش تقاضا است.
10_ تخلیه نشدن شیر
همان‌طور که بیان شد تولید شیر با توجه به میزان تقاضا صورت می‌گیرد. حال اگر به دلایل مختلف شیر از سینه‌ها تخلیه نشود، بدن پیام عدم تقاضا را دریافت کرده و نتیجه آن کم شدن تولید شیر است. دلایل مختلف عدم تخلیه سینه‌ها عبارت‌اند از:
- زخم شدن سینه و ناتوانی مادر در شیر دادن
- خودداری کردن مادر از شیر دادن به دلیل تصور ناکافی بودن شیر
- ناتوانی نوزاد در مکیدن کافی
- تفکر نادرست مبتنی بر عدم شیردهی در شب
- ندوشیدن شیر
- و…
11_ خستگی
دوره بهبودی پس از زایمان، افزایش مسئولیت‌های زندگی، تغییر نیازهای غذایی بدن، بی خوابی و… منجر به عدم رسیدگی مادر به خود و عدم دریافت مواد غذایی کافی می‌شود که نتیجه آن کم بودن شیر مادر است.
12_ سیگار
مصرف سیگار و دخانیات تاثیر منفی در فرایند تولید شیر دارد و منجر به کم بودن شیر مادر می‌شود.
13_ کم بودن خون
از دست دادن خون زیاد در حین زایمان، خونریزی شدید پس از زایمان یا باقی ماندن بخش‌هایی از جفت می‌تواند فرایند تولید شیر را به تاخیر بیندازد.
14_ بیماری
عفونت بدن، تب داشتن و بیمار بودن مادر نیز می‌تواند در کم بودن شیر مادر موثر باشد.
چگونه بفهمیم شیر مادر کافی است؟
اغلب مادران ممکن است در طول دوران شیردهی نگرانی‌هایی در مورد کم بودن شیر مادر برای تغذیه فرزندشان داشته باشند. علائم کم بودن شیر مادر معمولا خیلی زود در نوزادان نمایان می‌شود و مادر می‌تواند با توجه به آن‌ها متوجه شود. برخی نشانه‌های کم بودن شیر مادر در نوزاد عبارت‌اند از:
- نوزاد اغلب در هفته اول 5 تا 10 درصد از وزن اولیه خود را از دست می‌دهد اما باید در هفته‌های بعد بر اساس نمودار استاندارد و بر اساس قد خود آن را جبران کند. اگر نوزاد نتواند در هفته‌های بعد از زایمان وزن گیری نرمال و متناسبی داشته باشد، ممکن است پزشک تشخیص کم بودن شیر مادر برای تغذیه نوزاد را بدهد.
- معمولا سینه‌های پر از شیر، سفت و دردناک هستند و اگر نوزاد به اندازه کافی شیر بخورد، سینه‌ها نرم‌تر می‌شوند.
- نوزاد در ماه اول پس از تولد باید روزانه حداقل سه بار مدفوع کند و رنگ مدفوع پس از روز پنجم به رنگ خردلی در بیاید، اگر تعداد دفعات مدفوع کردن کمتر از این میزان باشد یا رنگ آن پس از 5 روز همچنان تیره باشد، می‌توان احتمال کم بودن شیر مادر را در نظر گرفت و بررسی کرد.
- اگر پس از شیردهی همچنان علائم گرسنگی مانند بی حالی، نا آرامی، خم کردن سر به سمت بدن مادر و… را مشاهده کردید، می‌توانید احتمال کم بودن شیر مادر را در نظر گرفته و بررسی کنید.
- نوزاد باید حدودا هر دو یا سه ساعت یک‌بار و در مجموع روزانه 8 وعده شیر بخورد، اگر میزان درخواست نوزاد برای شیر بیشتر باشد، ممکن است نشان‌دهنده کم بودن شیر مادر و عدم تامین نیازهای نوزاد باشد.
- کم آبی بدن و مشاهده علائمی مانند بی حالی، تیره بودن رنگ ادرار و… نیز می‌تواند نشان‌دهنده کم بودن شیر مادر باشد.
- بیشتر بخوانید: مزایای استخر در بارداری برای مادر و جنین
- بیشتر بخوانید: انواع ژست عکس بارداری
راهکارهای افزایش شیر مادر چیست؟
همان‌طور که مشاهده کردید اغلب علل کم بودن شیر مادر قابلیت جبران و برطرف کردن دارند و مادر می‌تواند با اجرای برخی راهکارها این مشکل را برطرف کند. اگر شما نیز با مشکل کم بودن شیر مادر مواجه هستید می‌توانید راهکارهای زیر را بررسی و اجرا کنید”
راهکارهای پزشکی
بهترین راهکارهای پزشکی عبارت هستند از:
1_ دریافت آموزش از متخصص‌ها
روش صحیح شیردهی را با کمک گرفتن از افراد متخصص بیاموزید تا شیر تولید شده از سینه تخلیه و غدد شیری برای تولید بیشتر تحریک شوند.
با دریافت مشاوره از ماما یا متخصص، جلوی مشکلات شایع مثل زخم سینه، گرفتگی مجاری و بی‌اشتهایی نوزاد را هم می‌گیرید.
2_ اجتناب از غذاهای مکمل بدون ضرورت پزشکی
اگر نوزاد دلیل پزشکی برای مصرف غذای مکمل ندارد، از دادن شیر خشک یا هرگونه غذای مکمل خودداری کرده و تغذیه را صرفا بر اساس شیر مادر بگذارید؛ زیرا استفاده از مکمل‌های غذایی نیاز و درخواست نوزاد را کمتر و در نتیجه منجر به کم بودن شیر مادر می‌شود.
تغذیه نوزاد با شیر مادر نه‌تنها موجب افزایش شیر می‌شود، بلکه سیستم ایمنی بدن نوزاد را هم تقویت میکند.
3_ استفاده از دارو با تجویز پزشک
برخی داروها به تولید بیشتر شیر و رفع مشکل کم بودن شیر مادر کمک می‌کنند که پزشک در صورت نیاز می‌تواند آن‌ها را برای مادر تجویز کند.
پزشک ممکن است داروهایی مثل دومپریدون یا متوکلوپرامید را برایتان تجویز کند.
نکته: مصرف هیچ دارویی را بدون تجویز پزشک توصیه نمی‌کنیم!
راهکارهای مرتبط با سبک زندگی
بهترین راهکارهای مرتبط با سبک زندگی عبارت هستند از:
1_ تداوم در شیردهی منظم
فرایند شیردهی را متوقف نکنید و وعده‌های شیردهی نوزاد را مرتب رعایت کنید تا سینه برای تولید شیر بیشتر تحریک شود.
شما می‌توانید ساعت‌های شیردهی را با استفاده از برنامه‌های یادآور ثبت کنید تا بی‌نظمی در فرآیند شیردهی به‌وجود نیاید.
2_ استفاده از هر دو سینه به شکل متعادل
از هر دو سینه به یک اندازه نوزاد را تغذیه کنید تا هر دو سینه فرایند تولید شیر را ادامه دهند.
شما می‌توانید شیردهی را در هر وعده با سینه متفاوت انجام دهید تا تخلیه و تحریک به‌طور متوازن اتفاق بیفتد.
3_ کمک به خروج شیر با فشردن سینه
در ابتدا نوزاد برای شیر خوردن نیاز به کمک دارد پس با فشردن بافت سینه می‌توانید به خروج شیر و تغذیه نوزاد کمک کنید. همچنین اگر به هر دلیلی مکیدن نوزاد کند بود، با فشردن سینه و جا به جا کردن سینه تغذیه کننده به فرایند شیردهی و تخلیه سینه‌ها کمک کنید.
با کمک دست، به‌صورت ملایم و در امتداد مجاری شیر، سینه را فشار دهید تا از آسیب به بافت جلوگیری کنید.
4_ دوشیدن شیر به‌عنوان مکمل تغذیه
می‌توانید وعده‌های دوشیدن شیر را به برنامه خود اضافه کنید تا سینه‌ها را به تولید بیشتر شیر تحریک کنید و با یاد گرفتن شیوه نگهداری شیر می‌توانید از شیر دوشیده شده در زمان‌های ضروری استفاده کنید.
بهتر است که شیر دوشیده شده را در یخچال یا داخل فریزر در دمای مناسبی نگهداری کنید. استفاده از شیشه یا قاشق استریل‌شده هنگام شیر دادن به نوزاد نیز مهم است.
5_ استفاده از سینه به‌جای پستانک
برای افزایش تحریک سینه‌ها به تولید شیر می‌توانید به جای پستانک از سینه‌های خود برای آرام کردن نوزاد استفاده کنید.
در صورت تماس بیشتر نوزاد با سینه مادر، هورمون اکسی‌توسین (هورمون عشق) در بدن مادر ترشح می‌شود. این هورمون نقش مهمی در افزایش شیر دارد.
6_ حفظ هوشیاری نوزاد هنگام شیردهی
در هنگام شیردهی روزانه خود نوزاد را بیدار نگه دارید تا با انرژی بیشتر شیر بخورد. می‌توانید با او صحبت کنید، بازی کنید، پوزیشن خود را تغییر دهید یا سینه تغذیه را جا‌به‌جا کنید.
برای هوشیاری بیشتر کودک، می‌توانید نور محیط را تغییر دهید یا به‌صورت آرام، کف پاها یا صورت نوزاد را لمس کنید تا هوشیاری او در هنگام شیردهی بیشتر شود.
7_ داشتن خواب و استراحت کافی
با رعایت کردن روتین خواب و داشتن استراحت کافی انرژی و توان جسمانی خود را حفظ کنید.
خواب مناسب می‌تواند سطح هورمون پرولاکتین (هورمون اصلی تولید شیر) را در بدن تنظیم و تثبیت کند.
اگر می‌خواهید نکات مهم در داشتن خواب باکیفیت را بدانید، سری به مقاله «چطور بهتر بخوابیم؟» بزنید.
8_ کاهش استرس با مدیتیشن
با دانلود اپلیکیشن آرامیا می‌توانید به انواع مقالات، تمرینات، صوت‌ها و ویدیوهای مدیتیشن، در هر زمان و مکانی دسترسی پیدا کنید.
با انجام مراقبه و تمرینات مدیتیشن می‌توانید از استرس و اضطراب که عامل کم بودن شیر مادر است دور شوید، سوخت و ساز بدن خود را بالا ببرید و علاوه بر سلامت جسمانی، سلامت روان خود را نیز بهبود ببخشید.
تکنیک تنفس یا تمرکز ذهن نیز می‌توانند موجب افزایش آرامش، اکسیژن‌رسانی و عملکرد بهتر غدد درون‌ریز شوند.
راستی، ما در مقاله «آموزش مدیتیشن» درباره روش انجام مدیتیشن به‌صورت اصولی صحبت کرده‌ایم. اگر می‌خواهید از راه‌های دیگر استرس‌تان را از بین ببرید هم توصیه می‌کنیم که سری به مقاله «چگونه استرس و اضطراب را از بین ببریم؟» بزنید.
9_ افزایش مصرف مایعات
میزان مصرف آب و مایعات خود را افزایش دهید.
شما می‌توانید قبل از شیردهی یک لیوان آب ولرم بنوشید تا تخلیه شیر آسان‌تر انجام شود.
10_ کاهش مصرف کافئین
تا حد امکان مصرف کافئین را کم کنید. کافئین زیاد، به‌دلیل تجمع در بدن نوزاد، می‌تواند باعث بی‌قراری او شود و بر میزان شیر نیز تأثیر منفی بگذارد. کافئین، سطح هورمون پرولاکتین را کاهش می‌دهد و موجب اختلال در خواب می‌شود.
کافئین، استرس زیادی نیز ممکن است برایتان به‌وجود آورد. ما در مقاله «غذاهای استرس زا»، در مورد تأثیر کافئین بیشتر صحبت کرده‌ایم که برای اطلاعات بیشتر می‌توانید این مقاله را بخوانید.
11_ پوشیدن لباس راحت
از لباس‌های تنگ اجتناب کنید. فشار وارد شدن به سینه ممکن است منجر به اختلال در فرایند تولید شیر شود.
شما می‌توانید لباس‌های مخصوص شیردهی بپوشید که جلوی انسداد مجاری شیر را می‌گیرند و راحتی زیادی حین شیردهی برایتان به ارمغان می‌آورند.
12_ ماساژ سینه به‌روش درست
انجام صحیح ماساژ سینه می‌تواند منجر به تحریک غدد شیر برای تولید بیشتر، نرم شدن بافت سینه، راحت‌تر شدن خروج شیر، تغذیه راحت‌تر نوزاد و در نتیجه رفع کم بودن شیر مادر شود.
می‌توانید قبل از شیردهی، روی سینه را با کمک کفِ دست و به‌صورت دورانی ماساژ دهید. با انجام این کار، مجاری شیر برای تخلیه آماده می‌شود.
13_ تغذیه متعادل و غنی از مواد مغذی
داشتن رژیم غذایی متعادل که غنی از انواع ریز مغذی‌ها و درشت مغذی‌ها باشد تاثیر مستقیمی بر میزان و کیفیت شیر مادر دارد. برخی مواد غذایی مفید برای رفع کم بودن شیر مادر عبارت‌اند از: سبزیجات، سیر، ماهی، میوه‌های تازه، بلغور جو دو سر، زیره، رازیانه، بادام، کنجد، ران مرغ، برنج قهوه‌ای، مارچوبه، تخم کتان یا روغن آن، اسفناج، گریپ فروت، جو و…
شما می‌توانید مواد خوراکی حاوی فیتواستروژن مثل رازیانه یا کنجد میل کنید که سطح هورمون پرولاکتین بدن‌تان را به‌شکل قابل‌توجهی افزایش می‌دهند.
در این جدول، بهترین مواد مغذی برای رفع کم بودن شیر مادر را بررسی می‌کنیم:
| نام ماده غذایی | نوع ماده غذایی | نقش در افزایش شیر مادر |
| جو دو سر | آهن و فیبر محلول | کاهش استرس و تنظیم قند خون |
| رازیانه | فیتواستروژن و آنتی‌اکسیدان | تحریک هورمونی غدد شیری |
| بادام | پروتئین و ویتامین E | غنی‌سازی ترکیب شیر و انرژی سالم |
| ماهی (مثل سالمون) | اسیدهای چرب امگا-۳ | افزایش کیفیت چربی شیر |
| ران مرغ | پروتئین و ویتامین‌های گروه B | تقویت ساختار شیر و افزایش توان بدنی |
| کنجد | کلسیم و چربی سالم | تحریک شیرسازی و تأمین انرژی پایدار |
| بلغور جو | ویتامین B1و فیبر | آرامش عصبی و افزایش پرولاکتین |
| تخم کتان یا روغن آن | اسیدهای چرب امگا-۳ و لیگنان | تنظیم هورمونی و تسهیل شیرسازی |
| برنج قهوه‌ای | کربوهیدرات پیچیده و منیزیم | تولید انرژی پایدار و افزایش هورمون شیر |
| گریپ فروت | ویتامین C و آنتی‌اکسیدان | سم‌زدایی و پاکسازی بدن |
نکته: حتما در رژیم غذایی خود به مواد غذایی آلرژی زا دقت کنید و در مصرف مواد غذایی جدید دقت لازم را به عمل آورید.
- بیشتر بخوانید: تغذیه ماه اول بارداری تا زایمان
- بیشتر بخوانید: ویتامین ث بارداری
- بیشتر بخوانید: ویتامین آ بارداری
- بیشتر بخوانید: مکمل بارداری
شیر مادر چه زمانی تولید می‌شود؟
مجاری شیر در سینه مادر شبکه پیچیده‌ای دارند و هر سینه 15 تا 20 مجرای شیر دارد. با خارج شدن جفت از بدن، سطح هورمون استروژن و پروژسترون به شدت کاهش یافته و با تحریک غده هیپوفیز، میزان تولید هورمون‌های پرولاکتین و اکسی توسین بیشتر می‌شود. با ترشح هورمون پرولاکتین غدد شیری چربی، قند و پروتئین را از خون مادر جذب و تولید شیر می‌کنند. هورمون اکسی توسین نیز با انقباض عضلات اطراف غدد شیری به هدایت شیر به مجرای اصلی کمک میکند.
در روزهای ابتدایی شیردهی شیری خامه مانند با پروتئین بالا و چربی کم تولید می‌شود که آغوز نام دارد و به راحتی توسط نوزاد قابل هضم است. آغوز با دارا بودن آنتی بادی‌های مخصوص، سیستم ایمنی کودک را قوی کرده و از بدن او در برابر بیماری‌های مختلف محافظت میکند. شیر اصلی مادر 48 تا 96 ساعت بعد از زایمان تولید و از مجرای اصلی سینه خارج می‌شود.
برخی افراد معتقدند ترشح هورمون پرولاکتین که تولید شیر را تحریک میکند، ممکن است منجر به افزایش احساس و غرایز مادرانه در شما شود، به همین دلیل به آن هورمون مادرانه نیز گفته می‌شود. از طرف دیگر به هورمون اکسی توسین نیز هورمون عشق می‌گویند پس در مجموع هورمون‌های عشق و مادرانه منجر به تولید و جریان شیر مادر می‌شوند. مکیدن سینه توسط نوزاد، فکر کردن مادر به شیر دادن به فرزندش، شنیدن صدای گریه نوزاد و… منجر به ترشح هورمون‌ها و تولید بیشتر شیر می‌شوند.
- بیشتر بخوانید: راهکارهای درمان تنگی نفس در بارداری
- بیشتر بخوانید: علت و علائم واریس در دوران بارداری چیست؟
- بیشتر بخوانید: ترس از زایمان
- بیشتر بخوانید: افزایش وزن در بارداری چقدر است؟
فواید شیر مادر برای نوزاد چیست؟
همان‌طور که می‌دانید شیر مادر اولین و تا مدت‌ها تنها منبع تغذیه نوزاد به صورت طبیعی است و از آنجا که شیر مادر منبع غنی از انواع ویتامین‌ها و مواد مورد نیاز بدن نوزاد است، توصیه می‌شود تا حد امکان تغذیه نوزاد با شیر مادر باشد. برخی فواید تغذیه نوزاد با شیر مادر عبارت‌اند از:
- کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند ریسک کمتری برای ابتلا به سندروم SIDS یا سندروم مرگ ناگهانی نوزاد دارند.
- شیر مادر منبع غنی کلسیم و انواع پروتئین‌هایی است که از بدن جنین در برابر باکتری‌های مضر، التهاب، ویروس‌ها، آلرژی و مسمومیت محافظت می‌کنند.
- نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند کمتر به عفونت گوش، عفونت روده، عفونت‌های تنفسی و سرماخوردگی مبتلا می‌شوند.
- شیر مادر حاوی نوعی چربی مفید برای رشد نوزاد است که علاوه بر تامین کالری مورد نیاز کودک، به رشد سیستم عصبی او نیز کمک میکند.
- شیر مادر حاوی ایمونوگلوبولین یا آنتی‌بادی‌های مادر است که به تقویت سیستم ایمنی بدن نوزاد کمک می‌کنند.
- شیر مادر منجر به حفظ وزن نرمال در نوزادان شده و اغلب نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، چاقی کمتری نسبت به نوزادانی دارند که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، دارند.
- اگر مادر ویتامین‌های خود را طبق دستور پزشک مصرف کند، انواع ویتامین‌های محلول در آب و محلول در چربی از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل می‌شود.
- مصرف شیر مادر احتمال بروز دیابت نوع 1 را کاهش می‌دهد.
- مقدار کم آهن موجود در شیر مادر تماما توسط نوزاد جذب شده و نیاز بدن او را تامین میکند.
تغذیه نوزاد با شیر مادر فواید متعددی نیز برای مادر دارد که عبارت‌اند از:
- هورمون اکسی توسین که در فرایند شیردهی تولید می‌شود به انقباض رحم و بازگشت آن به اندازه اولیه کمک میکند، پس سرعت بهبود مادرانی که به نوزاد خود شیر می‌دهند بیشتر است.
- احتمال بروز افسردگی پس از زایمان در مادرانی که نوزاد خود را با شیر مادر تغذیه کنند کمتر است.
- مادرانی که با شیر خود نوزاد را تغذیه می‌کنند، با سرعت بیشتری اضافه وزن خود را جبران کرده و لاغر می‌شوند.
- هرچه مادر زمان بیشتری را به شیردهی بپردازد، ریسک ابتلا به سرطان پستان و تخمدان کمتر می‌شود.
- بیشتر بخوانید: ناباروری در مردان
- بیشتر بخوانید: علائم بارداری پسر
- بیشتر بخوانید: تفاوت بارداری اول و دوم
- بیشتر بخوانید: بارداری دوم
تأثیر کم شدن شیر مادر در رشد نوزادان
وب‌سایت NIH که یک آرشیو دیجیتال رایگان برای مقالات علمی حوزه پزشکی و زیست‌پزشکی است، تحقیقی در زمینه تأثیر نوع تغذیه در کودکان زیر یک سال (که شامل شیر مادر، شیر خشک و هر دو بود) بر شاخص‌های رشد (قد، وزن و دور سر) انجام داد.
در این تحقیق 250 نوزاد بررسی شدند که 80.36 درصد از آن‌ها فقط با شیر مادر، 10.37 درصد فقط با شیر خشک و 9.38 درصد با ترکیبی از شیر خشک و شیر مادر تغذیه می‌شدند.
نتایج این تحقیقات نشان می‌داد که نوزادانی که فقط با شیر مادر تغذیه می‌شدند، رشد بهتری داشتند و قد، وزن و دور سر آن‌ها به‌شکل قابل‌توجهی از نوزادانی که فقط شیر خشک یا ترکیبی از هر 2 را دریافت می‌کردند، بیشتر بود.
حال در این‌جا، به‌صورت خلاصه برخی دیگر از تأثیرات کم شدن شیر مادر بر رشد نوزاد را بررسی می‌کنیم:
- ضعف سیستم ایمنی: شیر مادر حاوی آنتی‌بادی‌ها و عوامل ضدعفونی‌کننده است و از بدن نوزاد در برابر عفونت‌ها محافظت میکند. با کاهش شیر مادر، نوزاد در برابر بیماری‌ها بی‌دفاع‌تر می‌شود.
- اختلال در رشد و تکامل مغزی: مواد مغذی مثل DHA و چربی‌های مفید در شیر مادر به تقویت سیستم عصبی و رشد مغز نوزاد کمک می‌کنند؛ بنابراین، کاهش شیر مادر در بلندمدت بر هوش و توانایی‌های شناختی نوزاد تأثیر منفی می‌گذارد.
- مشکلات گوارشی: شیر مادر به تنظیم بهتر دستگاه گوارش نوزاد کمک میکند. کم شدن شیر مشکلاتی مثل یبوست یا دل‌درد را به‌همراه دارد.
چه چیزهایی شیر مادر را کم میکند؟
علت کم شدن شیر مادر می‌تواند خوردن خوراکی‌های نامناسب باشد. در این‌جا، برخی از خوراکی‌هایی را که باعث کم شدن شیر مادر می‌شوند، معرفی می‌کنیم:
- نعناع: حاوی ترکیبات منتول و منتون و مهار غدد شیردهی.
- مریم‌گلی: حاوی ترکیبات فیتواستروژنی و کاهش هورمون پرولاکتین (هورمون تولیدکننده شیر).
- ریجان بنفش: حاوی مقادیر بالای اسیژنول و تاثیر روی ترشح کم شیر.
- غذای شور یا فرآوری‌شده: افزایش سدیم و مشکل کم‌آبی بدن و در نتیجه کاهش شیر.
- داروهای حاوی استروژن: مهار کردن هورمون پرولاکتین.
- داروهای ضداحتقان: خشک شدن غشاها و کاهش ترشح شیر.
درمان خانگی کمبود شیر مادر
با آگاهی از علت کم شدن شیر مادر، از این راهکارها می‌توانید برای درمان خانگی این مشکل استفاده کنید:
- حمام آب گرم قبل شیردهی: افزایش جریان خون در پستان و تخلیه راحت‌تر شیر.
- یوگای ملایم: کمک به باز شدن عضلات و افزایش گردش خون در ناحیه سینه.
- آروماتراپی: تاثیرات آرام‌بخش و تنظیم هورمون‌های مرتبط با شیردهی (استفاده از روغن‌های امن مثل اسطوخودوس).
- تنفس عمیق: انجام تمرینات تنفس عمیق (قبل و بعد شیردهی) برای آرام‌سازی سیستم عصبی و بهبود رفلکس خروج شیر.
کلام آخر
در بسیاری از موارد علت کم شدن شیر مادر ناشی از نگرانی‌های او، نا امیدی از شیردهی، عدم آگاهی از روش‌های شیردهی و عدم رعایت برخی تکنیک‌های ساده جهت افزایش تحریک غدد تولید کننده شیر است. پس به راحتی می‌توانید مشکل کم بودن شیر مادر را رفع کرده و نوزاد خود را از نعمت شیر مادر محروم نکنید.
منابع
